اعمال و رفع تحریم‌های بین‌المللی عمده عاملی است که پیش از این افت و رشد بنگاه‌های تولیدی را به آن نسبت می‌دهند، اما براساس گزارش منتشر شده از سوی این وزارتخانه می‌توان گفت عوامل دیگری نیز در این مقوله اثرگذار بوده است.

در سه فصل سال جاری و از میان 45 محصول منتخب صنعتی و معدنی، در مجموع 29 محصول رشد تولید را تجربه کرده‌اند که بیشترین رشد مثبت به کالاهاى منتخب صنعتى اختصاص داشته و صنایع معدنى در این میان همچنان بیشترین افت تولید را داشته‌اند. مطابق آمار 24 کالاى منتخب صنعتى و 5 کالاى منتخب معدنى در مدت زمان مذکور نسبت به مدت مشابه در سال گذشته رشد تولید داشته‌اند. تسهیل در روند دسترسی تولیدکنندگان به مواد اولیه مورد نیاز از یکسو و تزریق منابع مالی مورد نیاز از سوی دیگر، عمده دلیلی است که فعالان صنعتی بهبود روند تولید در بخش صنعت را به آن نسبت می‌دهند و معتقدند، با گذشت زمان شاهد بهبود بیش از پیش روند تولید در این بخش خواهیم بود. روندی که در بخش معدن و صنایع معدنی به بازشدن گره‌های صادراتی گره‌خورده است که به گفته فعالان این بخش با توجه به تفاهم‌نامه‌هایی که برای صادرات محصولات معدنی صورت گرفت، این چالش نیز در حال برطرف شدن است و این امر رشد تولید در گروه محصولات معدنی را به همراه داشته است.

براساس گزارش منتشر شده از سوی این وزارتخانه در سه فصل سال جاری «کمباین، ماشین لباسشویی، انواع خودروسواری، دوده و الیاف و تاپس پلی‌استر» بیشترین رشد تولید در میان محصولات صنعتی را تجربه کرده‌اند. از سوی دیگر در مدت زمان مورد بررسی «دی.‌ام.‌تی»، «الیاف اکریلیک»، «نخ پلی‌استر»، «کارتن» و «نخ سیستم پنبه‌ای و ترکیبی الیاف مصنوعی» بیشترین افت تولید را در میان 32 محصول صنعتی نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کرده‌اند. در میان محصولات معدنی نیز تنها چند محصول رشد تولید را تجربه کرده‌اند که عبارتند از «کنسانتره زغال‌سنگ»، «فولاد خام»، «کاتد مس» و «ظروف شیشه‌ای». اما در مدت زمان مورد بررسی «کاشی و سرامیک»، «چینی بهداشتی»، «شیشه جام»، «ظروف چینی» و «آلومینا» بیشترین رشد تولید را درمیان محصولات معدنی تجربه کرده‌اند.

عوامل رشد بخش تولید

بررسی علل افت یا رشد تولید محصولات صنعتی و معدنی می‌تواند به تدوین نقشه راهی برای عبور از چالش‌های بنگاه‌های تولیدی کمک کند. در این راستا نیز وزارت صنعت، معدن و تجارت وضعیت تولید 20 محصول صنعتی و معدنی منتخب را بررسی کرده است تا به این طریق راهکارهای رسیدن رونق پایدار در بنگاه‌های تولیدی نمایان شود. «لاستیک خودرو» یکی از محصولات صنعتی است که در لیست بررسی وضعیت تولید قرار دارد. طی سال‌های اخیر واردات بیش از حد این محصول صنعتی از چین موجب شد تولیدکنندگان آن افت تولید را به دفعات تجربه کنند اما براساس آخرین گزارش منتشر شده افزایش تقاضا و فروش، تولید مجدد تایرهای بایاس و OTR موجب شد «لاستیک خودرو» رشدی بالغ بر 13 درصدی را در این سه فصل تجربه کند، مجموع تولید این محصول در سه ماه منتهی به آذر ماه سال جاری نزدیک به 163 هزار تن بوده است.

«انواع کاغذ» نیز در این مدت با تولید بالغ بر 425 هزار تن بوده که با توجه به تولید نزدیک به 415 هزار تن انواع کاغذ تولیدی در سال گذشته این محصول صنعتی رشدی 2/6 درصدی را ثبت کرده است. افزایش تولید کاغذ روزنامه، کاغذ‌های لاینر و فلوتینگ، تولید کاغذ تیشو و همچنین مقوای دوبلکس عمده دلیلی است که افزایش تولید کاغذ به آن نسبت داده شده است. «نئوپان» نیز در این مدت رشدی 7 درصدی را تجربه کرده؛ براساس آمار اعلام شده در مدت زمان مورد بررسی نئوپان تولید شده در کشور نزدیک به 600 هزار متر مکعب است. افزایش تقاضا در بازار عمده دلیلی است که در ارزیابی‌ها رشد تولید این محصول صنعتی به آن نسبت داده شده است. «فیبر» نیز با تولید حدود 516 هزار متر مکعبی توانست رشد بالغ بر 16 درصدی را ثبت کند. افزایش تقاضای بازار و بهبود کیفیت که در مدت زمان مورد بررسی رشد تولید این محصول صنعتی را به همراه داشته است.

«سموم دفع آفات نباتی» تولید شده در سه فصل سال جاری نزدیک به 23 هزار تن بوده است که در مقایسه با تولید 19 هزار و 500 تنی این محصول رشدی 17/6 درصدی را تجربه کرده است.براساس بررسی‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت افزایش تولید محصولات کشاورزی موجب شد این محصول در 9 ماه نخست سال جاری رشد را تجربه کند. کاهش واردات «دوده» و رویکرد صادراتی برخی شرکت‌ها نیز در این مدت موجب شد «دوده» بتواند رشدی 36 درصدی را به دست آورد. مجموع تولید دوده در سه فصل سال جاری برابر با 75 هزار و 600 تن بوده است. رشد تولید «پودر شوینده» نیز در این مدت بالغ بر 8 درصد بوده است. افزایش تقاضا در بازار در مدت زمان مورد بررسی عمده دلیلی است که موجب شد این محصول بتواند رشد تولید را تجربه کند. مجموع پودر شوینده تولید شده در این مدت بالغ بر 508 هزار تن بوده است. افزایش تقاضا در بازار نیز موجب شد تولید «ماشین لباس‌شویی» رشدی 45 درصدی را تجربه کند. مجموع ماشین لباسشویی تولیدی در مدت زمان مورد بررسی بیش از 540 هزار دستگاه بوده است.

تولید «یخچال فریزر» نیز در این مدت 648 هزار دستگاه بوده که با توجه به تولید بیش از 540 هزار دستگاه یخچال فریزر تولیدی در مدت مشابه سال قبل این محصول صنعتی رشدی 20 درصدی را ثبت کرده است. افزایش تقاضا در بازار دلیلی است که رشد تولید این محصول صنعتی به آن نسبت داده شده است. رشد تولید ماشین لباسشویی و یخچال فریزر در حالی است که این دو محصول به دلیل رکود در بازار در ماه‌های گذشته همراه با رکود تولید مواجه بوده و طرح‌های بسیاری از سوی دولت برای عبور این محصولات از رکود تدوین شد که با توجه به این گزارش می‌توان گفت تولیدکنندگان این محصولات در حال عبور از رکود هستند. اما «انواع خودروسواری» که از آن به‌عنوان پیشران صنعتی یاد می‌شود با توجه به رفع تحریم‌ها و انعقاد قرارداد‌های جدید و افزایش نسبی تقاضا در بازار در 9 ماه منتهی به آذر سال جاری توانست رشدی 41 درصدی را تجربه کند. مجموع تولید انواع سواری در مدت زمان مورد بررسی برابر با 881 هزار و 500 دستگاه است.

عوامل افت رشد تولید

اما درباره محصولاتی که در این مدت افت تولید را تجربه کرده‌اند می‌توان به «کارتن» اشاره کرد. براساس گزارش منتشر شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در مدت زمان مورد بررسی در مجموع 232 هزار و 700 تن «کارتن» در کشور تولید شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل افتی بیش از 8 درصد داشته است. کاهش تقاضای صنایع مرتبط عمده دلیلی است که افت تولید این محصول به آن نسبت داده است. آمار اعلام شده حکایت از آن دارد که در این مدت در مجموع 232 هزار و 700 تن، کارتن در کشور تولید شده است.

اما « DMT » یکی از محصولاتی است که در سال جاری همواره با افت تولید همراه بوده به‌طوری که در مقطعی توقف تولید داشت اما در ماه‌های اخیر تولید اندک آن مجددا از سرگرفته شد. کمبود نقدینگی و تولید بر پایه سفارش مشتری دلیلی است که موجب شد این محصول نسبت به سال گذشته افت قابل توجهی را تجربه کند. مجموع تولیدی DMT در سه فصل سال جاری 3 هزار و 800 تن بوده است. «دارو» نیز در این مدت از افت در امان نبوده و در مدت زمان مورد بررسی افتی 1/3 درصدی برای آن ثبت شده است. توقف تولید شرکت داروسازی مداوا به‌دلیل نوسازی ساختمان و کاهش تولید شرکت داروسازی خوارزمی از عمده دلایلی است که موجب افت تولید دارو در این مدت شد. درباره محصولات معدنی که در این مدت افت تولید را تجربه کرده‌اند می‌توان به «چینی بهداشتی» اشاره کرد. کاهش ساخت وساز در کشور و رکود بازار به‌عنوان دلیل این افت یاد شده است. مجموع «چینی بهداشتی» تولید شده در کشور 53 هزار و 600 تن بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل با افت 10 درصدی مواجه شده است.

«شیشه جام» تولیدی نیز در این مدت 503 هزار و 500 تن بوده که افتی 8 درصدی را تجربه کرده است. براساس گزارش وزارت صنعت کاهش اخذ عوارض از صادرکنندگان شیشه از سوی دو کشور ترکیه و هندوستان و افت صادرات شیشه به این دو کشور موجب شد تا تولیدکنندگان شیشه در این مدت افت تولید را تجربه کنند. «محصولات فولادی» نیز در این مدت به دلیل رکود در بخش مسکن افتی 3 درصدی را تجربه کرده است. کاهش مقطعی قیمت جهانی «شمش آلومینیوم» نیز در سه فصل سال جاری موجب شد تا این محصول معدنی افت نزدیک به 3 درصدی داشته باشد. «سیمان» نیز در این مدت به دلیل کاهش تقاضای بخش مسکن و صادرات افتی 1/4 درصدی را تجربه کرد، روندی که عبور از آن به بازگشت رونق به بازار مسکن گره خورده است. «کاشی و سرامیک» نیز به دلیل کاهش تقاضای بخش مسکن و صادرات در این مدت افتی 13 درصدی را ثبت کرد. کاهش تقاضای بازار موجب شد «ظروف چینی» نیز در این مدت افت نزدیک به 8 درصدی را تجربه کند.