چهارمین همایش بین‌المللی سنگ‌آهن ایران امسال با تاخیری ۱ ماهه نسبت به ۳ دوره گذشته در ۱۹ دی در مرکز همایش‌های بین‌المللی صداوسیما از سوی انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران برگزار می‌شود تا بتواند گره‌ای از مشکلات موجود در این حوزه باز کند و در نهایت بخش خصوصی بتواند همسو با دولت زنجیره ارزش در حوزه سنگ‌آهن تا تولید محصول نهایی فولاد را کامل کند. این همایش با حضور فعالان بخش خصوصی و مسئولان دولتی و همچنین نمایندگان مجلس شورای اسلامی برگزار خواهد شد.

نگاهی به وضعیت سنگ‌آهن

حوزه سنگ‌آهن در ۲سال گذشته با فرازونشیب‌های فراوانی روبه‌رو بود به‌طوری‌که قیمت این محصول از نقطه اوج به کمتر از ۵۰ دلار رسید. این اتفاق توانست فعالیت بسیاری از معادن کوچک و متوسط بخش خصوصی را از توجیه اقتصادی خارج کند و از سویی دیگر فعالیت معادن بزرگ با مشکلات بسیاری همراه شد. کاهش قیمت سنگ‌آهن با توجه به سیاست‌های چین برای محدود کردن تولید فولاد توانست رقابت در بازارهای خارجی را سخت کند. در واقع تنها تولیدکنندگانی توانستند در این بازار به فعالیت خود ادامه دهند که قیمت تمام‌شده محصول تولیدی خود را کاهش داده بودند. اما در ایران وضعیت بسیار متفاوت بود. نبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل یکی از فاکتورهای تاثیرگذار بر افزایش قیمت تمام شده بود. در نتیجه، کار فعالان سنگ‌آهنی در ایران بسیار دشوارتر از دیگر تولیدکنندگان بود. اما پس از پایان سال ۲۰۱۵ و در ماه‌های ابتدایی سال ۲۰۱۶م دولت چین سیاست‌های خود را در اجرای پروژه‌های عمرانی و حوزه مسکن تغییر داد.

این اتفاق باعث شد بار دیگر نور امید بر معادنی که فعالیت خود را متوقف کرده بودند تابیده شود و با افزایش قیمت آنها امیدوار شدند که بازار آینده وارد مدار تولید شود. به این معنا که میزان مصرف در چین تعیین‌کننده میزان عرضه و قیمت در جهان است. اما در داخل کشور داستان کمی متفاوت‌تر از بازارهای جهانی است. دولت با توجه به سیاست تکمیل زنجیره ارزش به‌دنبال محدود کردن صادرات سنگ‌آهن خام (دانه‌بندی) است. تاکید دولت بر این موضوع باعث شد وزیر صنعت، معدن و تجارت در نامه‌ای به محمد باقر نوبخت رییس سازمان مدیریت و برنامه برنامه‌ریزی کشور خواستار وضع عوارضی پلکانی تا سال ۹۷ شود. این در حالی است که پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۷م وضعیت برای فعالیت سنگ‌آهنی‌ها مساعدتر می‌شود اما فعالان سنگ‌آهنی اظهار می‌کنند وضع عوارض می‌تواند فعالیت معادن کوچک و متوسط را از توجیه اقتصادی خارج کند. در واقع آنها مخالف این موضوع هستند و می‌گویند باید وزارتخانه در این رابطه با بخش خصوصی مشورت کند تا نظر کارشناسی اخذ شود. چهارمین همایش بین‌المللی سنگ‌آهن با توجه به مطرح شدن موضوع وضع عوارض فرصتی است تا فعالان سنگ‌آهنی حرف‌های خود را به گوش مسئولان دولتی برسانند.

فولادسازها به همایش بیایند

رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران در نشست خبری چهارمین همایش بین‌المللی سنگ‌آهن اظهار کرد: چهارمین همایش بین‌المللی سنگ‌آهن ایران ۱۹ دی امسال در مرکز همایش‌های صداوسیما برگزار می‌شود. در واقع این همایش به‌دلیل حجم ترافیک همایش‌های معدنی در آذر ماه با ۱ماه تاخیر نسبت به دوره‌های گذشته برگزار می‌شود. قدیر قیافه درباره محورهای همایش، افزود: محورهای همایش شامل تحلیل راهبردهای خروج از بحران صنعت، بررسی الزامات اقتصاد مقاومتی در سیاست‌گذاری حوزه سنگ‌آهن، چگونگی توانمندسازی معادن کوچک و متوسط، مدل بهینه حکمرانی زنجیره ارزش سنگ‌آهن ایران، آسیب‌شناسی حکمرانی زنجیره ارزش صنعت و راه‌های توسعه صادرات معدنی است. به گفته وی، یکی از اصول ۱۲ گانه اقتصاد مقاومتی درون‌زا بودن اقتصاد و برون‌گرا بودن آن است. خوشبختانه رهبر معظم انقلاب نیز توجه زیادی به توسعه صادرات داشته‌اند.

قدیر قیافه در ادامه با اشاره به برنامه‌های چهارمین همایش بین‌المللی سنگ‌آهن، تصریح کرد: ۵ کارگاه آموزشی در حاشیه همایش و همچنین دو پنل در همایش برگزار می‌شود. رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران بیان کرد: جعفر سرقینی معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت، مهدی کرباسیان رییس هیات عامل ایمیدرو و داریوش اسماعیلی نایب‌رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی افرادی هستند که ضمن دعوت از آنها در خواست داریم در پنل‌های همایش حضور داشته باشند تا بتوانیم گفت‌وگویی دو سویه با آنها داشته باشیم. وی تصریح کرد: از همین جا از همکاران دولتی و فعالان فولادساز برای حضور در همایش دعوت می‌کنیم. قیافه با بیان این موضوع که فعالان این حوزه در همایش حضور دارند، بیان کرد: به‌دنبال برگزاری یک همایش خروجی‌محور هستیم. به گفته رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران، رهبر معظم انقلاب در فرمایشات خود بر حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط تاکید کرده‌اند زیرا سهم بزرگی از توسعه و اشتغال کشور بر دوش این واحدهاست. وی ادامه داد: حال با تصمیم وضع عوارض بر صادرات، تعداد دیگری از معادن موجود در این حوزه تعطیل خواهند شد. قیافه با اشاره به نامه ارسال شده به محمدباقر نوبخت رییس سازمان مدیریت و برنامه برنامه‌ریزی کشور افزود: هنوز پاسخی به این نامه داده نشده است. البته اگر در نامه اخیر معدنی‌ها به آقای نوبخت حرف غیرکارشناسی زدیم، خواهش می‌کنم رسانه‌ها ما را به چالش بکشند. وی در پایان صحبت‌های خود بیان کرد: برای نخستین بار در همایش سنگ‌آهن از بانوان معدنکار و پیشکسوتان حوزه معدن تقدیر خواهد شد.

نمایندگانی از چین و روسیه در همایش

رییس امور بین‌الملل انجمن سنگ‌آهن ایران در این نشست خبری با اشاره به مهمانان خارجی حاضر در چهارمین همایش بین‌المللی سنگ‌آهن اظهار کرد: در این همایش از چین نمایندگانی حضور خواهند داشت. از روسیه نیز نمایندگانی در حوزه بازفرآوری آب در پروژه‌های سنگ‌آهن و سخنرانی از متال بولتن و بورس کالا خواهیم داشت. کیوان جعفری‌طهرانی درباره پنل‌های همایش نیز بیان کرد: در پنل نخست همایش طرح جامع فولاد بررسی می‌شود و در پنل دوم همایش به معایب و مزایای عوارض و عرضه مواد معدنی در بورس کالا خواهیم پرداخت. همچنین چند کارگاه آموزشی درباره کاهش هزینه‌های معدنکاری، کشتیرانی و فاینانس خواهیم داشت. وی در ادامه با تاکید بر جایگاه جهانی آیروپکس، تصریح کرد: امروز جایگاه آیروپکس در جهان مطرح‌تر از بسیاری از تشکل‌های متناظر در کشورهای دیگر است. به‌طوری‌که در کنفرانس‌های مرتبط به گزارش‌های علمی آیروپکس استناد می‌شود.

جعفری‌طهرانی بیان کرد: وضع عوارض بر صادرات می‌تواند در میان سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی حس بدبینی ایجاد کند. امروز مالزی و ونزوئلا در حال تولید کنسانتره هستند و از تصمیم دولت ایران برای اعمال عوارض بسیار خوشحالند. درباره گندله نیز همین شرایط وجود دارد. رییس امور بین‌الملل انجمن سنگ‌آهن ایران درباره اتفاقات رخ داده در بازار جهانی سنگ‌آهن، افزود: تمامی پیش‌بینی‌ها بر این بود که سال ۲۰۱۶م بدترین سال برای سنگ‌آهن خواهد بود اما اینطور نشد و چین با تغییر سیاست‌های خود اوضاع را تغییر داد. در سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵م به نقطه کف کامودیتی رسیدیم اما ادامه آن ممکن نبود. وی دلیل رکود فعلی در حوزه سنگ‌آهن را تعطیلات ژانویه و تعطیلات شکوفایی چین دانست. جعفری‌طهرانی در ادامه صحبت‌های خود با اشاره به پروژه جدید «واله»، اظهار کرد: در پروژه S۱۱D در واله برزیل، چین سرمایه‌گذاری زیادی کرده است. این موضوع باعث می‌شود سهم برزیل در واردات سنگ‌آهن چین افزایش یابد و انحصار استرالیا شکسته شود.

وی ادامه داد: به نظر من سال ۲۰۱۷م سال بدی برای سنگ‌آهن نخواهد بود اما سال ۲۰۱۸م سال خیلی خوبی نخواهد بود. به همین دلیل از دولت می‌خواهم به معدنکاران در سال ۲۰۱۷م اجازه نفس کشیدن دهد تا آماده سال ۲۰۱۸م شوند. جعفری‌طهرانی همچنین درباره میزان صادرات سنگ‌آهن، اظهار کرد: صادرات سنگ‌آهن ایران نیز شامل دانه‌بندی و کنسانتره، امسال به ۱۵ تا ۱۸میلیون تن خواهد رسید که نسبت به صادرات سال قبل با رشد همراه بوده اما از صادرات ۲۳میلیون تنی سال ۹۲ پایین‌تر است. عمده رشد صادرات نیز مربوط به رکوردشکنی گل‌گهر در صادرات کنسانتره بوده است. از سویی دیگر تا پایان سال جاری تولید سنگ‌آهن ایران شامل دانه‌بندی و کنسانتره به حدود ۴۸میلیون تن خواهد رسید که نسبت به تولید ۵۴میلیون تنی سال ۹۲ پایین‌تر است.

راهی برای نجات معادن

عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران با بیان این موضوع که از ۲۰۰ معدن فعال در کشور در چند سال قبل، اکنون تنها حدود ۲۰ معدن فعال هستند، اظهار کرد: هنوز راهی برای نجات معادن و بازگرداندن آنها به چرخه تولید وجود دارد. به همین دلیل در چهارمین همایش بین‌المللی سنگ‌آهن به‌طور جدی به این موضوع پرداخته می‌شود. بهادر احرامیان این دیدگاه که تنها معادن بزرگ حق فعالیت دارند را نادرست دانست و گفت: معادن کوچک و متوسط در ایران به آخر خط نرسیده‌اند. با توجه به اهمیت این موضوع، یک شرکت چینی در همایش در این رابطه طرح‌های مناسبی ارائه خواهد داد که معادن می‌توانند از این طرح استفاده کنند. وی ادامه داد: با شرایط تجارت آزاد انگیزه‌ای در بین معدنکاران ایجاد می‌شود تا فعالیت خود را توسعه دهند. در واقع هیچکس مخالف خلق ارزش افزوده بیشتر نیست اما نباید این کار با وضع عوارض انجام شود بلکه باید با بهبود فضای کسب‌وکار، فعالان معدنی را به انجام این کار ترغیب کرد. احرامیان معتقد است با راه‌اندازی طرح‌های جدید فولادی، زمزمه کمبود خوراک فولادسازان شنیده می‌شود. عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران با اشاره به طرح جامع فولاد بیان کرد: به هر اندازه که به ۱۴۰۴ نزدیک می‌شویم لزوم بازنگری در این طرح بیشتر احساس می‌شود. صحبت‌هایی درباره اصلاح طرح جامع فولاد شده اما تا پیش از اعلام رسمی آنها نمی‌توانم اظهارنظری در این‌باره کنیم.

وابستگی معدن به مسکن

دبیر انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران نیز در این نشست، اظهار کرد: به نظر می‌رسد درباره وضع عوارض بر صادرات کمی عجولانه تصمیم‌گیری شده است. علیرضا سیاسی‌راد بیان کرد: مهم‌ترین بخشی که می‌تواند درباره تاثیر یک تصمیم نظر دهد فعالان آن بخش هستند در نتیجه ذی‌نفعان سنگ‌آهنی درباره پیشنهاد اخیر وزارت صنعت، معدن و تجارت و تاثیرات منفی آن هشدار داده‌اند. وی در ادامه افزود: دو بخش معدن و مسکن در سال جاری رشد منفی را تجربه کرده‌اند، این در حالی است که بخش معدن نیز متشکل از دو بخش عمده سنگ‌آهن و سنگ تزئینی است که کسب‌وکار هر دو به نوعی متصل به بخش مسکن است.

سخن آخر....

شاید اصلی‌ترین خروجی نشست خبری انجمن سنگ‌آهن در کنار اعلام برنامه‌های چهارمین همایش بین‌المللی سنگ‌آهن ایران، اعلام نظر اعتراضی به تصمیم دولت برای وضع عوارض بر صادرات بود؛ موضوعی که این روزها به اصلی‌ترین مسئله محفل معدنی‌ها تبدیل شده است. هشدارها، مقابله با نظر دولت، نوشتن نامه به رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و... همه و همه تنها حاکی از آن است که بخش خصوصی تلاش می‌کند تا دولت از تصمیم خود کوتاه آمده و مدیریت ادامه راه را به آنها واگذار کند. در واقع جای خالی این موضوع در نشست‌های تخصصی به چشم می‌خورد که سنگ‌آهنی‌ها به‌دنبال پیاده‌سازی مدلی برای تکمیل زنجیره ارزش باشند تا بتوانند بازار داخلی را رونق بخشند. شاید کمی تعامل با فولادی‌ها بتواند رونق بخش بازار سنگ‌آهن کشور باشد. همانطور که عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران مطرح کرد، با راه‌اندازی واحدهای جدید فولادی، مشکلی به نام کمبود خوراک پیش روی آنها قرار می‌گیرد. پس بهتر است سیاست‌ها به سمت تعامل پیش رود تا تقابل. حال باید منتظر ماند و دید در ۱۹ دی‌ماه معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت چه پاسخی به فعالان بخش خصوصی می‌دهد و کدام یک موفق به راضی کردن طرف دیگر ماجرا خواهند شد.