بر اساس آخرین اخبار، عربستان که با همراه کردن برخی کشورها در اوپک طی دو سال اخیر مصرانه در برابر هرگونه اقدام هماهنگ از سوی این سازمان برای کمک به بازار نفت و افزایش قیمت‌ها ایستادگی می‌کرد، حال خود به سردمدار اجرای توافق اوپک بدل شده است. گفته می‌شود این کشور با کاهش 486 هزار بشکه‌ای تولید در ماه ژانویه به تعهد خود برای کاهش تولید به‌طور کامل عمل کرده و حتی در حال رایزنی با مشتریانش برای کاهش بیشتر میزان عرضه در ماه فوریه است. اقدامی که پیش‌بینی می‌شود از سوی دیگر کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس دنبال شود. این در حالی است که ایران به دلیل خارج شدن از تحریم‌ها در یک سال اخیر تولیداتش را به شکل چشمگیری افزایش داده (بیش از 35 درصد) و در برابر خواست کشورهای عضو اوپک برای متوقف کردن رشد تولیداتش ایستادگی کرد و در نهایت توانست جواز افزایش 90 هزار بشکه‌ای تولید خود را از اوپک آن هم زمانی که دیگر اعضا 3/ 1 میلیون بشکه تولیداتشان را کاهش می‌دهند، بگیرد. حال در شرایطی که عربستان در تکاپوی کاهش تولید است، برخی منابع از افزایش فصلی صادرات 4 تا 5 میلیون بشکه‌ای نفت کشورمان به بازار مهم و بزرگ چین خبر داده‌اند. افزایش تولیدی که می‌تواند صادرات نفت ایران به چین را به سطح بی‌سابقه‌ای برساند.

فرصت رشد برای ایران

ایران که از طرح کاهش تولید اوپک مستثنی شد و حتی اجازه یافت در نیمه اول سال 2017 حدود 90 هزار بشکه به تولید کنونی نفت خود بیفزاید، در حال گسترش بازارهای نفتی خود است. افزایش صادرات به چین، به‌عنوان کشوری که موتور محرکه رشد تقاضا برای نفت محسوب می‌شود یکی از این بازارهای احتمالی است. به گزارش خبرگزاری رویترز، برخی منابع آگاه صنعتی از احتمال رکورد‌شکنی واردات نفت چین از ایران در سال 2017 خبر داده‌اند. بر اساس این گزارش، چین در حال راه‌اندازی برخی پالایشگاه‌های جدید نفتی است و برنامه دارد بخشی از نفت مورد نیاز این پالایشگاه‌ها را با افزایش واردات از ایران تامین کند. گفته می‌شود در سال 2017 به‌طور فصلی حدود 4 تا 5 میلیون بشکه به واردات نفت چین از ایران افزوده خواهد شد که این به معنای افزایش 5 تا 7 درصدی واردات نفت چین از ایران در 2017 نسبت به سال پیش از آن است. ایران در 11 ماه ابتدایی 2016 روزانه 620 هزار بشکه نفت به چین صادر کرده است.

دو گروه پالایشی سینوپک و Zhuhai Zhenrong واردکنندگان اصلی نفت ایران در چین هستند که قراردادهای سالانه خرید روزانه 505 هزار بشکه‌ای نفت با ایران دارند. علاوه بر این سینوپک و CNPC که کار توسعه میادین نفتی آزادگان شمالی و یادآوران در غرب کارون را به عهده داشته‌اند، با به بهره‌برداری رسیدن این میادین نفتی 160 هزار بشکه به تولید نفت ایران افزوده‌اند. یک منبع آگاه به رویترز گفته است سینوپک قصد دارد در هر فصل 2017 حدود 4 میلیون بشکه نفت سنگین میدان یادآوران با API حدود 25 را خریداری کند. منبع اطلاعاتی دیگری نیز از برنامه‌ریزی CNPC برای خرید 3 میلیون بشکه نفت آزادگان شمالی به‌طور فصلی در سال جاری خبر داده است. گفته می‌شود چین با راه‌اندازی این پالایشگاه‌ها می‌تواند در سال 2017 نیز به‌عنوان عامل اصلی رشد تقاضا برای نفت عمل کند. از این رو بازار چین یکی از بازارهای مهم برای کشورهای صادرکننده نفت است و همواره برای افزایش سهم در این بازار رقابت وجود دارد.

علاوه بر چین، فیلیپین نیز قصد خرید نفت از ایران را دارد. به تازگی مدیرعامل شرکت ملی نفت فیلیپین (PNOC) از تمایل این کشور برای خرید نفت از ایران خبر داده است. به گفته پدرو آگینو، شرکت ملی نفت فیلیپین با کمک شرکت سینوپک چین در حال ساخت یک پالایشگاه با ظرفیت روزانه 400 هزار بشکه در روز و 12 میلیون بشکه در ماه است و علاقه‌مند است بخشی از خوراک مورد نیاز این پالایشگاه را از ایران تامین کند. به گزارش شرکت ملی نفت ایران، مدیرعامل شرکت ملی نفت فیلیپین گفته است: شرکت ملی نفت فیلیپین هم‌اکنون با شرکت روسنفت برای تامین چهار میلیون بشکه نفت به توافق رسیده و برای چهار میلیون بشکه دیگر نیز با شرکت شل در حال مذاکره است و همچنین امیدوار است برای خرید ماهانه چهار میلیون بشکه باقی مانده مورد نیاز این پالایشگاه، با شرکت ملی نفت ایران به توافق برسد.ایران پس از لغو تحریم‌های غرب صادرات خود را بیش از 100 درصد افزایش داده است که بخش مهمی از این رشد به از سرگیری صادرات نفت به اروپا باز می‌گردد. با این حال، کشورهای آسیایی با خرید روزانه نزدیک به 2 میلیون بشکه همچنان مهم‌ترین‌ مشتریان نفتی ایران محسوب می‌شوند.

اجرای ناخواسته توافق اوپک

نظر‌سنجی رویترز از منابع صنعتی نشان می‌دهد تولید نفت اوپک در آخرین ماه از سال 2016 کاهش یافته است، در حالی که تولید نفت ایران افزایش یافته است. بر اساس این گزارش، تولید نفت روزانه اوپک در ماه دسامبر با احتساب اندونزی به 34/18 میلیون بشکه رسیده است که نسبت به ماه نوامبر حدود 200 هزار بشکه کمتر است، این اولین کاهش تولید این سازمان از ماه مه محسوب می‌شود. با این حال تولید اوپک همچنان 1/68 میلیون بشکه بیشتر از 32/5 میلیون بشکه توافق شده در نشست اوپک است. تولید نفت اوپک به دلیل پیوستن اندونزی و گابن به این سازمان و همچنین رشد تولید عراق، عربستان و ایران در دو سال اخیر رشد کم‌سابقه‌ای داشته است.

ظاهرا بخش مهمی از این کاهش تولید از سوی نیجریه و به دلیل حملات تروریستی و ناخواسته بوده است. اما برخلاف نیجریه که با کاهش تولید در ماه دسامبر مواجه شده، لیبی بیشترین رشد تولید را بین اعضای اوپک به خود اختصاص داده است. نیجریه و لیبی که در‌گیر جنگ‌های داخلی هستند و هر دو کمتر از توان خود نفت تولید می‎کنند، از توافق برای کاهش تولید اوپک معاف شده‌اند. از این رو افزایش تولید نفت این دو کشور یکی از ریسک‌های پیش‌روی بازار نفت و کاهش تاثیر توافق اوپک محسوب می‌شود. به غیر از لیبی، ایران و عراق نیز در ماه دسامبر تولید خود را افزایش داده‌اند. بر اساس داده‌های به دست آمده از رصد نفتکش‌ها، صادرات عراق در این ماه بیش از 407/ 3 میلیون بشکه در روز یعنی مقدار رکورد صادرات نفت عراق در ماه نوامبر بوده است. ایران نیز در این ماه تولید خود را 30 هزار بشکه افزایش داده است.

تلاش عربستان برای افزایش قیمت‌ها

در این میان، عربستان که خود عامل اصلی افت قیمت نفت و عدم توافق اوپک برای کاهش تولید در دو سال اخیر محسوب می‌شود، در حال حاضر بین کشورهای عضو اوپک برای اجرای توافق 30 نوامبر این سازمان بیشترین تلاش را می‌کند. بلومبرگ نیز که در گزارشی به برآورد میزان تولید اوپک در ماه دسامبر پرداخته و افت تولید این سازمان را 310 هزار بشکه اعلام کرده است، خبر از کاهش تولید نفت سعودی‌ها داده است. بر اساس این گزارش، تولید نفت نیجریه 200 هزار بشکه کاهش یافته و 50 و 40 هزار بشکه به ترتیب از تولیدات عربستان و ونزوئلا کاسته شده است. بلومبرگ، تولید اوپک بدون احتساب اندونزی را 33/1 میلیون بشکه در روز اعلام کرده در حالی که در ماه نوامبر این مقدار 33/41 میلیون بشکه بوده است.

در حالی منابع از کاهش 50 هزار بشکه‌ای تولید نفت سعودی‌ها در ماه دسامبر خبر می‌دهند که یک منبع آگاه در خاورمیانه در گفت‌وگو با CNBC از اجرای کامل تعهدات عربستان در اولین ماه اجرایی شدن توافق اوپک خبر داده است. این منبع آگاه گفته است تولید نفت عربستان در ماه ژانویه 486 هزار بشکه نسبت به مقدار تولید ماه اکتبر کاهش یافته و به 10/06 میلیون بشکه در روز رسیده است. بر اساس توافق اوپک، عربستان متعهد شد تولید خود را در شش ماه ابتدای سال 2017 حدود 486 هزار بشکه کاهش دهد. میزان تولید این کشور در ماه جولای به 10/66 میلیون بشکه در روز رسید که رکورد بی‌سابقه‌ای محسوب می‌شود. علاوه بر این، عربستان در تلاش برای کاهش 3 تا 7 درصدی فروش نفت خود در ماه فوریه است. به گزارش رویترز، چهار منبع آگاه اعلام کرده‌اند این کشور در راستای اجرای توافق اوپک در حال رایزنی با مشتریانش برای کاهش 3 تا 7 درصدی میزان عرضه نفت خود است. این منابع آگاه با تاکید بر اینکه این موضوع فعلا در حد سناریو و رایزنی است، گفتند هنوز هیچ‌چیز نهایی نشده است. عربستان دهم ژانویه میزان فروش نفت خود در ماه فوریه را به مشتریانش اعلام می‌کند.

از سویی، عربستان فرمول فروش نفت خود برای بازارهای آسیا را 60 سنت افزایش داده و به 15 سنت کمتر از قیمت نفت معیار عمان-دبی رسانده است. این کشور همچنین قیمت نفت سبک خود را به بازار آمریکا 20 سنت بیشتر کرد و در عین حال اعلام کرده فرمول فروش نفت خود را برای بازار مدیترانه و شمال غرب اروپا کاهش خواهد داد. در واقع عربستان که روزی با کاهش قیمت نفت به دنبال خارج کردن تولیدکنندگان نفت شیل و تحت فشار اقتصادی قرار دادن ایران بود خود چنان در تنگنای نفت ارزان گرفتار شده که بیشترین تلاش را برای رشد قیمت‌ها انجام می‌دهد.