درخواست برای دریافت وام از بانک‌ها به اوج رسیده است. مردم هر روز، مراجعات زیادی به شعب بانکی دارند تا بلکه در این آخر سالی هم که شده، منابعی را برای رتق و فتق امور خود از دولت قرض بگیرند. هر چه که باشد، بانک‌ها همیشه یکی از تامین کنندگان اصلی منابع مالی خرد مورد نیاز مردم بوده‌اند و همیشه، به خصوص دم عید، چشم امید بسیاری از مردم، برای نونوار کردن خانه‌هایشان، به بانک‌ها بوده است. امسال اما گویا، این انتظار از بانک‌ها، تداعی کننده سماق مکیدن است.

این روزها هر مراجعه کننده‌ای که به شعب بانکی برای دریافت تسهیلات سر می‌زند، اغلب با این جمله از سوی متصدیان و باجه نشینان مواجه می‌شود که منابع مالی بانک فعلا به اتمام رسیده و امکان پرداخت وام جدید هم وجود ندارد. به همین دلیل، مردم سرگردانند و نمی‌دانند که مایحتاج شب عید و ایام پایانی سالشان را که نیاز به منابع بانکی دارد، چطور تامین کنند.

برخی از متصدیان بانکی می‌گویند که این روزها هزینه تامین مالی از بازار بین بانکی بالا رفته و بنابراین، بانک‌ها ترجیح می‌دهند در حد منابع خود، اقدام به ارایه تسهیلات کنند؛ البته این به مفهوم آن نیست که تامین مالی به صورت کامل صورت نمی‌گیرد، اما بانک‌ها منابع محدودی دارند که آن را در اختیار موارد خاص و ضروری قرار می‌دهند.

او می‌افزاید: هر ساله از دهه اول اسفند به بعد، بانک‌ها روند تسهیلات دهی را متوقف یا به سختی و کندی انجام می‌دهند، اما امسال اوضاع متفاوت است و برخی وام گیرندگان، به دلیل اوضاع بد کسب و کار و منابع مالی‌شان، از بازپرداخت وام‌ها خودداری می‌کنند؛ البته بانک پیامک‌هایی را به آنها ارسال کرده و حتی با ضامن‌هایشان هم تماس می‌گیرد، اما گاهی واقعا شرایط دریافت اقساط از مردم، بسیار سخت است.

گفته‌های این متصدی بانکی در حالی است که بانک‌ها بر این باورند که تسهیلات تکلیفی، دیگر توانی برای ادامه راه آنها باقی نگذاشته است و بنابراین، فشار بیش از حد تحمل، آنها را به روزی درآورده است که به راحتی به مردم «نه» بگویند و شاید هم مشتریان خود را از دست بدهند؛ اما به هرحال، زیر بار این تسهیلات دهی هم نروند. البته برخی هم بر این باورند که خود بانک‌ها مقصر به وجود آمدن چنین اوضاعی هستند و اگر آنها در وصول مطالبات معوق و یا حتی کارشناسی وام دهی دقت کافی به کار برده بودند، این حجم از مطالبات معوق که امروز باعث فلج شدن بانک‌ها شده، حاصل نمی‌شد.

به هر حال، حرف و حدیث‌ها در خصوص تسهیلات بانکی و نوع مدیریت بانک‌ها بر این شیوه وام دهی، بسیار است. اما نکته حائز اهمیت در توقف وام دهی بانک‌ها به دلیل کمبود منابع اعتباری، افرادی هستند که پول خود را به عنوان سپرده نزد برخی شعب بانکی به امانت گذاشته‌اند تا اینکه در موعد مقرر خود که بعضا سه ماهه هم هست، بتوانند بر روی سپرده خود، وام دریافت کنند.

آنها این روزها به در بسته می‌خورند و بانک‌ها با این عنوان که توانایی اعطای وام ندارند، از وعده خود سر باز می‌زنند و این امر البته در شعب بانکی شهرستان‌ها، بیش از هر زمان دیگری به چشم می‌خورد. یکی از سپرده‌گذاران بانکی می‌گوید: از سه ماه قبل، برای دریافت وامی به بانک مراجعه کردم ولی متاسفانه عنوان شد که باید برای دریافت وام، سپرده‌گذاری صورت گیرد، بنابراین پول خود را به بانک سپردم تا در موعد مقرر برای انجام یک کار ضروری، وام دریافت کنم.

وی می‌افزاید: اکنون که موعد دریافت وام رسیده، بانک عنوان می‌کند که منابع مالی ارایه تسهیلاتش برای امسال، به اتمام رسیده و باید تا بعد از تعطیلات نوروز صبر کنم؛ در حالیکه یکی دیگر از متصدیان بانکی می‌گوید که بانک‌ها تا خردادماه سال بعد، چندان نمی‌توانند در پرداخت تسهیلات فعال باشند، چراکه دستورالعمل‌ها باید بیاید و داستان‌های خاص خود را دارد، همین امر بسیاری از سپرده‌گذاران را نگران کرده است.

یکی از متصدیان بانکی دیگر هم می‌گوید: پرداخت تسهیلات به صورت کامل متوقف نشده، اما شعب منتخبی از بانک‌ها این تسهیلات را پرداخت می‌کنند و بنابراین تشکیل پرونده و تکمیل مدارک ملاک اصلی برای واجدین شرایط دریافت وام است. به نظر نمی‌رسد که منابع زیادی در بانک‌ها برای تسهیلات دهی وجود داشته باشد.

او می‌افزاید: فشار تسهیلات تکلیفی بر بانک‌ها بسیار زیاد است و هر روز تعداد زیادی از تسهیلاتی که به نوعی با دستور یا بدون دستور از سمت برخی افراد سفارش می‌شوند، به بانک‌ها ارجاع داده می‌شود، البته خود بانک‌ها نیز به دلیل مشکلاتی که طی سال‌های گذشته در تسهیلات بدون ضابطه داشته‌اند و نظارت‌هایی که بر روی آنها صورت می‌گیرد، دست به عصا حرکت می‌کنند؛ اما اگر منابعی باشد، به طور قطع اولویت با افرادی است که بر بانک‌ها تکلیف می‌شوند؛ اما باز هم در چارچوب ضوابط قرار می‌گیرند.

در این میان البته، کوروش پرویزیان، رئیس کانون بانک‌های خصوصی نیز نسبت به کاهش میزان وام دهی بانک‌ها واکنش نشان داده و می‌گوید: مساله این است که در ماه‌های پایانی سال نقدخواهی به شدت افزایش می‌یابد و همین مساله نیاز بانک‌ها به نقدینگی را افزایش داده است.

وی می‌افزاید: با سپری شدن این دوره زمانی و اجرایی شدن برنامه دولت برای افزایش سرمایه بانک‌های دولتی، کمبود نقدینگی بانک‌ها کاهش خواهد یافت.

در این میان کارشناسان بانکی بر این باورند که در ماه‌های پایانی سال مصارف بانک‌ها به شدت رشد می‌کند، در حالکیه در برابر این رشد مصارف، منابع متناسب با آن رشد نمی‌کند؛ زیرا بانک‌ها پرداخت‌های زیادی دارند و مشتری‌ها تقاضای بیشتری برای وصول بخشی از سپرده می‌کنند؛ به همین دلیل اضافه برداشت بانک‌ها در نیمه دوم سال افزایش می‌یابد و بانک مرکزی برای مواجهه با این پدیده محدودیت‌های جدی‌تری برای کنترل مصارف بانک‌ها می‌گذارد.

در بعد دیگر، همزمان با این محدودیت مصارف، تقاضای بنگاه‌های اقتصادی در ماه‌های پایانی سال افزایش می‌یابد زیرا بستن حساب‌ها، وصول مطالبات و پرداخت بدهی‌ها در ماه‌های پایانی سال انجام می‌شود؛ البته باید به این نکته هم توجه داشت که حجم منابع بین بانکی هم‌اکنون به اندازه کافی نیست و بانک‌ها مجبور هستند مصارف را کنترل کنند و حتی به صورت پنهانی نرخ سود را افزایش دهند تا سپرده بیشتری تجهیز کرده و اضافه برداشت از بانک مرکزی را تسویه کنند تا مشمول پرداخت جریمه نشوند.

به هرحال باید دید که تدبیر بانک مرکزی و بانک‌های عامل برای راضی نگه داشتن مردم، آن هم درست در اوج اعتبارخواهی مراجعان بانکی به چه صورت خواهد بود.