افزایش 790 هزار بشکه‌ای تولید نفت ایران در روز، آماری است که هفته‌نامه میس (Mees)‌ بر آن تاکید می‌کند و در گزارشی تحلیلی، با نگاهی به ورود سرمایه‌گذاران خارجی به صنعت نفت کشور، سال 2017 را سال رشد بیشتر برای صنعت نفت ایران ارزیابی می‌کند. به این ترتیب بعد از فاز نخست رونق صنعت نفت ایران که با لغو تحریم‌ها رقم خورد، پیش‌بینی می‌شود فاز دوم رونق با ورود سرمایه‌گذاران خارجی و ایجاد ظرفیت‌های جدید برای تولید نفت خام در سال آینده میلادی رقم بخورد. هرچند در این میان تهدیدهایی مانند نحوه سیاست‌گذاری رئیس‌جمهوری جدید آمریکا در مقابل ایران مطرح می‌شود اما از سویی تمایل کشورهای اروپایی برای داشتن مراودات و مشارکت‌های مالی با ایران، این تهدید را تضعیف می‌کند.

به این ترتیب صف طولانی شرکت‌های خارجی برای ورود به ایران که روز گذشته معاون مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت نیز به آن اشاره کرد،‌ می‌تواند تاکیدی بر خوش‌بینی بر چشم‌انداز سال آینده صنعت نفت ایران و تداوم رونق در آن باشد. به گفته غلامرضا منوچهری تاکنون ۱۲ تفاهم‌نامه میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت‌های خارجی (و یک تفاهم‌نامه میان شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب با شرکت شلمبرژه) امضا شده و به زودی ۱۰ تا ۱۲ تفاهم دیگر نفتی نیز امضا خواهد شد. به این ترتیب با امضای حدود 24 تفاهم‌نامه و تبدیل شدن تعدادی از آنها به قرارداد نهایی در سال 2017، ورود سرمایه و تکنولوژی به صنعت نفت و گاز ایران فاز دوم رونق در تولید نفت خام ایران را کلید خواهد زد. پیش‌بینی ادامه داشتن رشد تولیدات صنعت نفت ایران در حالی است که پیش از این اما و اگرهای فراوانی در رابطه با تداوم رشد تولید نفت خام ایران و چگونگی آن مطرح بود. از سویی با وجود توافق کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای کاهش تولید، ایران موفق به حفظ حق خود برای افزایش تولید در مدت زمان 6 ماهه اجرای این توافق شد.

داستان رشد تولید در یک سال

تولید نفت خام ایران از دسامبر 2015 تا نوامبر سال جاری میلادی به 3/68 هزار بشکه در روز رسید در حالی‌که تا پیش از آن و در دوران تحریم، کمتر از 2 میلیون بشکه در روز بود. بر اساس آمار منتشر شده از سوی مجله میس (Mees) صنعت نفت ایران در پی رشد تولیدی که داشته است،‌ با رشد دو برابری صادرات نفت خام و میعانات گازی همراه بوده است به‌طوری که صادرات این دو محصول از ابتدای سال 2016 تا ماه نوامبر از حدود یک میلیون بشکه به چیزی حدود 2/5 میلیون بشکه در روز رسیده است. بر اساس اطلاعات این مجله، میزان صادرات نفت‌خام و میعانات گازی ایران بعد از افزایش مشتری‌های اروپایی در دوران اجرای برجام، در ماه ژانویه بیشتر نیز خواهد شد. در پی اجرایی شدن توافق هسته‌ای، 7 کشور اروپایی نسبت به واردات نفت خام از ایران اقدام کردند.

به این ترتیب بعد از کشورهای بلژیک، یونان، اسپانیا، فرانسه، ایتالیا و هلند؛ لهستان آخرین کشور اروپایی بود که برای واردات بلند مدت نفت خام از ایران ابراز تمایل کرد. در پی اقدام لهستان برای خرید نفت از ایران به جای روسیه، شرکت دولتی «پی کی ان اورلن» که بزرگ‌ترین پالایشگر نفت این کشور به شمار می‌آید، ماه گذشته یک میلیون بشکه نفت خام سبک از شرکت ملی نفت ایران خرید که در ماه ژانویه به پالایشگاه این شرکت در منطقه پلاک تحویل داده خواهد شد. اما شرکت پی کی ان نخستین شرکت لهستانی نیست که در دوران پساتحریم از ایران نفت خریداری کرده است، در ماه آگوست شرکت ملی نفت ایران 2 میلیون بشکه‌ نفت خام به پالایشگاه «لوتوس» این کشور اروپایی فروخته است. شرکت لوتوس نیز در پی انعقاد قراردادی بلندمدت برای واردات نفت خام از ایران است. روند رو به رشد صادرات نفت خام ایران به لهستان در حالی جریان دارد که این کشور اروپایی در دوران قبل از تحریم از ایران نفت وارد نمی‌کرده است.

اما رشد صادرات نفت خام ایران در یک سال بعد از لغو تحریم‌ها در حالی است که در بودجه 96 صادرات نفت به‌صورت میانگین 2/42 میلیون بشکه در روز در نظر گرفته شده است. کارشناسان این میزان صادرات را با اشاره به روند رو به رشد مشتری‌های نفت خام ایران و همچنین به ثمر نشستن تفاهم‌نامه‌های امضا شده در سال آینده، رقمی محافظه‌کارانه ارزیابی کرده و عقیده دارند صادرات نفت خام ایران در سال آینده می‌تواند بیشتر از سطح تخمین زده شده در بودجه سال آینده باشد. در کنار این نگاه محافظه‌کارانه می‌توان انتخاب دونالد ترامپ را به‌عنوان رئیس‌جمهوری جدید آمریکا در نظر گرفت. ترامپ در سخنرانی‌های انتخاباتی خود توافق هسته‌ای با ایران را «بدترین توافق تاریخ» خواند و از پاره کردن برجام سخن گفت. همچنین با رای کنگره آمریکا به تمدید تحریم‌های ایران نگرانی‌ها در رابطه با آینده برجام و دستاوردهای آن تشدید شد، با این حال بعید نیست اوضاع آن‌قدر هم که به نظر می‌رسد بد رقم بخورد؛ چراکه ترامپ بعد از انتخاب شدن به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا، تندی سخنرانی‌های تبلیغاتی برای انتخابات را کنار گذاشت.

برگ برنده ایران در اوپک

اما ورود سرمایه‌گذاران خارجی به صنعت نفت ایران، تنها شانس کشورمان برای ادامه روند رونق در سال 2017 ارزیابی نمی‌شود. امکان افزایش تولید نفت ایران با وجود توافق کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای کاهش تولید، از جمله فرصت‌هایی است که از نگاه کارشناسان برای صنعت نفت ایران وجود دارد. ایران بعد از رایزنی‌های طولانی و نبردی طولانی با رقیب قدرتمند خود عربستان سعودی در اوپک، نهایتا توانست حق افزایش تولید خود را با وجود اجرای طرح کاهش تولید محفوظ نگه دارد. به این ترتیب بر اساس توافقی که در نشست 30 نوامبر اوپک در وین رقم خورد، ایران می‌تواند تولیدات خود را تا سقف 3/980 هزار بشکه در روز افزایش دهد که چیزی حدود 280 هزار بشکه بیش از تولید ایران در ماه نوامبر (بر اساس اطلاعات منابع ثانویه) است. همچنین سهمیه‌ای که برای تولیدات ایران در ماه ژانویه در نظر گرفته شده 3/797 میلیون بشکه در روز است که به معنای افزایش تولید 117 هزار بشکه‌ای برای صنعت نفت ایران در این ماه است.

قراردادهای جدید نفتی به مثابه نقطه عطف

صنعت نفت ایران در دوران اجرای برجام در حالی شرایط بهتری را تجربه می‌کند که از سویی تغییراتی که در قراردادهای نفتی موسوم به بیع متقابل ایجاد شده است، چشم‌انداز این بهبود را در سال 2017 روشن‌تر می‌کند. این تغییرات که قراردادهای بیع متقابل را برای ورود سرمایه‌گذاران جذاب‌تر کرده است، از سوی کارشناسان نقطه عطفی برای افزایش تولید در آینده و بازگشت ایران به بازار جهانی نفت به شمار می‌رود. بعد از تصویب کلیات قراردادهای جدید نفتی در هیات دولت، شرکت ملی نفت ایران با چند شرکت خارجی تفاهم‌نامه‌های اولیه امضا کرده و به دنبال برگزاری مناقصه برای واگذاری برخی میادین نفتی و گازی (از جمله میادین نفتی غرب کارون و فاز 11 پارس جنوبی) تا پایان ماه مارس سال 2017 است. در همین زمینه روز گذشته معاون مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت گفت: هزینه و ریسک پایین تولید نفت و گاز دو مزیت ایران برای جذب سرمایه‌گذاران است.

به گفته غلامرضا منوچهری، «امنیت سرمایه‌گذاری» در صنعت نفت و گاز ایران یکی از الزاماتی بوده که شرکت ملی نفت ایران نسبت به آن همواره پایبند بوده است.تاکید منوچهری بر بالا بودن امنیت سرمایه‌گذاری در ایران در حالی است که تمایل شرکت‌های بین‌المللی نفتی برای حضور در پروژه‌های نفتی و گازی ایران مهر تاییدی بر این اظهار نظر به شمار می‌رود. ایران بر خلاف سایر کشورهای نفت‌خیز در خاورمیانه از امنیت سیاسی و اقتصادی قابل توجهی برخوردار است. بر این اساس بعد از لغو تحریم‌ها، شرکت‌های بزرگ نفتی یکی پس از دیگری برای انعقاد تفاهم‌نامه و قراردادهای اولیه وارد ایران شدند. یکی از مهم‌ترین تفاهم‌نامه‌ها در این میان، قرارداد HOA شرکت توتال با شرکت ملی نفت ایران برای طرح توسعه فاز 11 پارس جنوبی است. این توافق اولیه چناچه طی 3 یا 6 ماه آینده به نتیجه برسد، در فوریه یا می ‌2017 نهایی خواهد شد.

معاون مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت ایران با اشاره به «قیمت‌های فعلی نفت خام در بازار جهانی نفت» تصریح کرد: در قیمت‌های فعلی نفت، سرمایه‌گذاری برای توسعه میادین نفتی در آب‌های عمیق در خلیج مکزیک یا توسعه میادین نامتعارف شیل اویل و شیل گس فاقد توجیه اقتصادی لازم است. این عضو هیات مدیره شرکت ملی نفت با تاکید بر اینکه «در سطوح فعلی قیمت نفت خام ریسک سرمایه‌گذاری در میادین نفت و گاز ایران پایین است»، ادامه داد: هم اکنون هزینه تولید نفت و گاز در ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای جهان بسیار پایین بوده که این انگیزه سرمایه‌گذاری در صنایع نفت و گاز کشور از سوی شرکت‌های بین‌المللی را دو چندان کرده است. شرکت ملی نفت ایران تا کنون برای توسعه میادین نفت و گاز با 12 شرکت بین‌المللی همچون شل هلند - انگلیس، توتال فرانسه، اینپکس ژاپن، گازپروم نفت روسیه و... تفاهم‌نامه مطالعاتی و همکاری امضا کرده است و پیش‌بینی می‌شود به زودی 10 تا 12 تفاهم‌نامه همکاری با سایر شرکت‌های بزرگ بین‌المللی در بخش بالادستی صنعت نفت امضا شود.به این ترتیب با توجه به پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز ایران در دوران پسابرجام، به نظر می‌رسد بعد از فاز نخست افزایش تولید نفت خام که با تکیه بر توان داخلی و طی یک سال گذشته صورت گرفت؛ با ورود شرکت‌های نفتی بین‌المللی، سال 2017 سال رونق بیشتری برای صنعت نفت و گاز ایران باشد.