نگاهی اجمالی به تولید خودرو طی یک دهه اخیر بیانگر آن است که خودروهای پرتیراژ خودروسازان را محصولاتی زیر 50 میلیون تومان تشکیل می‌دهند این در شرایطی است که عمده تقاضای بازار نیز معطوف به خرید این خودروها است. در همین حال خودروهای یاد شده نیز تاکنون نتوانسته اند نظر مثبت مشتریان را نسبت به کیفیت و ایمنی جلب کند؛ بنابراین بعد از پساتحریم متقاضان خودروهای یاد شده نه‌تنها در انتظار محصولات جایگزین با خودروهای قدیم بودند؛ بلکه تولید‌کنندگان نیز با وعده حضور خودروهای جایگزین مشتریان را نسبت به آینده بازار امیدوار می‌کردند.

اما قراردادهای ایران خودرو و سایپا با پژو و سیتروئن و قرارداد رنو با سازمان گسترش و نوساز صنایع ایران (ایدرو) نشان داد که خودروهای مورد انتظار مشتریان نه‌تنها قیمتی زیر 50 میلیون تومان ندارد؛ بلکه برنامه‌ریزی زودهنگامی نیز برای ورود این خودروها از جانب تولید‌کنندگان نشده است. حال این سوال مطرح است که چرا خودروهای به اصطلاح ارزان قیمت در برنامه مشارکت با خارجی‌ها جایگاهی ندارد؟ در این زمینه خودروسازان معتقدند که امکان تولید خودروهای جدید با قیمت و کیفیت خودروهای کنونی وجود ندارد. در صورتی که مشتریان خواهان تولید خودروهای به روز و با فناوری بالا هستند نباید آنها را از نظر قیمتی و کیفیت با خودروهای فعلی مقایسه کنند.

اظهارات تولید‌کنندگان در شرایطی است که کارشناسان یکی از دلایل قیمت بالای خودروها در خودروسازی‌ها را نبود بهره‌‌وری و به همراه آن هزینه بالای تولید ارزیابی می‌کنند. موضوعی که به‌نظر می‌رسد خودروسازان توان تغییر آن را در شرایط کنونی ندارند. با توجه به اظهارات خودروسازان و کارشناسان به‌نظر می‌رسد که مشتریان یا باید خودرویی با فناوری جدید و قیمتی مناسب خریداری کنند یا خودرویی که قیمت کمتری دارد و فاقد کیفیت و ایمنی روز باشد؛ اما پرسش مهم دیگری که مطرح می‌شود این است که خارج از این دو مسیر، مشتریان چگونه می‌توانند به خودرویی با کیفیت مطلوب و قیمت مناسب دست پیدا کنند؟

در این زمینه برخی از کارشناسان تاکید دارند، تنها مسیری که می‌تواند در شرایط کنونی به مشتریان خودرو کمک کند تا خودروهای به‌روز را خریداری کنند افزایش قدرت خرید آنها است. به اعتقاد این دسته از کارشناسان هر چند خودروهایی کنونی که در ایران به تولید می‌رسند از رده خارج هستند و از نظر ایمنی و تجهیزات فنی و تکنولوژی و رفاهی قابل قبول نیستند، اما خودروسازان داخلی بعد از 30 سال‌ تولید توانسته‌اند داخلی‌سازی آنها را افزایش دهند. همین موضوع موجب شده که تولید این خودروها برای تولیدکنندگان به‌صرفه باشد.

اما موضوع مهم دیگر این است که قیمت خودروهای روزی که در اروپا عرضه می‌شوند با قیمت خودروهای از رده خارجی که در حال حاضر در ایران به تولید می‌رسند یکسان نیست؛ بنابراین اینکه خودروهای به روز با قیمت خودروهای کنونی در ایران تولید شود، امکان ندارد. چراکه تولید خودروهای با تکنولوژی بالا که دارای تجهیزات و امکانات جدید باشد، هزینه‌بر است. ازسویی یکی از مشکلات خودروسازان ایرانی عدم توانایی کافی تولید محصول با قیمت تمام شده مناسب است. بر این اساس کارشناسان معتقدند که دو اتفاق می‌تواند به تغییر شرایط کنونی کمک کند. اولین اتفاق اینکه خودروسازان و قطعه‌سازان ایرانی بتوانند به سرعت داخلی‌سازی محصولات جدید را افزایش دهند تا قیمت تمام شده کاهش پیدا کند و مورد دیگر اینکه دولت به واسطه تغییر در شاخص‌های کلان اقتصادی کشور توان خرید مشتریان را افزایش دهد.

در این مورد، یکی از کارشناسان صنعت خودرو عنوان می‌کند: در صورتی که روند مثبت رشد اقتصادی ایران ادامه‌دار باشد، این موضوع بر اقتصاد کشور اثر خود را برجای می‌گذارد و موجب می‌شود که قدرت خرید مشتریان افزایش پیدا کند. وی یکی دیگر از راه‌ها را برای افزایش قدرت خرید مصرف‌کنندگان خودرو ارائه تسهیلات با نرخ سود کم عنوان می‌کند و می‌گوید: در صورتی که بانک‌ها، تسهیلات بالا با نرخ سود کم را به مشتریان خودرو ارائه کنند قطعا مشتریان قادر خواهند بود که خودروهای بالای 50 میلیون تومان را خریداری کنند. با وجود این نرخ سود تسهیلات در کشورمان بسیار بالاست و دریافت وام‌های با نرخ سود بالا برای مشتریان به‌صرفه نیست.

هرچند افزایش توان مشتریان از طریق ارائه تسهیلات از سوی بانک‌ها نیز به‌دلیل مشکلات بانک‌ها در تامین نقدینگی چندان امر محتملی نیست، اما برخی از کارشناسان فعال کردن لیزینگ‌ها را برای خرید خودروهای بالای 50 میلیون تومان پیشنهاد می‌دهند. به اعتقاد این‌دسته از کارشناسان، به‌رغم آنکه خودروسازان برای فروش محصولات خود در سال جاری به فروش اعتباری روی آورده‌اند؛ اما آنها توان مالی کافی برای ارائه تسهیلات به خودروهای بالای 50 میلیون تومان را ندارند. بر این اساس راه‌اندازی لیزینگ‌ها می‌تواند کمک‌کننده باشد. با وجود این، کارشناسان تاکید دارند در صورتی می‌توانیم خودروهای بالای 50 میلیون تومان را جایگزینی برای خودروهای کنونی بدانیم که یک مجموعه اتفاق در اقتصاد کشور رخ دهد. در این مورد نیز حسن کریمی سنجری، کارشناس صنعت خودرو با اشاره به اینکه یکی از راه‌های افزایش قدرت خرید مشتریان راه‌اندازی دوباره لیزینگ‌هاست، می‌گوید: لیزینگ‌ها با ارائه اعتبار در بلندمدت می‌توانند در شرایط مطلوب بازار، فاصله قیمت خودرو و قدرت خرید مشتریان را جبران کنند.

کریمی سنجری با اشاره به اینکه در برخی کشورها مشتریان بالاتر از 90 درصد قیمت خودرو را به صورت اعتباری از طریق لیزینگ‌ها دریافت می‌کنند. این در حالی است که به‌دلیل فاصله نرخ بهره با نرخ تورم، لیزینگ‌ها در ایران نتوانستند فعالیت خوبی داشته باشند.وی راه‌حل دیگر را تغییر در شرایط اقتصادی کشور می‌داند و معتقد است، در صورتی که سطح درآمدهای سرانه و عمومی طبقه متوسط افزایش پیدا کند مشتریان نیز قدرت لازم را برای خرید خودروهای جدید پیدا خواهند کرد و در این صورت اقتصاد خودرو نیز رونق خواهد گرفت. وی تاکید دارد: اما موضوع مهم آن است که تغییر در شرایط اقتصادی کشور نیز امری زمانبر‌ و نیازمند برنامه بلندمدت است.