در همین حال، در بازارهای موازی افزایش سود بانکی با نوسانات کاهشی در نرخ ارز توام شده که با رشد بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران و نیز تحدید چشم انداز رشد سودآوری بخش مهمی از شرکت‌های بورسی، ترکیب شوق‌انگیزی برای خرید سهام فراهم نمی‌کند. علاوه بر این، در یک سالگی برجام، به‌رغم گشایش‌های حاصل شده در سطح کلان و نیز قراردادهای بسته شده، میزان سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم به شکل خرید سهام در بورس تهران محدود باقی مانده و انتظارات قبلی مبنی بر ورود قابل‌توجه منابع را برآورده نکرده است. با عنایت به این موارد و نزدیک شدن به ایام پایان سال، که به‌طور سنتی با افزایش نقدینه‌خواهی بازیگران حقوقی به‌عنوان اصلی‌ترین عرضه‌کنندگان سهام مصادف است، انتظار نمی‌رود شرایط بورس تهران در کوتاه‌مدت تغییر کند.

سمت‌و‌سوی گزارش‌های شرکت‌ها

در هفته‌جاری، سایت اطلاع رسانی ناشران بورسی موسوم به کدال شاهد روزهای پرترافیکی بود که طی آن گزارش‌ها عملکرد بسیاری از شرکت‌ها به اطلاع سرمایه‌گذاران رسید. همان‌طور که انتظار می‌رفت در شرکت‌های صادراتی و کالا محور شامل فولاد سازان، سنگ‌آهنی‌ها، پتروشیمی‌ها و تولیدکنندگان مس و روی وضعیت مساعد بود و اکثر شرکت‌ها تعدیلات مثبت پیش‌بینی سود را به بازار منعکس کردند. در همین حال، تحولات سایر صنایع متفاوت بود. در عملکرد مالی داروسازان، ردپای افزایش قابل‌توجه حساب‌های دریافتنی ناشی از مشکلات نقدینگی دولت و سازمان تامین اجتماعی و مطالبات ناشی از طرح تحول سلامت در عملکرد این صنعت خوشنام بازار دیده می‌شود؛ مساله‌ای که در نهایت معنایی جز کاهش سرمایه در گردش و افزایش هزینه‌های مالی در بر ندارد.

شرکت‌های انبوه‌ساز و سیمانی هم در گزارش‌های خود نشانه‌ای از بهبود وضعیت فعالیت ساخت‌و‌ساز یا فروش املاک را منعکس نکرده‌اند که نشانه‌ای از حاکمیت رکود در بخش‌هایی از اقتصاد کشور به‌شمار می‌رود. گزارش‌های مهم خودروسازان و بانک‌ها هنوز منتشر نشده اما برمبنای عملکرد شش ماهه برخی بانک‌ها، تعمیق مشکلات سودآوری و فشار قابل‌توجه از محل رشد هزینه سود سپرده و عدم افزایش متناسب درآمد تسهیلات به خوبی دیده می‌شود؛ وضعیتی که شبکه بانکی را در موقعیت دشواری قرار داده که با گذشت زمان و تشدید رقابت منفی، ابعاد مشکل را تدریجا بزرگ‌تر و حل نهایی موضوع را سخت‌تر می‌سازد. در گروه پالایشی ابهام در نرخ‌گذاری خوراک و محصولات کماکان مانع از اطلاع‌رسانی سریع و شفاف شده است. با جمع بندی گزارش‌های 9ماهه می‌توان گفت به‌رغم روند مساعد شرکت‌های صادراتی و مرتبط با قیمت‌های جهانی، به دلیل رکود سایر گروه‌ها و نیز ابعاد محدود تعدیلات مثبت، انتظار تاثیر‌گذاری معنادار بر فضای بورس وجود ندارد؛ هر چند به دلیل تعدیل نسبت‌های قیمت بر درآمد سهام، می‌توان به تغییر روند بازار با ادامه بهبود سودآوری بنگاه‌ها در افق سال 96 خوش‌بین بود.

حرکت خلاف نرخ سود و ارز

در روزهای اخیر شاهد تشدید نوسان نرخ ارز در بازار آزاد و نرخ‌های سود در بازار سرمایه برخلاف جهت یکدیگر بوده‌ایم. بر این اساس، در هفته جاری، قیمت دلار با ثبت معنادار‌ترین کاهش خود در هفته‌های اخیر از مرز 4 هزار تومان به سمت 3870 تومان حرکت کرد که این مساله با تزریق ارز از سوی نهاد موسوم به بازارساز و نیز برخی برخوردهای انتظامی با معامله‌گران غیر‌رسمی اتفاق افتاد. در همین حال، در بازار سرمایه، نرخ سود موثر سالانه کم‌ریسک‌ترین اوراق بدهی کشور موسوم به اسناد خزانه بالاتر از 24 درصد قرار گرفت که در محدوده رکورد سال 95 به‌شمار می‌رود.

همزمان در شبکه بانکی به‌رغم برقرار بودن نرخ رسمی 15 درصدی، بررسی‌ها از گسترده تر شدن تخلفات بانک‌ها از این مصوبه و پیشنهاد سود بالاتر از 20 درصد برای سپرده گذاران به ویژه با ارقام بالا حکایت می‌کند. به‌نظر می‌رسد تلفیق تزریق ارز و مشکلات بانک‌ها تاثیر خود را به‌صورت افزایش مجدد نرخ‌های سود در بازار سرمایه و نیز شبکه بانکی نمایان کرده است و البته همین افزایش معنادار نرخ‌های بازدهی، فعلا ترمز تقاضای سفته‌بازانه برای ارز را هم کشیده است. با عنایت به رویکرد دولت به منظور کنترل بازار ارز در آستانه انتخابات (که وزیر اقتصاد هم اخیرا به آن صحه گذارد)، انتظار می‌رود تلفیق نرخ‌های سود بالا و ادامه مهار ارز سناریوی اصلی در صورت عدم وقوع رویدادهای غیر‌مترقبه در چند ماه آینده باشد.

بازارها در انتظار میلیاردر نیویورکی

با وجود برگزاری کنفرانس خبری آقای ترامپ در هفته گذشته و چندین مصاحبه مطبوعاتی، چیزی از ابهام درخصوص سیاست‌های آتی رئیس‌جمهوری منتخب جدید آمریکا در ذهن اکثر کارشناسان اقتصادی کاسته نشده، به ویژه آنکه اظهارات وی کمابیش ضد و نقیض و بعضا با ادعای عدم افشای برنامه‌ها تا زمان تصدی واقعی کاخ سفید مطرح شده است.

به این ترتیب باید گفت جعبه سیاه ریاست‌جمهوری ترامپ کمابیش بسته است و احتمالا در هفته‌های آینده پس از کسب جایگاه جدید در روز جمعه (فردا) بازگشایی می‌شود. در این میان، آنچه در زیر پوست بازارها هویدا است، کاهش تدریجی اعتماد و خوش‌بینی اولیه به سیاست‌های مفروض ایشان است که نتیجه‌اش در اصلاح ارزش سهام، رشد قیمت طلا و افت دلار آمریکا نمایان است.

بنابراین می‌توان گفت خیال‌اندیشی بازارها درخصوص آثار مثبت اقتصادی ترامپ با وقفه مواجه شده است. به این ترتیب، سرمایه‌گذاران در روزهای آینده به واشنگتن چشم خواهند دوخت تا از خلال اظهارات ترامپ در کسوت واقعی یک رئیس‌جمهوری به رمز‌گشایی تاثیر سیاست‌های او بر جهان بپردازند؛ جایی‌که اگر رئیس‌جمهوری جدید نتواند انتظارات بالای سرمایه‌گذاران از چشم‌انداز رشد اقتصادی و نیز افزایش بهره را محقق کند روزهای سختی پیش روی دلار آمریکا، بازار سهام و حتی بازارهای کالایی در سال 2017 خواهد بود.