یکی از برنامه‌های گمرک ایران طی سال‌های گذشته تحول در نظام سنتی بوده که از مهم‌ترین این برنامه‌ها ایجاد بستر و ساز و کارهای مناسب جهت پیوستن به کنوانسیون تجدیدنظر شده «کیوتو» در زمینه ساده و هماهنگ‌سازی تشریفات گمرکی بوده است.

وزارت اقتصاد در شصت و پنجمین روز از اجرای برنامه ١٠٠ روز ١٠٠ اقدام خود که در آن به معرفی ١٠٠ دستاورد وزارت اقتصاد در دولت یازدهم و وزارت علی طیب‌نیا می‌پردازد، با معرفی «اجرای استانداردهای «کیوتو» برای تسهیل مبادلات بین‌المللی»، به عنوان یکی از دستاوردهای مهم این وزارتخانه در گزارشی آورده است: سازمان جهانی گمرک به منظور مشارکت بیشتر گمرکات در توسعه تجارت جهانی و ارائه تسهیلات تجاری، اقدام به تدوین کنوانسیونی برای ساده و هماهنگ کردن رویه‌های گمرکی موسوم به «کیوتو» کرد.

وی ادامه داد: بر اساس این کنوانسیون هر یک از کشورهای متعاهد، تعهد کردند تا امر ساده و هماهنگ کردن روش‌های گمرکی را افزایش دهند و به این منظور از ضابطه‌ها و استانداردهای توصیه شده در ضمائم آن پیروی کنند. کشورها موظف هستند تا نسبت به پذیرش یا عدم پذیرش هر یک از کنوانسیون‌ها با انجام مطالعات گسترده تصمیم‌گیری کنند و سازمان جهانی تجارت (WTO) و سازمان جهانی گمرک (WCO) برنامه‌ها و کوشش‌های خود را در برطرف کردن موانع باقی‌مانده بر سر راه تجارت از طریق ساده‌سازی و یکنواخت کردن رویه‌ها و فرآیندها در سراسر جهان هماهنگ کنند. گمرک ایران هم در انجام وظایف بسیار پیچیده‌اش با حدود نیم قرن عضویت در سازمان جهانی گمرک اجرای چارچوب استانداردهای امنیت و تسهیل تجارت این سازمان را پذیرفته و اجرا کرده است.

هماهنگ‌سازی رویه‌های گمرکی

در میان اصول نوین حاکم بر کنوانسیون تجدید نظر شده کیوتو، تعهد گمرکات به فراهم کردن اطلاعات شفاف و قابل پیش بینی برای کلیه کسانی که درگیر جنبه‌های مختلف تجارت بین‌المللی هستند، از اهمیت بالایی برخوردار است. از طرفی، کنوانسیون یاد شده دارای قواعد جدید و لازم الاجرایی برای کلیه گروه‌ها و عواملی است که این کنوانسیون را پذیرفته اند. به عبارتی، طرف‌های متعهد به این کنوانسیون ضمن تلاش جهت رفع تفاوت‌های موجود در تشریفات گمرکی خود که میتواند سبب کندی تجارت و یا سایر مبادلات بین‌المللی شود، با تمایل به توسعه همکاری‌های بین‌المللی و افزایش حجم اینگونه مبادلات از طریق ساده‌سازی و هماهنگ کردن رویه‌های گمرکی اعقتاد دارند که با اعمال اصول این کنوانسیون می‌توانند به اهداف مورد نظر خویش دست یابند.

از نظر این کنوانسیون، «استاندارد» به معنی مقرراتی است که اجراء آن برای نیل به هماهنگ و ساده کردن رویه‌ها و تشریفات گمرکی ضروری به شمار می‌رود. از طرفی « استاندارد موقت» به معنی استاندارد مذکور در پیوست کلی است که اجرای آن در زمان طولانی‌تری مجاز است. همچنین «رویه توصیه شده» به معنی مقررات موجود در پیوست ویژه است که عامل پیشرفت کار هماهنگ و ساده‌سازی رویه‌ها و تشریفات گمرکی تلقی می‌شود و به کارگیری آن در گسترده‌ترین سطح ممکن، مطلوب است.

از سوی دیگر، یکسری استانداردهای سازمان جهانی گمرک تحت عنوان استانداردهای safe نیز وجود دارد که به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شود یک استانداردهای «گمرک با گمرک» و دیگری استانداردهای «گمرک و تجارت» هستند، که روح کلی آن تسهیل تجارت است.

در این راستا و به لحظ اجرای چارچوب‌های مذکور، یکی از برنامه‌های گمرک ایران طی سال‌های گذشته تحول در نظام سنتی خود بوده که از مهمترین این برنامه‌ها ایجاد بستر و ساز و کارهای مناسب جهت پیوستن به کنوانسیون تجدید نظر شده «کیوتو» در زمینه ساده و هماهنگ‌سازی تشریفات گمرکی بوده است. در نهایت قانون الحاق دولت ایران به کنوانسیون در سال ۱۳۸۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و نهایتا این استانداردها در دولت یازدهم اجرایی شد. از این رو، با توجه به نقاط تمایز موجود در رویه‌ها و تشریفات گمرکی بین طرف‌های متعاهد که موجب کندی در انجام مبادلات بین‌المللی می‌شود و با رشد فزاینده آن سازگار نیست لایحه الحاق ایران به کنوانسیون تجدید نظر شده کیوتو تصویب شد.

تسهیل مبادلات بین‌المللی

این لایحه به استقرار رویه‌ها و تشریفات یکسان گمرکی بین طرف‌های متعاهد و آثار مثبت ناشی از آن در توسعه همکاری‌های بین‌المللی و تسریع و تسهیل تجارت و سایر مبادلات بین المللی کمک می‌کند.

لایحه الحاق ایران به کنوانسیون تجدید نظر شده کیوتو در مورد ساده و هماهنگ سازی تشریفات گمرکی در ۱۰ فصل شامل فصول تجدید نظر خواهی در زمینه موضوعات گمرکی، اطلاعات، تصمیمات و آراء ارائه شده از سوی گمرک، ارتباط بین گمرک و اشخاص ثالث، کاربرد فناوری اطلاعات، کنترل گمرکی، تضمین، حقوق و عوارض، فروش کالا، اشتباهات، ارزیابی کالا، روش ویژه برای اشخاص مجاز، دامنه شمول و ساختار کنوانسیون و مدیریت کنوانسیون، به تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی رسید.

در مجموع، الحاق دولت ایران به کنوانسیون تجدید نظر شده کیوتو تأثیر قابل توجهی بر تغییر رویه ها و تشریفات گمرکی و مکانیزه شدن فرآیندهای گمرکی دارد، که از موارد مهم و قابل تأکید کنوانسیون کاربرد فناوری اطلاعات در گمرکات کشورهای عضو به جهت تسهیل در رویه‌ها وتشریفات گمرکی را می‌توان نام برد. در این راستا گمرک ایران جهت الکترونیکی کردن فعالیت‌های اقداماتی انجام داده است.