از سوی دیگر، اگرچه دولت یازدهم در سومین سال حکمرانی خود موفق شد پس از گذشت سه دهه از انقلاب اسلامی ایران، کارنامه تجارت خارجی کشور، را با تراز بازرگانی مثبت به پایان برساند، اما صادرات غیرنفتی ایران در سال 94 نسبت به سال 1393 با افت 16 درصدی از نظر ارزشی روبه‌رو بوده است.

برخی از کارشناسان معتقدند باید نسبت به تجارت کشور نگاه واقع‌بینانه‌ای داشت. به گفته آنها، اگر چه تراز تجاری کشور با احتساب صادرات میعانات گازی مثبت شده اما زمانی می‌توان به مثبت شدن تراز تجاری کشور امیدوار بود که در محاسبه آن صادرات کالا با پایه نفتی از جمله میعانات گازی در نظر گرفته نشود. البته دولتمردان و متولیان تجاری کشور در سال 1395 و با ورود به اولین سال پسابرجام، برای دستیابی به بازارهای هدف، برنامه افزایش 10 میلیارد دلاری صادرات را در دستور کار خود قرار دادند. با سپری شدن تقریبا 4 فصل از سال جاری، آمارها به ما می‌گویند که این میزان از رشد صادراتی محقق نشده است. البته نباید این موضوع را از نظر دور داشت که تراز تجاری ایران طی سال‌های اخیر، همواره مثبت بوده که می‌توان از آن به‌عنوان دستاورد مهم دولت یازدهم در حوزه تجارت یاد کرد و به دولت یازدهم در تجارت نمره قبولی داد. در مقابل، با نگاهی به کارنامه عملکرد تجاری دولت قبل مشاهده می‌کنیم در فاصله سال‌های 1389تا 1391، همواره واردات از صادرات سبقت گرفته است؛ به‌طوری‌که شاهد تراز تجاری منفی در این سال‌ها بودیم.

سال 1390

مطابق آمارهای ارائه شده از سوی سازمان توسعه تجارت، صادرات کالاهای غیرنفتی در سال 1390 از نظر وزنی 77 میلیون و 754هزار تن به ارزش 43 میلیارد و 860 میلیـون دلار ثبت شده که نسبت به سال 1389، رشد حدود 11 درصدی را به لحاظ وزنی و رشد 29 درصدی را از نظر ارزشی تجربه کرده است. صادرات غیرنفتی در سال 1390 با احتساب میعانات گازی به تفکیک بخش‌های عمده نشان می‌دهد ارزش صادراتی میعانات گازی از نظر ارزشی 10 میلیارد و 14 میلیون دلار بوده که نسبت به سال 1389 از نظر ارزشی رشد 36 درصدی را تجربه کرده است.

حجم صادرات پتروشیمی در همین سال، 15 میلیارد و 33 میلیون دلار ثبت شده که نسبت به سال ماقبل خود با رشد 55 درصدی از نظر ارزشی روبه‌رو بوده است. مطابق آمارها، صادرات بخش صنعت در سال 1390 معادل 11 میلیارد و 977 میلیون دلار گزارش شده که با رشد 20 درصدی نسبت به سال 1389 روبه‌رو بوده است. فرش و صنایع‌دستی از دیگر محصولات صادراتی ایران در همین سال بوده که ارزش دلاری صادرات آن 589 میلیون دلار گزارش شده است. براساس آمارها، ارزش دلاری صادرات محصولات بخش کشاورزی 3 میلیارد و 727 میلیون دلار، ارزش دلاری صادرات بخش معدن نیز 2 میلیارد و 456 میلیون دلار و در نهایت ارزش دلاری تجارت چمدانی 64 میلیون دلار گزارش شده است. آمارها نشان می‌دهد که بیشترین سهم صادراتی در سال 1390 به ترتیب مربوط به محصولات پتروشیمی و میعانات گازی بوده است.

سال 1391

آمارهای تجاری 4 فصل سال 1391 نشان می‌دهد، تجار ایرانی توانسته‌اند، معادل 78 میلیون و 715 هزارتن کالا به ارزش 41 میلیارد و 415 میلیون دلار صادر کنند که در مقایسه با سال 1390 با افت 6 درصدی از نظر ارزشی مواجه بوده است. صادرات غیرنفتی ایران با احتساب میعانات گازی به تفکیک بخش‌های عمده در سال 1391 نشان می‌دهد میزان صادرات میعانات گازی، معادل 8 میلیارد و 881 میلیون دلار بوده که نسبت به سال 1390 با افت 6/ 12 درصدی از نظر ارزشی مواجه شده است. ارزش صادرات محصولات پتروشیمی که بیشترین سهم را در سبد تجاری کشور در سال 1391 به نام خود ثبت کرده، معادل 10 میلیارد و 72 میلیون دلار بوده که نسبت به سال ماقبل خود از نظر ارزشی افت 33 درصدی را تجربه کرده است. فرش و صنایع‌دستی از دیگر محصولاتی است که صادرات آن در سال 1391با افت روبه‌رو بوده است.

ارزش صادرات این محصولات، معادل 475 میلیون دلار گزارش شده که نسبت به سال ماقبل خود افت 24 درصدی را تجربه کرده است. در مقابل صادرات در سه بخش «صنعت، معدن و کشاورزی» با رشد روبه‌رو بوده است؛ به‌طوری‌که ارزش صادرات صنعت در همین سال 14 میلیارد و 813 میلیون دلار از نظر ارزشی گزارش شده که با رشد 24 درصدی از نظر ارزشی در مقایسه با سال 1390 مواجه بوده است. از سوی دیگر مطابق آمارها، تجار ایرانی توانسته‌اند معادل 4 میلیارد و 241 میلیون دلار محصولات کشاورزی به خارج صادر کنند که نسبت به سال ماقبل خود، رشد 14 درصدی از نظر ارزشی داشته است. همچنین میزان صادرات بخش معدن، 2 میلیارد و 853 میلیون دلار گزارش شده که نشان از رشد دارد. مطابق آمارها، تجارت چمدانی نیز در همین سال 80 میلیون دلار گزارش شده است. داده‌های آماری نشان می‌دهد که بیشترین سهم صادراتی مربوط به 3 بخش «صنعت، پتروشیمی و میعانات گازی» است.

سال 1392

براساس آمار تجارت خارجی ایران طی سال 1392 و در نخستین سال دولت یازدهم، حجم صادرات غیرنفتی، معادل 80 میلیون و 144هزار تن به ارزش 31 میلیارد و 434 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل با افت 7/ 3 درصدی از نظر ارزشی مواجه بوده است. صادرات ایران طی چهار فصل همین سال، به تفکیک بخش‌های عمده، حاکی از این است که ارزش صادرات محصولات پتروشیمی به ارزش 10 میلیارد و 723 میلیون دلار بوده که نسبت به سال 1391 با رشد اندک یک درصدی مواجه بوده است. همچنین صادرات بخش صنعت، نیز از نظر ارزشی معادل 13 میلیارد و 337 میلیون دلار گزارش شده که در مقایسه با سال قبل خود با افت 7 درصدی مواجه بوده است.

همچنین مطابق آمارها، ارزش صادرات فرش و صنایع‌دستی، معادل 355میلیون دلار بوده که افت 25 درصدی را تجربه کرده است. آمارها نشان می‌دهد که ارزش دلاری صادرات بخش کشاورزی در سبد تجاری کشور در سال 1392، معادل 3 میلیارد و 386 میلیون دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر ارزشی با افت 20 درصدی مواجه بوده است. این در حالی است که صادرات بخش معدن در همین سال، 3 میلیارد و 532 میلیون دلار گزارش شده که از نظر ارزشی با رشد 24 درصدی مواجه بوده است. براساس آمارها، ارزش دلاری صادرات تجارت چمدانی، 101 میلیون دلار ثبت شده که نسبت به سال قبل خود، رشد 27 درصدی داشته است. اطلاعات صادرات ایران در سال 1392 نشان می‌دهد که بیشترین سهم صادراتی به ترتیب مربوط به بخش صنعت با 42 درصد سهم، پتروشیمی با 1/ 34 درصد سهم و معدن با 2/ 11 درصد سهم است.

براساس آمارها، پنج قلم عمده صادراتی سنگ آهن هماتیت دانه‌بندی به ارزش یک میلیارد و 505 میلیون دلار، پروپان مایع شده به ارزش یک میلیارد و 212 میلیون دلار، قیر نفت به ارزش یک میلیارد و 153 میلیون دلار، متانول به ارزش یک میلیارد و 41 میلیون دلار و بوتان مایع شده به ارزش یک میلیارد و 14 میلیون دلار گزارش شده است. از سوی دیگر، مطابق آمارها، پنج بازار نخست صادراتی کشور شامل چین با 7 میلیارد و 432 میلیون دلار، عراق با 5 میلیارد و 950میلیون دلار، امارات متحده عربی با 3 میلیارد و 627 میلیون دلار، هند با 2 میلیارد و 418 میلیون دلار و افغانستان با 2 میلیارد و 417 میلیون دلار واردات از ایران گزارش شده است. سهم این بازارها از کل صادرات کشور، 4/ 69 درصد است. همچنین متوسط قیمت هرتن کالای صادراتی، 470دلار ثبت شده که در مقایسه با سال قبل خود با افت 7/ 7 درصدی مواجه بوده است.

سال 1393

ارزش صادرات کالا، طی سال 1393 و در سال دوم دولت یازدهم نیز 49میلیارد و 827 میلیون دلار گزارش شده که با احتساب صادرات خدمات این رقم 61میلیارد و 760 میلیون دلار ثبت شده که نسبت به سال 1392، 5 درصد به لحاظ وزنی و 20 درصد از نظر ارزشی افزایش داشته است. مطابق آمارها، صادرات غیرنفتی ایران طی سال 1393، به تفکیک بخش‌های عمده، نشان می‌دهد، صادرات میعانات گازی، معادل 14میلیارد و 5میلیون دلار بوده که در مقایسه با سال 1392، رشد 36 درصدی را شاهد بودیم. ارزش صادرات بخش صنعت نیز از نظر ارزشی 14میلیارد و 989 میلیون دلار بوده، که در مقایسه با سال قبل خود با افت 4/ 0 درصدی مواجه بوده است. ارزش دلاری صادرات پتروشیمی معادل 14میلیارد و 241 میلیون دلار ثبت شده که در مقایسه با سال 1392 با رشد 32 درصدی مواجه بوده است. مطابق آمارها، صادرات فرش و محصولات دستی نیز در همین سال، معادل 386 میلیون دلار بوده که نسبت به سال ماقبل خود رشد 9درصدی را تجربه کرده است. در بخش کشاورزی نیز در مدت مذکور، معادل 4میلیارد و 623 میلیون دلار صادرات انجام شده که نسبت به سال 1392 رشد 37درصدی داشته است. صادرات بخش معدن نیز معادل یک میلیارد و 500 میلیون دلار بوده که با افت 24 درصدی مواجه شده است. مطابق آمارها، ارزش صادرات چمدانی در این سال، معادل 83 میلیون دلار گزارش شده است. داده‌های آماری نشان می‌دهد، بیشترین سهم صادراتی به ترتیب به سه بخش «صنعت، پتروشیمی و میعانات گازی» مربوط است.

جزئیات سبد صادراتی ایران طی سال 1393 نشان می‌دهد، پنج قلم عمده صادراتی شامل پروپان با ارزش 2279 میلیون دلار، متانول با ارزش 1477 میلیون دلار، بوتان با ارزش 1469 میلیون دلار، پلی‌اتیلن گرید فیلم با ارزش 1418 میلیون دلار و قیر نفت با ارزش 1324 میلیون دلار بوده است. همچنین پنج بازار نخست صادراتی ایران به ترتیب، چین با 9159 میلیون دلار، عراق با 6183 میلیون دلار، امارات متحده‌عربی با 3932 میلیون دلار، هند با 2441 میلیون دلار و افغانستان با 2388 میلیون دلار واردات از ایران گزارش شده است. مطابق آمارها، سهم این بازارها از کل صادرات، 67درصد بوده است که متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی، 451 دلار گزارش شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 16 درصد افزایش داشته است.

سال 1394

دولت یازدهم در سومین سال حکمرانی خود موفق شد پس از گذشت سه دهه از انقلاب اسلامی ایران کارنامه تجارت خارجی کشور را با تراز بازرگانی مثبت به پایان برساند. نمای صادرات غیرنفتی ایران با احتساب میعانات گازی طی سال 1394 نشان می‌دهد، معادل 93 میلیون و 520 هزار تن کالا به ارزش 42 میلیارد و 415 میلیون دلار بوده که نسبت به سال 1393، از نظر ارزشی 16 درصد کاهش یافته است.

ریزنمرات صادرات غیرنفتی در سال 1394 به تفکیک بخش‌های عمده نشان می‌دهد، صادرات میعانات گازی از نظر ارزشی 6 میلیارد و 664 میلیون دلار بوده که با افت بیش از 52 درصدی از نظر ارزشی نسبت به سال 1393 مواجه بوده است. همچنین میزان صادرات در دو بخش «صنعت و پتروشیمی» از نظر ارزشی 30 میلیارد و 486 میلیون دلار ثبت شده که در مقایسه با سال قبل خود، از نظر ارزشی با رشد 5/ 1درصدی مواجه بوده است. آمارهای تجاری سال 1394 نیز نشان می‌دهد، میزان صادرات محصولات کشاورزی از نظر ارزشی 3 میلیارد و 988میلیون دلار بوده که نسبت به مشابه سال قبل خود از نظر ارزشی با افت 14درصدی مواجه بوده است.

از سوی دیگر، حجم صادرات بخش معدن از نظر ارزشی در همین سال، معادل 944 میلیون دلار بوده که نسبت به سال 1393، با افت 37درصدی از نظر ارزشی روبه‌رو بوده است. جزئیات آماری صادرات غیرنفتی در این سال حاکی از این است که بیشترین سهم صادراتی مربوط به بخش محصولات صنعتی و پتروشیمی با سهم 9/ 71 درصد و میعانات‌گازی با سهم 7/ 15 درصد بوده است.

پنج قلم عمده صادراتی کشور در سال 1394، گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی به ارزش یک میلیارد و 580 میلیون دلار، پروپان به ارزش یک میلیارد و 422 میلیون دلار، قیر نفت به ارزش یک میلیارد و 239 میلیون دلار، پلی‌اتیلن گرید فیلم به ارزش یک میلیارد و 108 میلیون دلار و محصولات از آهن و فولاد به ارزش یک میلیارد و 92 میلیون دلار ثبت شده است. همچنین براساس آمارها، پنج بازار نخست صادراتی کشور، شامل چین با صادرات 7 میلیارد و 228 میلیون دلار، عراق با صادرات 6 میلیارد و 206 میلیون دلار، امارات متحده عربی با صادرات 4 میلیارد و 922 میلیون دلار، افغانستان با صادرات 2میلیارد و 573 میلیون دلار و هند با صادرات 2 میلیارد و 530 میلیون دلار بوده است. همچنین متوسط قیمت هرتن کالای صادراتی، 461 دلار است که نسبت به مدت مشابه سال قبل یک درصد رشد را تجربه کرده است.

سال 1395

با توجه به اینکه هنوز آمار رسمی صادرات غیرنفتی طی سال 1395 گزارش نشده، اما براساس روند صادراتی کشور در سال جاری، می‌توان تخمین زد که حجم صادرات غیرنفتی تا پایان سال 1395، از نظر ارزشی به 41 میلیارد و 699 میلیون دلار برسد. از این‌رو، چنانچه حجم صادرات غیرنفتی ما این میزان باشد، نشان می‌دهد نه‌تنها از برنامه هدف گذاری صادراتی که همان افزایش 10میلیارد دلاری صادرات است، عقب هستیم، بلکه میزان رشد صادراتی سال 1395 نسبت به سال 1394 با افت مواجه خواهد شد. البته با نگاهی به کارنامه تجارت خارجی کشور در 11 ماه منتهی به بهمن 95 مشاهده می‌شود، صادرات غیرنفتی ایران از نظر وزنی به 111میلیون و 812 هزار تن به ارزش 38 میلیارد و 492 میلیون دلار رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، به لحاظ وزنی با رشد بیش از 32 درصد و از نظر ارزشی با رشد 21صدم درصدی مواجه بوده است.

مطابق آمار گمرک، در 11 ماه منتهی به بهمن 95، صادرات «محصولات پتروشیمی» از نظر وزنی 25 میلیون و 971 هزار تن به ارزش 11 میلیارد و 863 میلیون دلار، سهم نزدیک به 31 درصد از نظر ارزشی را از حجم کل صادرات به خود اختصاص داده‌اند که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی با رشد روبه‌رو بوده، اما از نظر ارزشی با افت نزدیک به 15 درصد مواجه بوده است. «میعانات گازی» که پس از محصولات پتروشیمی سهم بالایی در سبد صادراتی کشور دارند، حجم صادرات آن از نظر وزنی 16 میلیون و 740 هزارتن به ارزش 6 میلیارد و 571 میلیون دلار ثبت شده است. سهم میعانات گازی از کل حجم صادرات کشور از نظر ارزشی 17 درصد است. درصد تغییر صادراتی این محصول در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، هم به لحاظ وزنی و هم ارزشی با رشد روبه‌رو بوده است.

از سوی دیگر، میزان صادرات «گازطبیعی» در مدت مذکور، به لحاظ وزنی 8میلیون و 832 هزارتن و از نظر ارزشی یک میلیارد و 952 میلیون دلار گزارش شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، اگرچه به لحاظ وزنی رشد بیش از 51درصدی را تجربه کرده، اما از نظر ارزشی با افت بیش از 8 درصد مواجه بوده است. براساس آمارها، سهم صادرات گاز طبیعی از حجم کل صادرات کشور، 07/ 5 درصد از نظر ارزشی گزارش شده است. مطابق آمارها، حجم صادرات سایر کالاها به لحاظ وزنی 60 میلیون و 268 هزار تن و از نظر ارزشی معادل 18 میلیارد و 106 میلیون دلار ثبت شده که سهم آن از حجم صادراتی کشور در مدت یادشده، از نظر ارزشی 47 درصد است. صادرات سایر کالاها نسبت به مدت مشابه سال گذشته، از نظر ارزشی با افت روبه‌رو بوده است. از سوی دیگر، مطابق آمار گمرک، در 11 ماه منتهی به بهمن امسال، «چین، امارات‌متحده عربی، عراق، ترکیه و کره‌جنوبی»، 5 مقصد عمده صادراتی ایران به‌شمار می‌روند.