مطابق آمار منتشرشده از سوی گمرک ایران، اگرچه صادرات کشور در 9 ماه منتهی به آذر 95، از واردات سبقت گرفته، اما این رشد چندان قابل توجه نیست؛ به‌طوری‌که مطابق آمارها، حجم صادرات ایران در پایان فصل پاییز از نظر ارزشی معادل 31 میلیارد و 593 میلیون دلار گزارش شده که نشان از عقب‌ماندگی صادراتی کشور از هدف گذاری 50 میلیارد دلاری صادرات کالا تا پایان سال دارد.

چراکه طبق برنامه تعیین‌شده، حجم صادرات کالا در سومین فصل سال باید به بیش از 37 میلیارد دلار می‌رسید که آمارها نشان می‌دهد حجم صادرات کشور در مدت مذکور، بیش از 5 میلیارد دلار عقب است. حال با توجه به اینکه تنها یک فصل باقی مانده است که پرونده تجاری کشور در سال 95 بسته شود، به نظر می‌رسد متولیان تجاری کشور باید تدابیر لازم را برای تسهیل صادرات و روند صعودی شدن آن در دستور کار خود قرار دهند تا بتوانیم به اهداف صادراتی تعیین شده دست یابیم. همچنین مطابق آمار گمرک، حجم واردات ایران از نظر ارزشی معادل 31 میلیارد و 538 میلیون دلار گزارش شده است. همچنین واردات از نظر وزنی با کاهش بیش از 3 درصدی مواجه بوده است. از این‌رو، حجم کل تجارت کشور در مدت مذکور، 63 میلیارد و 131 میلیون دلار ثبت شده است. همچنین براساس آمار منتشرشده، مقاصد عمده صادراتی ایران به ترتیب و بدون تغییر نسبت به آمار ماه قبل، همچنان 5 کشور چین، امارات‌متحده عربی، عراق، ترکیه و کره‌جنوبی گزارش شده است.

روند تجاری در پایان فصل پاییز

براساس آمار منتشرشده از سوی سازمان گمرک ایران، در 9 ماه منتهی به آذر 1395، میزان صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی کشور (به استثنای نفت خـام، نفـت کـوره و نفت سفید و همچنین بدون صادرات از محل تجارت چمـدانی)، 91 میلیون و 262 هزار تن به ارزش 31 میلیارد و 593 میلیون دلار بوده که در مقایسه بـا مـدت مشـابه سـال گذشـته، از لحاظ وزنی بیش از 32 درصد رشد و از نظر ارزشی بیش از 9 درصد رشد را نشان می‌دهد. از سوی دیگر، میزان واردات کشور در این مدت، از نظر وزنی 24 میلیون و 867 هزار تن به ارزش 31 میلیارد و 538 میلیون دلار گزارش شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، با افت 57/ 3 درصدی از لحاظ وزنی اما با رشد بیش از 4 درصدی از نظر ارزشی روبه‌رو بوده است.

همچنین مطابق آمار گمرک، در 9 ماه منتهی به آذر 95، محصولات پتروشیمی از نظر وزنی 21 میلیون و 467 هزار تن به ارزش 9 میلیارد و 743 میلیون دلار با سهم بیش از 30 درصد از نظر ارزشی از کل حجم صادرات را به خود اختصاص داده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از نظر ارزشی با رشد بیش از یک درصد مواجه بوده است.

همچنین حجم صادرات میعانات گازی در مدت مذکور، از نظر ارزشی معادل 5 میلیارد و 124 میلیون دلار گزارش شده که از نظر ارزشی نسبت به مدت مشابه سال گذشته با رشد بیش از 64 درصد مواجه بوده است که نشان می‌دهد سهم میعانات گازی از کل حجم صادرات کشور از نظر ارزشی بیش از 16 درصد بوده است.

همچنین میزان صادرات گاز طبیعی در سومین فصل سال، به لحاظ وزنی 8 میلیون و 832 هزار تن و از نظر ارزشی یک میلیارد و 952 میلیون دلار گزارش شده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حجم صادرات در این بخش، به لحاظ وزنی با رشد بیش از 51 درصدی مواجه بوده اما از نظر ارزشی با افت نزدیک به 9 درصد روبه‌رو بوده است. براساس آمارها، سهم صادرات گاز طبیعی از حجم کل صادرات کشور، بیش از 6 درصد از نظر ارزشی گزارش شده است.

همچنین مطابق آمارها، حجم صادرات سایر کالاها به لحاظ وزنی 47 میلیون و 912 هزار تن و از نظر ارزشی 14 میلیارد دلار و 774 میلیون دلار با سهم ارزشی بیش از 46 درصد از حجم صادرات کشور گزارش شده است که در مدت مشابه سال گذشته، از نظر ارزشی با رشد نزدیک به 5 درصد مواجه بوده است.

مقاصد عمده صادراتی

همچنین براساس آمارها، عمده صادرات کشور در 9 ماه منتهی به آذر سال 95، به ترتیب به کشورهای چین، امارات‌متحده عربی، عراق، ترکیه و کره‌جنوبی صورت گرفته که در مقایسه با آمار 8 ماه منتهی به آبان سال جاری، شاهد هیچ گونه تغییری در پایگاه‌های عمده صادراتی ایران نیستیم.

براساس آمار، ایران توانسته در سومین فصل سال، معادل 25 میلیون و 22 هزار تن به ارزش 5 میلیارد و 697 میلیون دلار با سهم ارزشی بیش از 18 درصد از حجم کل صادرات کشور را به کشور «چین»صادر کند که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، از نظر ارزشی و وزنی با رشد مواجه بوده است. همچنین ایران در مدت مذکور، معادل 12 میلیون و 139 هزار تن به ارزش 5 میلیارد و 50 میلیون دلار، صادرات به «امارات‌متحده عربی» داشته که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، هم از نظر ارزشی و هم وزنی با رشد روبه‌رو بوده است. مطابق آمارها، سهم واردات امارات‌متحده عربی از حجم کل صادرات ایران از نظر ارزشی نزدیک به 16 درصد گزارش شده است.

از سوی دیگر، «عراق» سومین مقصد صادراتی ایران به شمار می‌رود که در 9 ماه منتهی به آذر سال 95، توانسته از نظر وزنی معادل 10 میلیون و 989 هزار تن به ارزش 4 میلیارد 573 میلیون دلار کالا از ایران وارد کند. آمارها نشان می‌دهد سهم عراق از حجم کل صادرات ایران در مدت مذکور، از نظر ارزشی بیش از 14 درصد است. همچنین براساس آمارها، میزان صادرات ایران به عراق در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از نظر ارزشی با رشد نزدیک به 5 درصد و به لحاظ وزنی با رشد 41/ 2 درصد مواجه بوده است. «ترکیه» چهارمین مقصد صادراتی ایران محسوب می‌شود که در همین مدت، از نظر وزنی 9 میلیون و 401 هزار تن به ارزش 2 میلیارد 719 میلیون دلار صادرات از ایران به این کشور انجام شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، از نظر وزنی با رشد بیش از 38 درصد مواجه بوده، اما از نظر ارزشی با افت نزدیک به 10 درصدی روبه‌رو بوده است. همچنین مطابق آمارها، سهم ترکیه از کل صادرات ایران در سومین فصل سال، از نظر ارزشی 61/ 8 درصد گزارش شده است.

«کره‌جنوبی» پنجمین مقصد عمده صادراتی ایران به شمار می‌رود که براساس آمار گمرک، حجم صادرات ایران به این کشور از نظر وزنی 5 میلیون و 401 هزار تن به ارزش 2میلیارد و 333 میلیون دلار گزارش شده که در مقایسه با سال گذشته هم از نظر ارزشی و هم به لحاظ وزنی با رشد مواجه شده و سهم این کره جنوبی از حجم کل صادرات ایران در پایان فصل پاییز از نظر ارزشی بیش از 7 درصد گزارش شده است.

همچنین آمارهای گمرک نشان می‌دهد که حجم صادرات ایران به سایر کشورها در سومین فصل سال، از نظر وزنی 28 میلیون و 310 هزار تن به ارزش 11 میلیارد و 221 میلیون دلار بوده که سهم ارزشی آن از کل حجم صادراتی کشور، 51/ 35 درصد گزارش شده است. همچنین مطابق آمارها، حجم صادرات ایران به سایر کشورها نسبت به مدت مشابه سال گذشته، هم به لحاظ وزنی و هم از نظر ارزشی با رشد مواجه بوده است.

مقاصد وارداتی

از سوی دیگر، مطابق آمار گمرک، کشورهای عمده وارد‌کننده کالا به ایران، به‌ترتیب چین، امارات‌متحده‌عربی، کره‌جنوبی، ترکیه و آلمان هستند. براساس آمار منتشر شده از سوی گمرک، در 9 ماه منتهی به آذر سال‌جاری، ایران 3 میلیون و 296 هزار تن کالا را به ارزش 7 میلیارد و 510 میلیون دلار از چین وارد کرده است. همچنین سهم وزنی واردات کالا از چین در 9 ماه منتهی به آذر سال جاری 25/ 13 درصد است که سهم ارزشی معادل 81/ 23 درصد دارد. این در حالی است که در مدت زمان مشابه سال گذشته، 3 میلیون و 664 هزار تن کالا به ارزش 7 میلیارد و 692 میلیون دلار از این کشور وارد شده بود. سهم وزنی و سهم ارزشی واردات از چین در مدت زمان مشابه سال گذشته نیز به ترتیب 21/ 14 درصد (سهم وزنی) و 46/ 25 درصد (سهم ارزشی) بوده است.

بنابراین، واردات ایران از این کشور با افت 10/04 درصدی از نظر وزنی و افت 2/37 درصدی از نظر ارزشی مواجه بوده است. دومین کشور وارد‌کننده کالا به ایران، امارات‌متحده عربی است که هم از نظر ارزشی و هم وزنی نسبت به مدت مشابه سال گذشته با افت روبه‌رو بوده است. بر این اساس، در مدت مذکور، 3 میلیون و927 هزار تن کالا به ارزش 5 میلیارد و 103 میلیون دلار از این کشور به ایران وارد شده است. سهم وزنی واردات کالا از امارات‌متحده عربی 15/79 درصد و سهم ارزشی آن 16/18 درصد است. حال آنکه در مدت زمان مشابه سال گذشته 4 میلیون و 533 هزار تن کالا با سهم وزنی 17/58 درصد به ارزش 5 میلیارد و 670 میلیون دلار با سهم ارزشی 18/77 درصد از این کشور به ایران وارد شده بود؛ بنابراین واردات از امارات‌متحده عربی به لحاظ وزنی با افت 13/37 درصد و به لحاظ ارزشی با افت 10/01 درصد مواجه بوده است.

سومین کشور واردکننده به ایران، کره‌جنوبی است که تا پایان فصل سوم سال 95 یک میلیون و 85 هزار تن کالا را به ارزش 2 میلیارد و 503 میلیون دلار به کشور وارد کرده است. از این رو سهم وزنی واردات از این کشور معادل 4/36 درصد و سهم ارزشی آن نیز معادل 7/94 درصد است. براساس آمار منتشر شده در مدت زمان مشابه سال گذشته، یک میلیون و 456 هزار تن کالا به ارزش 2 میلیارد و 724 میلیون دلار از این کشور به ایران وارد شده است که با توجه به آمارهای جدید ورود کالا از این کشور حکایت از افت 8/10 درصدی به لحاظ ارزشی و رشد 25/50 درصدی به لحاظ وزنی دارد.

آمارهای منتشر شده از سوی گمرک حاکی از آن است که ترکیه به‌عنوان چهارمین کشور وارد‌کننده کالا به ایران ایفای نقش می‌کند. این کشور در 9 ماه منتهی به آذر سال جاری یک میلیون و 240 هزار تن کالا را به ارزش 2 میلیارد و 18 میلیون دلار کالا به ایران صادر کرده است. براین‌اساس، سهم ارزشی این کشور در واردات به ایران معادل 6/40 درصد و سهم وزنی کالاهای وارداتی از این کشور همسایه معادل 4/99 درصد است، اما میزان واردات از ترکیه چه به لحاظ وزنی و چه به لحاظ ارزشی با افت مواجه بوده است؛ چراکه در مدت زمان سال گذشته 2 میلیون و 27 هزار تن کالا به ارزش 2 میلیارد و 239 میلیون دلار از این کشور به ایران وارد شده بود. از این رو ورود کالا از این کشور به ایران به لحاظ وزنی افت 38/81 درصدی و به لحاظ ارزشی نیز افت 9/89 درصدی را تجربه کرده است.

درنهایت پنجمین کشوری که شریک وارداتی ایران به شمار می‌رود، آلمان بوده که توانسته 818 تن کالا را به ارزش یک میلیارد و 780 میلیون دلار به ایران وارد کند. سهم وزنی واردات کالاهای آلمانی به بازار ایران 3/29 درصد و سهم ارزشی آن معادل 5/64 درصد است. واردات از این کشور اروپایی که در آمار جدید منتشر شده از سوی گمرک تنها کشور اروپایی است که در لیست عمده کشورهای واردکننده به ایران قرار دارد، هم نظر وزنی و هم از نظر ارزشی رشد داشته است. آمارها نشان می‌دهد که واردات ایران از آلمان در مدت زمان مشابه سال گذشته به لحاظ ارزشی یک میلیارد و 288 میلیون دلار کالا بوده است که از وزنی معادل 430 هزار تن برخوردار بوده است.

اقلام عمده وارداتی

اقلام عمده وارداتی در 9 ماه منتهی به آذر 1395 به ترتیب شامل ذرت دامی به ارزش یک میلیارد و 15 میلیون دلار، لوبیای سویا به ارزش 656 میلیون دلار، قطعات منفصله جهت تولید اتومبیل سواری به ارزش 605 میلیون دلار، وسایل نقلیه موتوری به ارزش 544 میلیون دلار و برنج به ارزش 527 میلیون دلار بود. این گزارش حاکی است، ترخیص برنج در آذرماه بنا به مصوبه هیات‌وزیران، توسط شرکت تعاونی‌های مرزنشینان یا از محل ارزش افزوده مناطق آزاد صورت گرفته است. متوسط قیمت هر تن کالای وارداتی 1268 دلار بوده که نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته حدود 8/19 درصد در ارزش دلاری افزایش داشته است.