روز گذشته دومین روز رشد پیاپی قیمت‌ها در بازار نفت رقم خورد و بهای نفت شاخص برنت به بیش از 56 دلار رسید که نزدیک به بیشترین سطح قیمت این نوع نفت از میانه‌های سال 2015 است. با این حال به دلیل نزدیکی به تعطیلات سال نو میلادی حجم معاملات در بازارهای جهانی اندک است و انتظار می‌رود در چند روز آینده این روند ادامه داشته باشد. از سویی نزدیکی به زمان اجرایی شدن توافق اوپک، معامله‌گران را در فاز انتظاری قرار داده است و آنها منتظر شروع ژانویه و چگونگی عمل به تعهدات از سوی کشورهای تولیدکننده نفت هستند.

انتظار برای شروع ژانویه

قیمت نفت برنت نسبت به اواسط ماه نوامبر، یعنی طی یک ماه و نیم گذشته بیش از 25 درصد رشد کرده است. مهمترین عامل رشد قیمت نفت توافق اوپک و کشورهای غیر عضو اوپک بر سر کاهش 1/8 میلیون بشکه‌ای عرضه جهانی نفت است. بر اساس این توافق سطح تولید اوپک 1/2 میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت و این توافق از ژانویه سال 2017 به مدت 6 ماه اجرایی خواهد شد. به مدت 10 روز پس از توافق کشورهای عضو اوپک، 13 کشور تولیدکننده نفت غیر عضو این سازمان نیز به وین دعوت شده و آنها نیز برای کاهش 558 هزار بشکه‌ای تولیداتشان موافقت کردند.

بین کشورهای عضو اوپک عربستان با کاهش 450 هزار بشکه‌ای و بین کشورهای غیرعضو اوپک روسیه با کاهش 300 هزار بشکه‌ای، بیشترین مقدار را در سطح تولیدات خود اعمال خواهند کرد. در این میان دو کشور نیجریه و لیبی که در حال حاضر کمتر از توان خود نفت تولید می‌کنند، از توافق یادشده معاف شدند و ایران نیز اجازه یافت که تا 90 هزار بشکه به سطح تولیدات خود بیفزاید.

بنابراین بر اساس توافق بین 26 تولیدکننده عمده نفت جهان، در 6 ماه ابتدای سالی که در پیش است، میزان روزانه عرضه جهانی 1/8 میلیون بشکه کاهش خواهد یافت. با این حال کمتر کسی انتظار دارد که این تعهد به‌طور کامل اجرایی شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد کشورهای عضو اوپک که به‌طور تاریخی نسبت به کشورهای غیرعضو به توافق برای کاهش تولید متعهدترند، به‌طور میانگین به 70 درصد تعهدات خود عمل کرده‌اند، یعنی انتظار می‌رود حدود 850 هزار بشکه از تولیدات اوپک کاهش یابد. از سویی، کشورهای غیرعضو اوپک به‌خصوص روسیه در سالیان گذشته نشان‌ داده‌اند به توافق اوپک پایبند نیستند. با این حال کارشناسان بر این باورند که اینبار روسیه روند متفاوتی در پیش خواهد گرفت؛ چراکه کاهش قیمت نفت اقتصاد این کشور را در تنگنای شدیدی قرار داده و روسیه به قیمت‌های بالای نفت برای سامان دادن به اقتصاد خود نیازمند است. مایکل مک کارتی، استراتژیست بازار نفت نیز درباره شرایط این روزهای بازار نفت به خبرگزاری رویترز، می‌گوید: «انتظارات متفاوتی از چگونگی عملی شدن توافق اوپک وجود دارد. از این رو دوهفته اول ژانویه زمان مهمی برای معامله‌گران خواهد بود و آنها با دقت بازار نفت و اقدامات کشورهای تولیدکننده نفت را رصد خواهند کرد. اگر حتی یک قدم اشتباه برداشته شود یا کوچک‌ترین نشانه‌ای از عدم توافق دیده شود، قیمت‌ها کاهش خواهد یافت.»

آیا اوپک به تعهدات عمل خواهد کرد؟

در اولین اقدام برای نشان دادن به متعهد بودن به توافق، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس عضو اوپک، چندی پیش به واردکنندگان خود اعلام کردند که از ماه ژانویه صادرات خود را کاهش خواهند داد.

روز گذشته نیز وزارت انرژی ونزوئلا طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «شرکت ملی نفت ونزوئلا (PDVSA) و شرکت‌های تابع آن بدون اینکه به قراردادها و معاملات فروش خود لطمه‌ای وارد کند از اول ژانویه تولیداتش را 95 هزار بشکه در روز کاهش خواهد داد.» بین کشورهای عضو اوپک ونزوئلا بیشترین آسیب را از افت قیمت نفت دیده، از این رو بیشترین تلاش را برای اجماع در اوپک و حصول توافق کرده است. وزیر نفت ونزوئلا بر این باور است که توافق اوپک قیمت نفت را به محدوده 60 تا 70 دلار خواهد رساند که خوش‌بینانه به نظر می‌رسد. نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا، اعلام کرده که قصد دارد سلسله مسافرت‌هایی به کشورهای تولیدکننده نفت داشته باشد و با آنها بر سر عمل به تعهدات اوپک و کاهش تولید مذاکره کند. وی می‌گوید:«ثبات نفت در بازه زمانی 10 ساله در قیمت‌های منصفانه و منطقی آرزوی من است.» اما از سوی روسیه سیگنال‌های متفاوتی دیده می‌شود، وزیر انرژی این کشور در هفته‌های اخیر با شرکت‌های تولیدکننده نفت این کشور اعم از دولتی و خصوصی جلساتی برگزار کرد و برای کاهش تولید نفت روسیه به توافقاتی اولیه دست یافت. وی همچنین از تداوم برگزاری این جلسات خبر داد و اعلام کرد که روسیه به تعهدات خود پایبند خواهد ماند. با این حال، مدیرعامل شرکت نفت گازپروم، چهارمین شرکت بزرگ نفتی روسیه که 50 درصد از سهام آن در اختیار دولت این کشور قرار دارد، اعلام کرده که سال آینده تولید نفت خود را 5 درصد افزایش می‌دهد و اظهارات وی موجب نگرانی نسبت به کارشکنی روسیه شد. بر اساس برنامه قبلی قرار است در دوهفته اول ژانویه کمیته عالی متشکل از کشورهای عضو و غیرعضو اوپک جلسه‌ای برگزار کند. این کمیته میزان تولید و چگونگی اجرایی شدن توافق اوپک را رصد می‌کند.

وزیر نفت ایران به اجرایی شدن توافق اوپک خوش‌بین است، بیژن زنگنه می‌گوید: «هرچند توافقات در اوپک هیچ ضمانت اجرایی ندارد، اما ما با وجود همه اختلافات با یکدیگر تعامل می‌کنیم.» حال باید منتظر ماند تا سال میلادی جدید شروع شود و به‌تدریج حجم معاملات افزایش یابد و همچنین اوپک نشان دهد چگونه توافق اخیر را اجرایی می‌کند.