چهارشنبه گذشته، ایران نخستین فروند هواپیمای خریداری شده از ایرفرانس را در شهر تولوز فرانسه تحویل گرفت. این هواپیمای 190 نفره که قرار است در آسمان داخلی به پرواز درآید یکی از 100 ایرباسی است که پیش‌قرارداد آن اواخر پارسال با سفر رئیس جمهوری ایران به پاریس بین ایران ایر و ایرباس به امضا رسید. این اتفاق درحالی رخ می‌دهد که فعالان گردشگری کشور، نوسازی ناوگان هوایی کشور را موهبتی بزرگ برای این صنعت می‌دانند و آن را موجب بازگشت اعتماد به سفر هوایی به ایران، جلوگیری از خروج ارز از طریق سفر با ایرلاین‌های خارجی، افزایش عرضه به تناسب هدف‌گذاری جذب 20میلیون گردشگر، بالارفتن قدرت چانه‌زنی کشور در منطقه، قرار گرفتن ایران در مسیر رقابت با ایرلاین‌های خارجی و... عنوان می‌کنند.

بازگشت اعتماد

در همین‌باره، دبیر جامعه تورگردانان ایران به خبرنگار ما گفت: «این اتفاق، اثرات قابل توجهی بر صنعت هوایی و گردشگری کشور خواهد داشت.»

سید هادی شیرازی افزود: «ورود هواپیماهای جدید که به آخرین فناوری‌های روز دنیا مجهزند، ‌اعتماد از دست رفته به ناوگان هوایی ایران را ترمیم کرده و فصلی تازه برای صنعت هواپیمایی کشور رقم خواهند زد.»

او با اشاره به اینکه حضور ضعیف ایرلاین‌های ایرانی در منطقه، شرکت‌های هواپیمایی خارجی به‌ویژه ایرلاین‌های کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و ترکیه را بسیار منتفع کرده است، خاطرنشان کرد: «تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران تنها شامل فروش هواپیما یا قطعات مربوط به آن نمی‌شد؛، بلکه سوختگیری، نشستن بر باند بسیاری از فرودگاه‌ها و بستن قراردادهای مشترک با شرکت‌های هواپیمایی بین‌المللی نیز از جمله دیگر محدودیت‌هایی بود که حضور ایران در این عرصه را محدود می‌کرد. در این میان، ایرلاین‌های کشورهای همسایه، با استفاده از این شرایط شروط خود را به مسافران ایرانی تحمیل و با نرخ‌هایی بالاتر از متوسط جهانی، خدمات خود را به شهروندان ایرانی ارائه می‌کردند.»

به گفته شیرازی، ورود اولین هواپیما که به معنای آغاز فرآیند نوسازی ناوگان هوایی کشور است، در کنار برداشته شدن تدریجی دیگر محدودیت‌ها، قدرت چانه‌زنی ایران در منطقه را افزایش خواهد داد و به تدریج، شرکت‌های هواپیمایی خارجی فرصت یکه‌تازی در این وادی را از دست می‌دهند.

دبیر جامعه تورگردانان ایران در ادامه درباره اثر این قراردادها بر رشد گردشگری گفت:‌ «با توجه به ترسیم چشم‌انداز ورود 20 میلیون گردشگر تا سال 1404 و با در نظر گرفتن نیاز داخلی کشور و همچنین گردشگران خروجی، ایران به 400 فروند هواپیمای پهن‌پیکر نیاز دارد که این 200 فروند تنها پاسخگوی نیمی از تقاضای پیش‌بینی‌شده خواهد بود.»

این فعال گردشگری با تاکید بر اینکه تاثیر نوسازی ناوگان هوایی کشور بر گردشگری در میان‌مدت و بلندمدت قابل اندازه‌گیری است، افزود: «همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، بازسازی اعتماد پیشین به خطوط هوایی ایران، اتفاقی است که در کوتاه‌مدت محقق خواهد شد و هواپیمایی کشور هم بیش و پیش از هر چیز دیگر به آن نیازمند است. این اعتماد، علاوه‌بر آنکه در فاصله‌ای طولانی‌تر درآمدهای ایرلاین‌های ایرانی را افزایش می‌دهد و رشد اقتصادی را به دنبال خواهد داشت، در ورود گردشگران خارجی به کشور در کوتاه‌مدت موثر خواهد بود.» 

شیرازی توضیح داد: «فرسودگی ناوگان هوایی کشور، تقاضای گردشگران خارجی در استفاده از پروازهای داخلی را تحت‌تاثیر قرار داده و سبب شده است سفرهای زمینی را برای جابه‌جایی بین شهرهای ایران انتخاب کنند. همین عامل، یعنی دشواری سفر میان نقاط مختلف کشور، گردشگران زیادی را از سفر به مقاصد داخلی منصرف می‌کند که با ورود هواپیماهای جدید و رفع نگرانی از سفر با هواپیماهای فرسوده، تقاضا برای سفر درون کشور تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.»

جلوگیری از خروج ارز

در ادامه برشماری اثرات ورود هواپیماهای جدید به کشور، یک آژانس‌دار معتقد است که در نتیجه این اتفاق، روند رو به رشد گردشگری کشور تقویت خواهد شد.

رقیه حاتمی‌پور با بیان اینکه نخستین اثرات ورود اولین ایرباس به کشور در کاهش شدید قیمت بلیت‌های هواپیمایی‌های کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در این فاصله کوتاه متجلی شد، اضافه کرد: «اگرچه در کوتاه‌مدت، قیمت ارائه خدمات هوایی در کشور تغییر چندانی نداشته و از این‌رو با پروازهای خارجی قادر به رقابت نخواهد بود، اما همین افت قیمت‌ها در پروازهای ایرلاین‌های خارجی نیز به خودی خود به کاهش خروج ارز منجر خواهد شد.»

او همچنین تاکید کرد: «تا پیش از آنکه ناوگان هوایی کشور از لحاظ قیمتی قادر به رقابت با رقبای منطقه‌ای خود باشد، آنچه می‌تواند مسافران را به سوی پروازهای ایرانی متمایل کند، ارتقای خدمات و کیفیت پذیرایی در حین پرواز است.»

به اعتقاد این تورگردان، برخورد نامناسب و غیرحرفه‌ای برخی مهمانداران در پروازهای داخلی، تجربه مشترک بسیاری از مسافران است که اعتماد آنها به پرواز ایرلاین‌های ایرانی را خدشه‌دار کرده است. حاتمی پور در همین‌باره تصریح کرد: «چیدن یک تیم خبره بازاریابی و البته، آموزش مهمانداران حرفه‌ای، ازجمله مهم‌ترین اصولی هستند که ایران ایر باید برای به دست آوردن بازار گذشته خود در دستور کار قرار دهد.»

بازیابی بازارها

اما صاحب یکی دیگر از آژانس‌‌های مسافرتی فعال در کشور با تاکید بر سهم صنعت هوایی در توسعه کشورها، به تجربه امارات و دبی در این زمینه اشاره کرد و به «دنیای اقتصاد»

گفت: «به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی، هواپیمایی ایران بسیاری از بازارهای خود را از دست داده و ورود هواپیماهای جدید و برداشته شدن دیگر تحریم‌ها، امیدها به احیای صنعت هوایی کشور را زنده کرده است.»

محمد بنکدار همچنین اظهار کرد: «حمایت دولت از صنعت هوایی کشور، نرخ پروازها را کاهش می‌دهد و ایرلاین‌های ایرانی را در مسیر رقابت با شرکت‌های هواپیمایی خارجی حمایت خواهد کرد.»

چشم گردشگری به هوا

ایران که در بدو راه‌اندازی خطوط هوایی‌اش، صاحب یکی از مجهزترین و بزرگ‌ترین خطوط هوایی دنیا بود، در سال‌های پس از انقلاب به‌واسطه تحریم‌های بین‌المللی، رفته رفته در این عرصه افول کرد؛ در این میان، ‌کشورهایی همچون ترکیه و امارات با بهره‌گیری از خلأ حضور ایران، بازار هوایی منطقه را به تسخیر خویش درآوردند. حالا اما در نتیجه برجام و حضور دوباره ایران در عرصه‌های جهانی، ناوگان هوایی ایران به سمت بازسازی در حرکت است.  خروج سالانه 4 میلیارد دلار ارز از کشور در نتیجه این تحریم‌ها، افزایش هزینه‌های سفر به ایران در نتیجه نبود پرواز مستقیم به کشور که ورود گردشگران خارجی را با دشواری مواجه می‌کرد و همچنین شمار بالای تلفات ناشی از حوادث پروازی که گردشگری داخلی را نیز به نوعی متاثر می‌کرد، از جمله مشکلاتی بودند که دولت را در نخستین اقدامات اساسی پس از برجام متوجه نوسازی ناوگان هوایی کشور کردند. بستن قرارداد با ایرباس و بوئینگ و آن‌گونه که در خبرها آمده، عقد قرارداد خرید 20 فروند هواپیمای 70 نفره با شرکت فرانسوی- ایتالیایی ای.تی.آر در آینده‌ای نزدیک، همگی در نتیجه قرار گرفتن احیای صنعت هوایی کشور در صدر برنامه‌های اقتصادی دولت است که از دی ماه پارسال با مذاکرات مستقیم ایران و شرکت‌های سازنده هواپیما آغاز شد.

بر پایه این قرارداد، ایران‌ایر 46 فروند هواپیمای 321 از ایرباس خریداری کرد که در مجموع بیش از 8300 صندلی را به ظرفیت هما اضافه می‌کند. همچنین این هواپیمایی 38 فروند ایرباس از نوع 330 تحویل می‌گیرد که با افزودن 2533 صندلی، در مجموع شمار صندلی‌های این سری از هواپیماها برای ایران ایر بیش از 11 هزار و 400 صندلی ظرفیت ایجاد خواهد کرد. در همین حال، ایران ایر طبق این قرارداد 16 فروند هواپیمای 350 ایرباس را برای پروازهای دوربرد خود متشکل از پنج هزار و 600 صندلی در آینده از ایرباس تحویل می‌گیرد تا بتواند در پروازهای بین‌المللی از این هواپیما استفاده کند. اینها به علاوه خرید 80 هواپیمای دیگر از شرکت بوئینگ، فرصت‌های اشتغال‌زایی مستقیم را برای بیش از 20 هزار نفر در داخل فراهم می‌کند. از سوی دیگر در این قراردادها افزون بر خرید هواپیما، موضوعات دیگری چون آموزش خلبانان و تعمیر و نگهداری، حمایت از توسعه خدمات ناوبری هوایی، عملیات فرودگاهی و هواپیمایی، انتقال فناوری و هماهنگی مقررات رگولاتوری برای ایران ایر منظور شده است. خرید این هواپیماها به صورت اجاره به شرط تملیک است و ایران 85 درصد منابع مالی آن را از فاینانس خارجی و 15 درصد آن را از منابع داخلی خود تامین می‌کند.

با این‌همه، در پی روی کار آمدن ترامپ، نگرانی‌ها از تداوم تعهدها به مفاد برجام افزایش یافته و گرچه ایران نخستین هواپیمای خود را از ایرباس تحویل گرفته است، ‌بیم آن می‌رود که تا بیش از 10 سال دیگر که موعد تحویل آخرین هواپیما توسط بویینگ و ایرباس به ایران است، اتفاقات پیش‌بینی نشده، مانع از وفای به عهد این شرکت‌ها شود. در همین‌باره اما، مدیرعامل ایرباس اعلام کرده که این شرکت بدون نگرانی از انتخاب ترامپ، در حال آماده‌سازی هواپیماهای ‌ایران‌ایر است و این موضوع قرارداد را تهدید نمی‌کند. بنا به گفته برژیر، ‌قرارداد هما یکی از بزرگ‌ترین قرارداد‌ها در‌ تاریخ صنعت هوایی است. وی همچنین ابراز امیدواری کرده با تحویل این هواپیماها توسعه اقتصادی ایران با سرعت بیشتری دنبال شود. او یادآوری کرده که طبق قراردادی که با ایران‌ایر امضا شده است، هواپیماهای بعدی نیز به‌تدریج به شرکت‌ ایران‌ایر تحویل می‌شود. برژیر همچنین تاکید کرده که قرارداد ایران‌ایر با ایرباس برای خرید این هواپیماها با مجوز خزانه‌داری آمریکا و قوانین بین‌المللی امضا شده است. حالا بدنه صنعت گردشگری کشور، بیش از هر صنعت دیگری در ایران، چشم به خرید این هواپیما‌های نو دوخته تا بتواند به بخشی از پیش‌بینی‌های تداوم رشد توریست‌های ورودی جامه عمل بپوشاند.