در حالی‌که ۱/۵میلیون تن قراضه در کشور وجود دارد. موضوعی که واردات قراضه را برای فولادسازی ضروری می‌کند، اما با نبود زیرساخت و اسکله‌های تخصصی در این زمینه این واردات میسر نشده است.

قراضه آهن نیازمند حداقل انرژی

با توجه به صرفه اقتصادی که قراضه می‌تواند به همراه داشته باشد، این صنعت مورد توجه فولادسازان قرار نگرفته است. در این‌باره سیدمرتضی مرتضویان، کارشناس اقتصادی بازار قراضه اظهار کرد: در صنعت فولادسازی کشور استفاده بهینه‌ای از قراضه وجود ندارد. میزان تولید فولاد در کشور به ۱۸ میلیون تن در سال رسیده است، در حالی‌که برای تولید این میزان به ۲۱ میلیون تن فلز نیاز است که ۱/۵ میلیون تن آن از طریق قراضه تامین می‌شود. مرتضویان به توضیح انواع کوره‌های ذوب در فولادسازی و خوراک‌های آنها پرداخت و گفت: در صنعت ذوب، دو نوع کوره وجود دارد، یکی کوره‌های قوس الکتریکی که ۷۰ تا ۷۵درصد تولید فولاد کشور از طریق این کوره‌ها انجام می‌شود و دیگری کوره‌های القایی هستند. در کوره‌های القایی با استفاده از قراضه، حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلووات ساعت انرژی الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرد و اگر ۵۰درصد آهن اسفنجی به کوره تزریق شود، نه‌تنها مصرف انرژی ۲۰۰ کیلووات ساعت بر تن افزایش می‌یابد، بلکه زمان ذوب‌گیری نیز افزایش خواهد یافت. وی افزود: حال فرض کنید میزان آهن اسفنجی را تا ۸۰درصد افزایش دهیم که در این صورت مصرف انرژی ۱۱۰۰ کیلووات ساعت بر تن انرژی افزایش می‌یابد. کوره قوس در شرایط استفاده از قراضه، ۴۰۰ تا ۴۳۵ کیلووات ساعت بر تن انرژی مصرف می‌کند، اما اگر آهن اسفنجی مبنای ذوب و تزریق در کوره باشد، این عدد به ۶۰۰ تا ۶۳۵ کیلووات ساعت بر تن می‌رسد.

وی تاکید کرد: من مخالفتی با استفاده کوره قوس ندارم و به عنوان یک مزیت باید مورد استفاده قرار گیرد، اما با توجه به این موضوع که در هر دو نوع کوره استفاده از آهن اسفنجی در مقایسه با قراضه، مصرف انرژی بیشتری استفاده می‌شود، ضروری به نظر می‌رسد که قراضه پایه ذوب در کوره‌های فولاد قرار گیرد تا با هزینه و انرژی کمتری ذوب انجام شود. پس ضروری است نگاه خود را به موضوع قراضه تغییر دهیم. این کارشناس اقتصادی بازار قراضه مهم‌ترین دلیل استفاده نکردن از آهن قراضه را انرژی ارزان در ایران عنوان کرد و گفت: بیشتر تولید فولاد کشور از طریق کوره‌های قوس الکتریکی است که به دلیل ارزان بودن قیمت انرژی در کشور و سنگ‌آهن به‌عنوان مواد اولیه، انگیزه استفاده از آهن قراضه در بین تولیدکنندگان کاهش یافته است.

در حالی‌که استفاده از آهن اسفنجی به انرژی بسیار زیادی نیازمند است. مرتضویان درباره مزیت تولید فولاد در کشور عنوان کرد: وجود سنگ‌آهن فراوان، نیروی انسانی تحصیلکرده و انرژی فراوان در کشور سبب شده فولاد را با میزان انرژی بالا تولید کنیم و قراضه را نادیده بگیریم. در حالی‌که کشوری همانند ترکیه به‌طور عمده با قراضه فولاد تولید می‌کند و بالای ۹۰ درصد از کوره قوس استفاده می‌کند. در حالی‌که قیمت انرژی در ترکیه چندین برابر کشور ما است. ترکیه برای تولید فولاد، ۲۳ میلیون تن قراضه وارد می‌کند، ۱۰ میلیون تن قراضه داخلی دارد و ۳۲ میلیون تن فولاد تولید می‌کند. وی ادامه داد: به عبارت دیگر، تمام تولید ترکیه به‌وسیله قراضه انجام می‌شود. ترکیه از آهن اسفنجی استفاده نمی‌کند، اما توان رقابت در بازار جهانی را بسیار بیشتر از ما دارد. این کشور در سال ۲۰۱۵میلادی ۱۶/۵میلیارد دلار از صادرات درآمد داشته است.

این فعال بازار قراضه در ادامه عنوان کرد: فولادسازان معتقدند با وجود سنگ‌آهن نیازمند قراضه نخواهیم بود، در حالی‌که سنگ‌آهن در کشور ما عیار پایینی دارد و نیازمند غنی‌سازی است که سبب هزینه‌بر بودن آن می‌شود. سنگ‌آهن را باید تبدیل به کنسانتره کنیم که بخشی از آن نیز پرت می‌شود. کنسانتره تبدیل به گندله می‌شود که برای تبدیل آن به آهن اسفنجی حدود ۴۶ درصد آن از بین می‌رود. از این‌رو برای تولید یک تن فولاد نیازمند یک تن و ۶۶۰ کیلو سنگ‌آهن هستیم. پس سنگ‌آهن هر اندازه عیار کمتری داشته باشد، سنگ‌آهن بیشتری باید مصرف کرد و انرژی و گاز بیشتری نیز مورد نیاز است. مرتضویان افزود: البته موضوع دیگری که علاوه بر ارزان بودن انرژی در کشور، سبب تمایل تولیدکنندگان به سمت آهن اسفنجی شده، نبود قراضه کافی است. صنعت فولاد در شرایط فعلی حدود ۳میلیون تن قراضه نیاز دارد، اما ۱/۵میلیون تن موجودی قراضه سالانه کشور است. از این‌رو نیازمند واردات در این زمینه هستیم. وی در پاسخ به این پرسش که باتوجه به این شرایط آیا واردات قراضه برای کشور ما منطقی خواهد بود، گفت: البته باید یادآور شد که نبود زیرساخت‌های لازم به منظور واردات قراضه نظیر اسکله‌های تخصصی و وجود هزینه‌های جانبی انبارداری، تخلیه و... موجب شده فعالان بازار فولاد و تولیدکنندگان تمایل به واردات و مصرف قراضه نداشته و گرایش بیشتری به مصرف آهن اسفنجی داشته باشد. بنابراین برای واردات قراضه باید ابتدا زیرساخت‌های لازم را برای آن مهیا کرد.

ارتقای کیفیت قراضه

همچنین درباره توجه فولادسازان به قراضه و موضوع ارتقای کیفیت آن در صنعت فولادسازی، محمد هلاکویی مدیرعامل شرکت «توکا تدارک» اظهار کرد: فولادسازان به طور معمول برحسب سیستمی که در آن فعالیت می‌کنند، بین ۱۰ تا ۱۵درصد برای شارژ کوره‌هایشان از قراضه استفاده می‌کنند. البته برخی واحدهای ریخته‌گری نیز در گذشته ۱۰۰درصد قراضه مصرف می‌کردند. اما به‌تدریج آهن اسفنجی که در کشور با تولید بالایی همراه شد، جای قراضه را گرفت. اکنون بیشتر کوره‌های قوس الکتریکی از آهن اسفنجی استفاده می‌کنند و در حال‌حاضر نیز بین ۴ تا ۱۵درصد از قراضه استفاده می‌شود. هلاکویی در پاسخ به این پرسش که استفاده از قراضه به‌صرفه‌تر از آهن اسفنجی نخواهد بود، گفت: در حال حاضر آهن اسفنجی در بازار داخلی کشور به‌صرفه‌تر است، چراکه مازاد بر نیاز داخل نیز تولید می‌شود. اما کماکان از قراضه هم استفاده می‌شود، البته مزیت‌های قراضه در میزان استفاده کمتر از انرژی است، درحقیقت می‌توان مدعی شد که صرفه با قراضه است. اما درباره این موضوع بین فولادسازان اختلاف وجود دارد.

وی در پاسخ به این پرسش که برای ارتقای کیفیت قراضه چه راهکارهایی می‌توان پیشنهاد داد، گفت: یکی از مشکلات قراضه این است که هنوز متولی خاصی برای این صنعت وجود ندارد. در حال‌حاضر به ۳میلیون تن قراضه در کشور نیاز داریم، اما هیچ ارگان خاصی در این زمینه اقدام نکرده است. هلاکویی ادامه داد: برای تامین منابع قراضه نیازمند رشد ساخت‌وساز در کشور و بخشی از آن نیز نیازمند توسعه صنعتی هستیم. بنابراین عرضه قراضه کاهش یافته، اما تقاضای آن در حال افزایش است و با کمبود قراضه روبه‌رو هستیم. وی ادامه داد: باتوجه به کمبود قراضه در کشور نخستین موضوعی که نادیده گرفته می‌شود، کیفیت است، چراکه در فرآوری قراضه ۱۰ تا ۲۰ درصد ناخالصی وجود دارد و این موضوع می‌تواند برای فولادسازان در سرباره‌ها و مصرف انرژی، هزینه‌هایی به همراه داشته باشد. مدیرعامل شرکت «توکا تدارک» در ادامه عنوان کرد: برای جداسازی این ناخالصی‌ها از قراضه در کشور واحدهایی شکل گرفته‌اند. در این روش حدود ۱۲درصد کل ناخالص‌های کل قراضه گرفته می‌شود و قراضه پاکی را ارائه می‌دهند که البته فولادسازها نیز تمایل به این قراضه‌ها پیدا کرده‌اند.