اما واقعیت این است بسیاری از راهکارها و حتی مسیرهایی که در مطالب این بخش به شما پیشنهاد می‌شود اگرچه به پیشنهاد کارشناسان اقتصاد خانواده است اما مسلما همراه با آزمون و خطاست و ممکن است وابسته به شرایط مختلف افراد، نتیجه صد درصدی برای آنها حاصل نشود. از این رو شما هم می‌توانید از تجربه‌های شخصی خود برای دست‌یابی به روش‌های مناسب در مدیریت مخارج خانواده برای ما بنویسید. در این شماره بنا داریم یک نقشه راهبردی برای دستیابی به استقلال مالی را تشریح کنیم.

گام اول کارشناسان اقتصاد خانواده معتقدند برای آنکه بتوانید در مسیر دست‌یابی به استقلال مالی قدم بردارید باید بتوانید از شر بدهی‌های خود خلاص شوید. آنها پیشنهاد می‌کنند برای این رهایی ابتدا باید از وام‌های با نرخ سود بالا شروع کنید. البته این نکته با توجه به شرایط اقتصادی کشور قابل‌بحث است. کارشناسان اقتصاد می‌گویند در صورتی که نرخ تورم عمومی کشور بالا باشد، اخذ وام به شرط آنکه از آن برای سرمایه‌گذاری، خرید خانه یا برای نظم دادن به پس‌انداز استفاده شود مناسب است.

البته این در صورتی است که وام حتی با ایده‌آل‌ترین شرایط هم خرج لوازم مصرفی و لوکس نشود. چراکه به گفته کارشناسان اقتصاد خانواده در این صورت وام گرفتن حتی با نرخ سود اندک نیز کار عاقلانه‌ای به نظر نمی‌رسد. اما برخی اوقات وام‌هایی با سود بالا گرفته شده که بازپرداخت آنها سخت شده است. شما باید این بدهی‌ها را در اسرع وقت بپردازید.

اگر پس‌اندازی دارید که می‌تواند این بدهی‌ها را تسویه کند، سریع باید دست به کار شوید. یا باید برنامه‌ پس‌اندازی فشرده و سخت‌گیرانه اجرا کرد و آنها را تسویه کرد یا اینکه در نهایت به دنبال وامی با شرایط بهتر (قسط ماهانه، سود، مدت زمان بازپرداخت) باشید تا آنها را تسویه کنید. پس بهترین کار این است که این بدهی‌ها را لیست کرده و آنها را ارزیابی کنید. مثلا در یک برگه تمام بدهی‌ها شامل انواع وام‌ها، بدهی‌ها و قرض‌ها را نوشته و به ترتیب سنگینی آنها را لیست کنید.

البته باید در تسویه‌ وام‌های بانکی نکته‌ای را در نظر داشته باشید. ترتیب تسویه‌ وام در بانک به این صورت است که شما در شروع پرداخت اقساط، درصد بیشتری از سود بانک و درصد کمتری از اصل وام را تسویه می‌کنید. مثلا ممکن است پس از دو سال از پرداخت قسط، مجبور باشید کل مبلغ اولیه‌ وام را هم برای تسویه‌ نهایی پرداخت کنید. پس هنگام دریافت وام از بانک، حتما برگه اقساط را با جزئیات دریافت کنید که در هر زمان شما چقدر از اصل و چقدر از سود بانک پرداخت کرده‌اید.

گام دوم در این مسیر آن است که در ابتدای راه برای دست‌یابی به استقلال مالی بخش زیادی از درآمد خود را پس‌انداز کنید و پس از چند ماه و بهتر شدن اوضاع این میزان را کاهش دهید اما دقت کنید که هیچگاه (جز در مواقع اضطراری) نباید پس‌انداز ماهانه خود را به صفر برسانید. برای پس‌انداز کردن نیازی نیست که از هزینه‌های ضروری خانواده خود بزنید یا آنکه لازم نیست خود را از مواهب دنیا بی‌بهره کنید، لازم نیست تارک دنیا شوید، بلکه هوشمندانه خرج کنید و هوشمندانه پس‌انداز کنید.

اما ممکن است این سوال مطرح شود که چگونه می‌توانم با کنترل هزینه‌ها به افزایش پس‌انداز خود اقدام کنم؟ کارشناسان اقتصاد خانواده اینطور پاسخ می‌دهند که اولین گام این است که چاله‌های سیاه در مخارج خود را کشف کنید و این گام تنها یک راه‌حل دارد و آن هم نوشتن مخارج ماهانه و تحلیل آنهاست. (این جمله را که:خدایا این چه کار سختی است که نمی‌توانم آن را به‌صورت یک عادت درآورم،! از ذهن خود دور کنید) ممکن است شما ماههاست که آرزوی خریدن فلان وسیله منزل یا فلان پوشاک یا فلان جواهر را دارید. در همین مدت هیچ پس‌اندازی هم نداشته‌اید و از آن‌سو تمام درآمد ماهانه شما هم خرج می‌شود.

چه می‌توان کرد؟ به جز روش افزایش درآمد، شما باید از هزینه‌های خود کم کنید. ممکن است شما عادت بدی در خریدن چیزهایی دارید که استفاده‌ چندانی برای شما ندارند. خریدهای ناآگاهانه انجام می‌دهید، پول خود را خرج می‌کنید و از آن‌سو به آنچه می‌خواهید هم نمی‌رسید. پس شروع به نوشتن تمامی خرج‌های ماهانه خود کنید و ببینید که کدام بخش و کدام فروشگاه است که قسمت عمده‌ پول شما را می‌بلعد.

پس از کشف، می‌توانید آن را مدیریت و این خرج‌ها را کم کنید.  پس از مشخص کردن چاله‌های سیاه بودجه، سعی کنید با نیمی از درآمد ماهانه خود زندگی را گذرانده و نیمی دیگر را پس‌انداز کرده و سرمایه‌گذاری کنید.(البته به شرطی که از شر بدهی‌های خود خلاص شده‌ باشید) اگر می‌خواهید در سن ۶۵ سالگی به بازنشستگی برسید با 5 درصد و 10 درصد درآمد خود شروع کنید ولی اگر می‌خواهید زودتر به استقلال مالی برسید باید گام‌های بزرگی بردارید.

البته نکته‌ای که در این گام باید بدانید این است که بهتر است بودجه را به‌صورت ماهانه تنظیم کنید. به این صورت که با توجه به هزینه‌های متغیر و احتمالا درآمد متغیر هر ماه، بودجه ویژه آن ماه نوشته شود، ولی هدف رسیدن به چارچوبی است که در افق یک ساله ترسیم کرده‌اید. درصدی را که در بودجه سالانه به هر موضوع اختصاص داده‌اید در بودجه ماهانه نیز باید رعایت شود، در غیر این صورت پس از یکی، دو ماه سررشته امور از دستتان درمی‌رود و مثل گذشته بدون برنامه خرج می‌کنید. نوشتن هزینه‌ها در تقویم ماهانه اهمیت زیادی دارد، اگر فراموش کنید که در بیستم این ماه باید بیمه‌های اتومبیل خود را تمدید کنید، این هزینه روی تمام ابعاد دیگر بودجه شما تاثیر منفی می‌گذارد.

گام سوم بسیاری از کارشناسان اقتصاد خانواده پیشنهاد می‌کنند خرید یک بیمه عمر است که چندان در فرهنگ ما نهادینه نشده است. شما با پرداخت بخشی از درآمد خود (که مطمئنا زیاد نیست و می‌توانید از شرکت‌های بیمه پرس ‌و‌جو کنید) کمک بسیار بزرگی به آینده‌ خود و فرزندانتان می‌کنید. سی سال دیگر، زمان بازنشستگی، زمان فرستادن بچه‌ها به دانشگاه، زمان ازدواج آنها، این پول ناچیز که خرج کردن آن، آسان‌ترین کار دنیاست، کمکی برای شما می‌شود. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان اقتصاد خانواده خرید بیمه عمر از جمله گام‌های عملیاتی و مفید در این مسیر است که نتایج آن در طول سال‌های آینده مشخص خواهد شد.

گام چهارم ساده‌زیستی است. ممکن است با خواندن این گام بخندید یا آنکه تعجب کنید اما بی‌تردید افراد زیادی وقتی کمد لباس‌ها، جاکفشی‌ها، قفسه‌ ظروف تزیینی، آشپزخانه، هارد لپ‌تاپ، انباری و هر جای دیگری را که نگاه می‌کنند، متوجه می‌شوند از اجناسی پر شده که یا از آنها استفاده نمی‌کنند یا اینکه عذاب وجدان ناشی از پولی که بابت آنها رفته، مجبورشان می‌کند که از آنها استفاده کنند. البته این روش، نیاز به مهارت‌های مذاکره با اطرافیان هم دارد.

مذاکره با همسر، با فرزندان، با هم‌خانه و شاید با پدر و مادر. شیوه‌ تحکم‌آمیز قطعا جوابگو نیست و باید با تعامل و یک نقشه‌ مشترک و یک بیانیه یا چشم‌انداز مشترک، در این راه قدم بردارید. برای این کار باید اصولی را «قلبا» بپذیریم. اینکه ساده‌زیستی، فقر نیست، محروم کردن خود از مواهب دنیا نیست و حتی می‌تواند کیفیت زندگی ما را بالاتر ببرد، می‌تواند منجر به رضایت در زندگی شود، می‌تواند ما را همیشه در اوج منحنی کامیابی نگه دارد.

گام پنجم این است که یک درآمد جانبی برای خود ایجاد کنید. کارشناسان اقتصاد خانواده می‌گویند: یکی از لذت‌بخش‌ترین کارها، کسب درآمد از سیستمی است که خودتان ساخته‌اید. لازم نیست این سیستم یک کسب و کار بزرگ یا یک کارخانه باشد. به‌عنوان مثال یکی از شیوه‌های ایجاد یک درآمد جانبی کسب‌و‌کارهای آنلاین است که این روزها به تدریج سهم زیادی از بازار را از آن خود کرده‌اند البته اصراری به استفاده از این مسیر نیست و هر کسی بنا به توانایی‌ها، تجربه و تخصص خود با کمی راهنمایی و البته برنامه‌ریزی و پشتکار می‌تواند در این راه وارد شود. منابع و مراجع متعددی در این زمینه چه به زبان فارسی و چه به زبان انگلیسی وجود دارد.

گام ششم نیز این است که برای طی کردن این مسیر اگر متاهل هستید باید حتما شریک زندگی خود را همراه خود کنید. کارشناسان اقتصاد خانواده می‌گویند: باید، باید و باید گام‌های این مسیر را با شریکتان بردارید. تصمیم‌گیری شما به تنهایی نه تنها بودجه موفقی را رقم نخواهد زد بلکه باعث تنفر طرف مقابل از آن خواهد شد، هرچند که بسیار عالی تدوین شده باشد. این موضوع را به ذهن بسپارید که همسر شما، بهترین مشاور مالی است. پس اختصاص پول به وزارتخانه‌های مختلف را با وزیر خزانه‌داری هماهنگ کنید.

در این میان ممکن است سخت‌ترین گام نوشتن درآمدها و هزینه ماهانه به سه بخش است. بخش اول به ضروریات زندگی اختصاص دارد. ضروریات زندگی شامل هزینه‌های خوراک و پوشاک و قسط وام و اجاره خانه و قبوض گاز و برق و تلفن و … است. بخش دوم پس‌انداز است.

این پس‌انداز در ابتدا برای ساختن یک حساب اضطراری به کار می‌رود و پس از تکمیل آن گام‌های شروع سرمایه‌گذاری با آن برداشته می‌شود. بخش سوم نیز به بخش خواستنی‌ها مربوط می‌شود. چراکه یکی از نکات مهمی که در بودجه باید در نظر گرفت تا تضمینی برای اجرای آن باشد گذاشتن قسمتی از پول برای کارهایی است که از انجام آنها لذت می‌بریم. این مسائل می‌تواند شامل خیریه، مسافرت، تفریح‌های شهری، پس‌انداز برای خرید لوازم زندگی و … باشد.

کارشناسان اقتصاد خانواده پیشنهاد می‌کنند که در بخش پس‌انداز، هدف اول این باشد که ۳۵ درصد درآمد را به پس‌انداز، ۵۰ درصد را به ضروریات و ۱۵ درصد را به خواستنی‌ها اختصاص دهیم. اگر گذران زندگی با ۵۰ درصد درآمد ماهانه مقدور نیست از ۳۵ درصد پس‌انداز کم کرده تا چرخ زندگی بچرخد ولی بهینه‌ترین روش این است که به ترکیب بالا برسیم. خواستنی‌ها را باید لیست کرد؛ پس‌انداز برای مسافرت، پس‌انداز برای خرید موارد دلخواه، خیریه، تفریح، شام خوردن در یک رستوران خوب و... برای آنکه بتوانید در این مسیر بیشترین کامیابی را به دست آوردید چند نکته را باید مدنظر داشته باشید.

نکته اول آنکه دنبال انجام دادن کار بی‌نقص نباشید، اگر تنها می‌توانید 5 درصد از درآمد خود را پس‌انداز کنید، مشکلی نیست ولی کار را شروع کنید. دوم آنکه هر ماه پرینتی از گردش حسابتان گرفته و آن را تحلیل کنید.(این موضوع از طریق اینترنت بسیار آسان شده است) و سومین نکته هم این است که طی کردن این مسیر بی‌تردید یک شبه ممکن نیست، بنابراین به یاد داشته باشید که به آرامی ثروتمند شوید. آخرین نکته هم این است که در این مسیر کار را جدی بگیرید اما خودتان را نه. زندگی کوتاه‌تر از آن است که خودمان را زیاد جدی بگیریم.

تفریح و سرگرمی را وارد این کار کنید. می‌توانید چالش‌هایی را با خودتان یا همسرتان مطرح کنید مانند روش‌های کاهش هزینه‌های خواربار، مسابقه آشپزی، برگزاری جلسات ماهانه مالی در طبیعت، تعریف کردن عناوینی همچون خزانه‌دار، وزیر اقتصاد، رئیس بانک مرکزی و ... در این مرحله باید خلاقیت را با چاشنی طنز وارد زندگی کنیم. از آخرین باری که شما دستور یک غذای جدید را از اینترنت گرفته و آماده کرده‌اید چقدر گذشته؟ روزی که احتمال ولخرجی وجود دارد، چنین برنامه‌ای بریزید. و حرف آخر، حتما بودجه‌ای به تفریح و سرگرمی در هر ماه اختصاص دهید.