پس از برجام تمام معاملات بخش کشاورزی بدون واسطه انجام شد، به طوری که علاوه بر افزایش سرعت انجام عملیات، قیمت‌ها نیز کاهش یافت. بخش کشاورزی ایران به عنوان متولی تامین امنیت غذایی کشور و تولیدکننده بیش از 117 میلیون تن انواع محصولات کشاورزی از جایگاه ویژه ای برخوردار است و برجام می‌تواند شرایط مطلوبی را برای مبادلات تجاری این بخش فراهم کند.

گشایش های بانکی

تسهیل تجارت محصولات و نهاده‌های کشاورزی از لحاظ گشایش‌های بانکی و پولی و کاهش هزینه‌های مبادله یکی از آثار مثبت این توافق بین المللی به شمار می‌رود. همچنین در حوزه صادرات محصولات کشاورزی فضا و بستر مناسبی برای طرح مباحث صادراتی در مذاکرات دوجانبه، اعزام هیات‌های بخش خصوصی و برخی نقل و انتقال کالا و پول فراهم شد.

برقراری ارتباط بانک کشاورزی با بانک‌های آلمانی و ایتالیایی و فراهم آمدن زمینه‌های ارتباط بانکی و ایجاد 120 کارگزار جهت تبادل اسناد ارزی و تسهیل جذب سرمایه جهت سرمایه‌گذاری مشترک و انجام سرمایه‌گذاری خارجی در بخش کشاورزی از یک سو و کاهش نرخ نقل و انتقال وجوه ارزی توسط صرافی‌های مجاز بانک از حدود 11 به حدود 3 تا 4 درصد از جمله آثار اجرای برجام در حوزه فعالیت‌های نظام مالی بین المللی مالی بانک کشاورزی بوده است. در یک سال گذشته به منظور نقل و انتقال وجوه مالی ارزی توسط بانک مرکزی در حساب کارگزاران، واریز وجوه بابت واردات و صادرات کالاها و خدمات تسهیل و فراهم شده است.

گشایش محسوس در بخش ماشین آلات کشاورزی

برجام در حوزه ماشین آلات کشاورزی موجب افزایش سهولت مبادات پولی و بانکی، کاهش هزینه های اضافی جهت نقل و انتقال پولی، امکانات برقراری خطوط اعتباری فاینانس تا حدود 15 درصد در قیمت ماشین آلات کشاورزی شد. ارتقای کیفیت لوازم یدکی و قطعات ماشین آلات به دلیل تامین از عرضه کننده‌های اصلی، حذف واسطه‌ها و شرکت‌های درجه دو، حضور برندهای مطرح بین المللی در عرصه ماشین آلات کشاورزی در کشور به صورت رسمی با ثبت نمایندگی در راستای ارتقا کیفی ماشین آلات و تضمین خدمات پس از فروش (به طوری که معرفی ماشین های جدید و ارایه خدمات آموزشی کاربردی و نحوه بکارگیری این ماشین آلات توسط شرکت های سازنده و ارایه خدمات پس از فروش به صورت مستقیم و بدون واسطه میسرشد)، زمینه‌های کاهش هزینه و دسترسی را به فناوری‌های پیشرفته‌تر فراهم کرده است.

تامین به موقع ماشین آلات و قطعات یدکی، جلوگیری از تاخیر ناشی از انتقال از مبادی متعدد و واسطه‌ای، افزایش چشمگیر مذاکرات با برندهای معتبر برای اجرای پروژه های تولید مشترک ماشین آلات و دنباله بندهای کشاورزی در کشور، امضای تفاهمنامه ارایه خط اعتباری 100 میلیون یورویی با اتریش برای تامین تجهیزات آبیاری توسط بخش خصوصی (طرف اتریش در اواسط بهمن ماه سال جاری جهت اجرایی نمودن این تفاهمنامه به تهران سفر خواهد کرد) از دیگر آثار مثبت اجرای برجام در حوزه کشاورزی به شمار می‌رود.

بهبود همکاری‌های فنی، عملیاتی و تجاری در بخش بذر

در حوزه زراعی نیز در بخش تامین بذر که یکی از نهاده‌های اساسی برای تامین امنیت غذایی کشور است، علاوه بر گشایش حاصله در اثر متنوع شدن شرکت‌های مجاز برای تجارت با کشور و نیز تسهیل تبادلات بانکی، تحولات بسیار مثبتی نیز در همکاری‌های فنی و عملیاتی با کشورهای پیشرو در این زمینه صورت گرفته است. به طوری که در زمینه دانه‌های روغنی با کشور فرانسه تفاهم‌نامه منعقد شد و تاکنون کارگاه‌های آموزشی تکنولوژی کشت کلزای زمستانه با حضور مدرسان فرانسوی در 9 استان سردسیر کشور برگزار شده است، که در این کارگاه‌ها حدود 1500 نفر از محققین و کارشناسان دانه‌های روغنی آموزش عملیاتی دریافت کرده‌اند. در مدت یاد شده، پس از انعقاد تفاهم‌نامه بذور، ارقام مقاوم به ریزش، بیماری‌ و بذور ارقامی با قابلیت کشت تأخیری وارد کشور شده است.

نتایج حاصل از برگزاری این کارگاه‌های آموزشی در این مدت بهبود وضعیت کمی و کیفی زراعت کلزا با هدف دستیابی به میانگین عملکرد سه میلیون و 500 هزار تن در هکتار همانند میانگین عملکرد کشور فرانسه است. همچنین در پسابرجام شرایط برای تولید بذور هیبرید در ایران، خرید حدود 86 تن بذر ارقام هیبرید سردسیری کلزا در قالب (6 رقم) در نخستین سال اجرا و همچنین برنامه‌ریزی برای تولید حدود 400 تن در سال زراعی 96-95 ایجاد شده است. در بخش غلات و محصولات اساسی نیز همکاری با شرکت‌های معتبر فرانسوی برای همکاری‌های دوجانبه در زمینه بذر سورگوم، ذرت و کارخانه‌های فرآوری بذر نیز فراهم شده است.

در حوزه گندم، پس از انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با شرکت‌های معتبر فرانسوی، تعداد 35 رقم از طرف فرانسوی به کشور ارسال شد که در ایستگاه‌های تحقیقات کشور کشت و مورد ارزیابی قرار گرفت و همچنین تعدادی لاین جهت آزمایش به فرانسه ارسال شد که پس از مشخص شدن نتایج آزمایشات، عملیات اجرایی آغاز خواهد شد.

در واقع برجام با برقراری ارتباط با مجامع تخصصی بین المللی در زمینه بذر همانند OECD و UPOV و عضویت موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال ایران در کمیته فنی بذر ایستا (Ista) زمینه‌های همکاری‌های موثری را ایجاد کرده است. همچنین اخذ اعتبار آزمایشگاه کیفی بذر از ایستا به منظور صدور گواهی های بین المللی و پیشبرد روند عضویت در اتحادیه‌های بین المللی حفاظت از ارقام جدید گیاهی را می‌توان از آثار مثبت پسابرجام در حوزه کشاورزی برشمرد که پس از تایید مجلس شورای اسلامی ظرفیت مناسبی در همکاری‌های بین المللی ایجاد خواهد شد.

بهبود همکاری‌های فنی، عملیاتی و تجاری در بخش دام، دامپزشکی و داروهای دامی

بخش دام و طیور کشور به لحاظ میزان توسعه یافتگی و روند صنعتی شدن یکی از زیر بخش‌های مهم بخش کشاورزی است که به لحاظ ضرورت همکاری‌های بین المللی از آثار مثبت برجام بهره‌مند شده است. به طوری که توافق‌ها برای گسترش همکاری‌های دو‌جانبه با کشورهای پیشرو (به ویژه آلمان، هلند، فرانسه، اتریش و ایتالیا) در بخش‌های تامین مکمل‌های خوراک دام ، تولید مرغ اجداد، تامین مواد ژنتیکی و دام زنده اعم از نژاد‌های گاو گوشتی و گاوهای دومنظوره برای آمیخته گری، همکاری در بخش دام سبک و سنگین با تاکید بر طرح‌های اصلاح نژادی و انتقال تکنولوژی‌های نوین تولید مثلی در زمینه گوسفند و بز، همچنین در بخش شیلات از مرحله تفاهم عبور کرده و به انعقاد قرارداد و عملیات اجرایی رسیده است. در این مدت طراحی دوپروژه SRIP ،توسعه پرورش گوسفند پربازده در سامانه‌های غیر‌مرتعی ایران و پروژه DGPF ایجاد مزارع الگویی پایلوت برای توسعه پرورش بزهای شیری که جزو برنامه‌های اولویت دار وزارت جهاد کشاورزی است، با همکاری طرف فرانسوی در حال پیگیری و اجرا است.

واردات گله‌های مولد بز سانن و آلپاین، واردات تعدادی از گوسفندان مولد نژاد رومانف؛ سافولک و روژ (قرمز باختری) توسط بخش خصوصی جهت بهره‌گیری در انتقال صفات مطلوب این دامها به گوسفندان وبزهای بومی کشور، واردات گله های مولد نژاد اصیل گاو سیمنتال با هدف توسعه تولید گاوهای دو منظوره شیری و گوشتی در کشور از دیگر آثار مثبت برجام در بخش دام بوده است. همچنین افزایش همکاری با سازمان‌های دامپزشکی سایر کشورها و تسهیل در انعقاد موافقتنامه های بین المللی دو جانبه و تسهیل در تجارت محصولات مربوطه از جمله داروهای دامی و واکسن های مربوطه از جمله دستاوردهای پس از برجام در حوزه کشاورزی است.

به طوری که موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی به عنوان بزرگترین مرکز تحقیق و تولید واکسن و سرم خاورمیانه، سالیانه به واردات بیش از 10 میلیون دلار اقلام آزمایشگاهی مبادرت می کند که علاوه برتامین نیازهای اساسی کشور نسبت به صادرات بخشی از آن اقدام می شود. این موسسه به واسطه تحریم‌های بین المللی به شدت با محدودیت‌های فراوانی در تولید واکسن مواجه بود به گونه‌ای که حتی نقل و انتقال مالی و واردات موادخام اساسی مانند مونتاناید، تخم مرغ SPF و غیره در برخی مقاطع به طور کامل قطع شده بود.

اما با اجرای برجام در ماه‌های اخیر حمل و نقل هوایی و دریایی این محصولات و ایجاد روابط بانکی با تعدادی از بانک‌های اروپایی جهت تامین مواد اولیه گشایش‌هایی صورت گرفته است. در این مدت ورود با چند هیات تجاری از کشورهای آلمان و فرانسه جهت واردات مواداولیه و تجهیزات مورد نیاز، صادرات محصولات تولیدی توسط تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی موافقت اولیه صورت گرفته است که در صورت تداوم فرآیندی که در چند ماه اخیر اتفاق افتاده است، هزینه‌های تامین واردات حداقل 15 درصد کاهش خواهد یافت.

بهبود همکاری های فنی، عملیاتی و تجاری در بخش شیلات

بخش شیلات و آبزی پروری کشور از جمله نخستین حوزه‌هایی بود که به موازات مذاکرات برجام، همکاری‌های بین الملی خود را تقویت کرد و به همین منظور اولین پروژه سرمایه‌گذاری مستقیم طرف فرانسوی در این بخش به منظور تولید بچه ماهی در قشم در سال 1394 همزمان با سفر وزیر کشاورزی فرانسه به تهران افتتاح شد. همچنین دومین پروژه بزرگ سرمایه‌گذاری طرف فرانسوی در این بخش در استان لرستان به مرحله نهایی رسیده است که با توافق‌های انجام شده فی ما بین وزیر جهاد کشاورزی با وزیر حمل و نقل و شیلات فرانسه نخستین رویداد بزرگ مشترک بین دو کشور تخت عنوان ' روز شیلات ایران و فرانسه' در مرداد ماه سال جاری در تهران برگزار شد.

در این نشست 16 شرکت مهم فرانسوی در زمینه آبزی‌پروری، تجهیزات، تکنولوژی، تولید واکسن بیماری‌های آبزیان و طراحی و ساخت و مدیریت مراکز تکثیر و پرورش آبزیان و حدود 200 نفر از نمایندگان شرکت‌های ایرانی از سراسر کشور شامل اتحادیه‌ها، تولید‌کنندگان، صادر کنندگان و مسئولین وزارت متبوع حضور داشتند.

بر اساس نتایج مثبت حاصله از برگزاری روز شیلات فرانسه، رویداد مشابه دیگری نیز در مهرماه جاری تحت عنوان 'روز شیلات نروژ' با حضور شرکت‌های معتبر نروژی در تهران برگزار شد و همزمان با این رویداد بیش از 11 قرارداد و تفاهم‌نامه همکاری میان شرکت‌های ایرانی و نروژی امضا شدد، که بخش مهم آن‌ها هم اکنون عملیاتی شده و تاثیر مثبتی در ارتقای تکنولوژی و تامین تجهیزات مورد نیاز در این بخش مهم داشته است.

بهبود وضعیت سموم شیمیایی

با اجرایی شدن برجام، دو تحول مثبت در حوزه سموم شیمیایی صورت گرفت به طوری که شروع روند افزایش سهم برندهای معتبر و با کیفیت در سبد آفت‌کش‌های وارداتی کشور، و همچنین پروژه‌های مشترک با برندهای معتبر جهانی در جهت تولید سموم در کشور تحت لیسانس این قبیل شرکت‌ها در دست انجام است.

این در حالیست که در دوران تحریم با وجود دسترسی به بازارهایی محدود همچون بازار چین، برای تامین انواع سموم دفع آفات کشاورزی، به علت کیفیت پایین این نهاد، مشکلات فراوانی برای بخش کشاورزی از یک سو و سموم باقیمانده در محصولات برای کشور ایجاد کرده بود.

حل و فصل مسایل ویژه (مشکلات هواپیماهای سمپاش)

شرکت خدمات حمایتی دارای ناوگان هواپیمایی برای سمپاشی‌های هوایی و سایر خدمات ویژه است که شرکت‌های سازنده آن در اثر تحریم‌های ظالمانه از ارایه هرگونه خدمات، قطعات یدکی و حتی کتاب راهنمای پروازی آنها خودداری می‌کردند، که این هواپیماها را در آستانه زمین گیر شدن قرار داده بود. خوشبختانه با اجرایی شدن برجام، مذاکرات و پیگیری‌های لازم با طرف غربی صورت گرفت و شرکت‌های سازنده نه تنها کتابچه‌ها و قطعات مورد نیاز را ارایه کردند، به طور ضمنی آمادگی خود را برای تامین هواپیماهای سمپاش جدید اعلام داشته‌اند.

ارتقاء روابط و همکاری‌های سطح بالا با کشورهای پیشرو در بخش کشاورزی

همزمان با مذاکرات برجام و پس از اجرایی شدن این توافق مهم، ارتباط بخش کشاورزی با کشورهای پیشرو ارتقای چشمگیری پیدا کرد و فقط در سطح وزیر، بازدیدهای رسمی و ملاقات با وزیران کشاورزی آلمان، هلند، فرانسه، اتریش، پرتغال، ایتالیا، فنلاند، نروژ، رومانی، چین، روسیه، عراق، قزاقستان، آذربایجان، قرقیزستان، ترکیه، لیتوانی، و کشورهای مهم اروپای شرقی در برخی موارد در بیش از سه نوبت صورت گرفت. و در نتیجه با همه این کشورها تفاهمنامه همکاری در سطح وزیر به امضا رسید (به جز فنلاند که در دست تهیه است).

آثار مثبت فضای سازنده ایجاد شده پس از این ملاقات‌ها و بازدید‌های رسمی به سطوح مختلف بخش‌های دولتی و خصوصی تسری پیدا کرده و همچنین با بخش عمده این کشورها، کمیته مشترک همکاری‌های کشاورزی تشکیل و نمایندگان ویژه وزیران برای پیگیری عملیاتی همکاری ها تعیین شده است. ارتباط بخش کشاورزی کشورمان با سازمان‌های تخصصی بین المللی و منطقه ای به ویژه فائو، ایکاردا، سیمیت و سیرداپ پس از برجام به صورت محسوسی تقویت یافته و در شرایطی که در دوران تحریم سطح و تعداد پروژه‌های مشترک با این سازمان‌ها به حداقل رسیده بود، در سال جاری بیش از 11 پروژه با تامین اعتبار طرف خارجی فقط با فائو منعقد شده و یا ظرف هفته جاری به امضا خواهد رسید. همچنین دو پروژه بزرگ انتقال تکنولوژی نیز با ایکاردا و سیمیت امضا شده است، که در دوران تحریم حاضر به مذاکره آن نبودند.

مذاکرات سطح بالای وزارت جهاد کشاورزی با کمیسیون کشاورزی اتحادیه اروپا آغاز شده است و تاکنون در سه نوبت هیات در سطح کارشناسی پذیرش و یا به بروکسل اعزام شده و قرار است کمیسیونر کشاورزی اتحادیه اروپا در آینده نزدیک به تهران سفر کند. بازپس گیری بازار محصولات کشاورزی ایران در کشورهای اتحادیه اروپا از اهداف عمده این مذاکرات است. با دستاوردهای مثبت برجام در بخش های مختلف کشاورزی در یک سال گذشته به نظر می رسد ادامه این روند و توسعه روابط بین المللی می‌تواند منجر به تحول بخش کشاورزی در عرصه تولید، مبادلات تجاری، اشتغال‌زایی و ایجاد بهبود فضای کسب و کار کشور شود.