بر‌اساس گزارش‌های موجود، بعد از آغاز موج کاهش قیمت نفت از سال 2014، حجم سرمایه‌گذاری در صنعت نفت نیز با کاهش همراه شد تا به این ترتیب میزان سرمایه‌گذاری در صنعت نفت در سال 2015 نسبت به سال قبل از آن 26 درصد کاهش و در سال 2016 نیز افتی 23 درصدی داشته باشد. آن‌طور که آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش پیشین خود اعلام کرده بود، حجم سرمایه‌گذاری در صنعت نفت، به علت افت قیمت‌ها طی دو سال اخیر به کمترین سطح در 40 سال گذشته رسیده است.

در واقع در شرایط افت قیمت نفت، شرکت‌های بین‌المللی نفتی برای حفظ سطح نقدینگی خود سعی می‌کنند برنامه‌های کاهش سرمایه‌گذاری و کاستن از هزینه‌های جاری را در پیش گیرند. به این ترتیب بر اساس پیش‌بینی‌هایی که پیش از این از سوی آژانس بین‌المللی انرژی مطرح شده بود، انتظار می‌رود تا 2018، سالانه 40 میلیارد دلار در بخش اکتشاف سرمایه‌گذاری شود که حدود نصف سرمایه‌گذاری سال‌های 2013 تا 2014 ارزیابی می‌شود. به این ترتیب دو سال پیاپی افت سرمایه‌گذاری در صنعت نفت باعث شد تا آژانس بین‌المللی انرژی نسبت به بحران «کمبود عرضه نفت» در سال‌های آینده هشدار دهد. در این میان اما به نظر می‌رسد بخت با شرکت‌های آمریکایی تولیدکننده نفت خام یار باشد چراکه به لطف توافق کاهش تولید نفت از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، قیمت نفت برای مدتی نسبتا طولانی در محدوده بالای 50 دلار بر بشکه باقی مانده است. در چنین شرایطی تولیدکنندگان نفت‌های غیرمتعارف در آمریکا که برای مدتی طولانی نقشی چشمگیر در چرخه تولید نفت نداشتند، برای بازیابی تولیدات خود فرصت خوبی پیدا کرده‌اند، فرصتی که آژانس بین‌المللی انرژی در تازه‌ترین گزارش خود به آن اشاره می‌کند.

جهان در آستانه بحران کمبود عرضه نفت

آنطور که آژانس بین‌المللی انرژی در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرده است؛ کاهش سرمایه‌گذاری در بخش تولید نفت در دو سال گذشته، ممکن است موجب شود عرضه جهانی نفت پس از سال ۲۰۲۰ تامین‌کننده تقاضای بازار نباشد. هرچند بعد از اجرای توافق کاهش تولید نفت از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک و افزایش امیدواری به رشد قیمت‌ها، شرکت‌های بزرگ نفتی بار دیگر نسبت به سرمایه‌گذاری در میدان‌های نفتی در سراسر دنیا علاقه نشان دادند، اما به نظر می‌رسد از نگاه آژانس بین‌المللی انرژی هنوز اقدامات کافی برای افزایش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت دنیا شکل نگرفته است.به این ترتیب بر اساس گزارش آژانس افزایش چشم‌گیر قیمت نفت در چند سال آینده، نتیجه مستقیم کاهش سرمایه‌گذاری در حوزه تولید نفت در دنیا خواهد بود چراکه اصولا آثار سرمایه‌گذاری کردن یا نکردن در صنعت نفت در بلندمدت آشکار خواهد شد.

به گزارش خبرگزاری رویترز، آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرده است در پی کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در بخش تولید نفت طی دو سال گذشته، ممکن است ظرفیت ذخیره تولید نفت به پایین‌ترین رقم در 14 سال اخیر برسد و موجب شود عرضه جهانی نفت پس از سال 2020 تامین‌کننده تقاضای موجود در بازار نباشد. در این صورت قیمت نفت به شدت افزایش خواهد یافت.آژانس بین‌المللی انرژی در تازه‌ترین گزارش خود با نام «نفت 2017» در حالی به تجزیه و تحلیل بازار نفت در پنج سال آینده پرداخته است که با اشاره به اینکه سرمایه‌گذاران به‌طور کلی روی افزایش قابل توجه قیمت‌ها در آینده نزدیک حساب باز نکرده‌اند، پیش‌بینی می‌کند کاهش جهانی سرمایه‌گذاری در صنعت نفت در سال‌های 2015 و 2016 و همچنین افزایش جهانی تقاضا به این معنا است که اگر به زودی پروژه‌های جدید تولید نفت آغاز نشوند، جهان ممکن است با بحران«کمبود عرضه» مواجه شود.

هشدار آژانس بین‌المللی انرژی در رابطه با بحران «کمبود عرضه» در حالی مطرح می‌شود که در عین حال آژانس این انتظار را مطرح می‌کند که بخش عمده‌ای از رشد تولید نفت خام در پنج سال آینده از سوی آمریکا رخ خواهد داد. این گزارش در ادامه می‌افزاید: حتی اگر قیمت‌ها در سطح فعلی یعنی نزدیک به 60 دلار باقی بماند، تولید نفت شیل یا نفت سبک در آمریکا تا سال 2022، 1/4 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت. در واقع ایالات متحده آمریکا به سیگنال‌های افزایش قیمت نفت بسیار سریع‌تر از دیگر تولیدکنندگان پاسخ می‌دهد تا آنجا که اگر قیمت هر بشکه نفت به 80 دلار برسد، تولیدات نفت خام آمریکا می‌تواند در پنج سال آینده 3 میلیون بشکه در روز رشد داشته باشد. آژانس بین‌المللی انرژی در کنار مطرح کردن این انتظارها در رابطه با نفت 50 دلاری و واکنش تولیدکنندگان نفت آمریکا به آن گزارش می‌دهد: اگر قیمت حدود 50 دلار باقی بماند، ممکن است تولید نفت شیل آمریکا از اوایل دهه آینده میلادی شروع به کاهش کند.

موج دوم رشد تولید نفت در آمریکا

فاتح بیرول، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی در رابطه با تغییرات رفتاری صنعت نفت آمریکا گفت: ما شاهد موج دوم رشد عرضه تولیدات نفت ایالات متحده آمریکا هستیم که اندازه و بزرگی آن به روند تغییرات قیمتی بستگی خواهد داشت، اما این موضوع چندان مایه خوشوقتی نخواهد بود زیرا از نظر ما در آینده‌ای نزدیک افزایش تقاضای چشمگیری برای نفت وجود نخواهد داشت و چنانچه سرمایه‌گذاری جهانی در صنعت نفت با رشد همراه نشود، شاهد دوره‌ای جدید از نوسانات قیمتی در آینده خواهیم بود. بر اساس شواهد موجود، سرمایه‌گذاری در حوزه صنعت شیل در آمریکا در حال افزایش روزافزون است و از دیگر سو کانادا و برزیل نیز به افزایش تولید و ذخیره نفت خام علاقه‌مند هستند. با این حال آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش خود تاکید می‌کند که نشانه‌های اولیه از روند سرمایه‌گذاری در سال جدید دلگرم‌کننده نیست.

چشم‌انداز سهم غیراوپکی‌ها در تولید نفت

به گزارش رویترز انتظار می‌رود ظرفیت جهانی تولید نفت تا سال 2022 به میزان 5/6 میلیون بشکه در روز رشد داشته باشد که به احتمال زیاد، تولیدات کشورهای غیراوپک 60 درصد از این میزان رشد را تشکیل می‌دهد. آژانس بین‌المللی انرژی همچنین تاکید کرده است در داخل اوپک، بخش عمده تولیدات جدید از سوی تولیدکنندگان کم هزینه منطقه خاورمیانه یعنی ایران، عراق و امارات خواهد بود. در حالی‌که تولید نفت در کشورهای نیجریه، الجزایر و ونزوئلا کاهش خواهد یافت. طبق پیش‌بینی آژانس، میزان تولید نفت روسیه طی 5 سال آینده ثابت باقی خواهد ماند. در رابطه با تولیدات اوپک به شکل کلی، آژانس پیش‌بینی می‌کند که ظرفیت این سازمان از سطح روزانه 35/9 میلیون بشکه در سال 2016 به 37/85 میلیون بشکه در سال 2022 برسد. این پیش‌بینی در رابطه با رشد تولیدات اوپک در افق سال 2022 در حالی وجود دارد که طبق پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی، تقاضا برای نفت خام تولیدی این سازمان از 32/2 میلیون بشکه در روز در سال گذشته میلادی به 35/8 میلیون بشکه در روز در چشم‌انداز یاد شده خواهد رسید. اما آژانس بین‌المللی انرژی در رابطه با میزان رشد عرضه نفت خام از سوی کشورهای غیرعضو اوپک گزارش می‌دهد: انتظار می‌رود تا سال 2022 عرضه نفت خام از سوی کشورهای غیرعضو اوپک روزانه 3/3 میلیون بشکه رشد داشته باشد و به 60/9 میلیون بشکه برسد، که البته موتور محرکه این میزان رشد، افزایش تولید نفت خام آمریکا در سال‌های 2018 و 2019 خواهد بود.

هفت بشکه نفت سهم آسیا از هر 10 بشکه

اما بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، تقاضای نفت خام در پنج سال آینده از 100میلیون بشکه در روز در سال 2019 عبور خواهد کرد و 104 میلیون بشکه در روز در سال 2022 را هدف قرار خواهد داد. این میزان رشد تقاضا به‌طور کامل از سوی اقتصادهای نوظهور هدایت می‌شود و به آنها بستگی خواهد داشت. بر اساس این پیش‌بینی با افزایش رشد تقاضا در هند که حتی از چین نیز پیشی خواهد گرفت، از هر 10 بشکه نفت خام مصرفی در دنیا، هفت بشکه به مصرف آسیا تعلق خواهد داشت. در عین حال تقاضای نفت خام در افق سال 2022 از سوی کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (شامل 24 کشور در اروپا و آمریکا) سالانه 1/2 میلیون بشکه کاهش خواهد داشت. این پیش‌فرض با توجه به رشد اقتصادی ضعیف‌تر این کشورها از یکسو و افزایش بهره‌وری در مصرف انرژی این کشورها از دیگر سو مطرح می‌َشود. به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی که بازار نفت در پنج سال آینده را مورد بررسی قرار داده است، رشد تقاضای نفت خام از سوی کشورهایی که عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه نیستند، 8/5 میلیون بشکه در روز خواهد بود که به این معنا است که مصرف نفت خام در این کشورها در افق سال 2022 چیزی حدود 28 درصد بیشتر از مصرف کشورهایی است که عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه هستند. با تمام این تفاسیر باید دید رشد و ثبات نسبی قیمت نفت در پی اجرای توافق کاهش تولید کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، روند سرمایه‌گذاری در صنعت نفت دنیا را تغییر خواهد داد؟