در این میان سهم بنگاه‌های اقتصادی کوچک کشور در بخش معدن ۸۵درصد بوده؛ پس می‌توان گفت این بخش از ظرفیت بالایی برخوردار است و در صورت توجه بیشتر به آن می‌توان به ارزش‌آفرینی امیدوار بود. در این میان کارشناسان صنعت معدنکاری می‌گویند در صورتی که به معادن کوچک مقیاس تسهیلات ارائه شده و امکان اکتشافات در هنگام بهره‌برداری فراهم شود به طور قطع بسیاری از آنها به معادن بزرگ تبدیل خواهند شد. ارائه تسهیلات به معادن کوچک مقیاس و متوسط نیز می‌تواند زمینه‌ساز تجمیع معادن با یکدیگر شود و درنهایت نسبت به راه‌اندازی واحدهای فرآوری اقدام کنند. گفتنی است چندی پیش با شروع فعالیت میز صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی در استان‌ها، مدیرعامل این صندوق از تغییر استراتژی برای ارائه تسهیلات به معادن خبر داده و گفته بود قرار است روی معادن بزرگ مقیاس با ارزش‌افزوده بالا متمرکز شود.

معادن کوچک را فراموش نکنیم

فعالیت‌های معدنی، سرمایه‌گذاری و منابع مالی زیادی می‌طلبد. بنابراین صندوق بیمه سرمایه گذاری فعالیت‌های معدنی (ضامن بهره‌برداران معدنی در برابر بانک‌ها و موسسه‌های مالی) می‌تواند از فعالان بخش معدن کشور از جمله معادن کوچک مقیاس و متوسط حمایت کند. اما همانگونه که گفته شد استراتژی صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی تغییر کرده است. به این ترتیب از این پس بیشتر روی معادن بزرگ مقیاس و همچنین معادنی که ارزش افزوده و ارزش اقتصادی بیشتری دارند تمرکز می‌شود. رئیس کمیته اکتشاف خانه معدن ایران درباره تغییر رویکرد صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی گفت: ارائه نظرهای مختلف از جمله تجمیع معادن از سوی دولتی‌ها به منظور بالا بردن ارزش افزوده و ارزش اقتصادی از این معادن به‌طور قطع به نفع معدنکاران و فعالان این حوزه خواهد بود.

محمدجعفر صادقی پناه ادامه داد: اما نباید معادن کوچک و متوسط که در حال فعالیتند یا به دلایل مختلف تعطیل شده‌اند و نیازمند یاری هستند فراموش شوند. اگر هیچگونه تسهیلاتی به آنها ارائه نشود و تنها معادن بزرگ امکان دریافت تسهیلات داشته باشند، صنعت معدنکاری ایران زمین خواهد خورد زیرا تعداد معادن بزرگ ما محدود است و بخش عمده معادن کشور را معادن کوچک مقیاس و متوسط تشکیل می‌دهد که نیازمند دریافت تسهیلاتند. در واقع ارائه تسهیلات به این معادن برای گسترش فعالیت‌های اکتشافی، لازم و ضروری است.

به گفته وی، صندوق بیمه‌سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی با ارائه تسهیلات به معادن کوچک مقیاس و متوسط برای انجام اکتشافات (هنگام بهره‌برداری) به توسعه فعالیت آنها کمک کند و بهره‌برداران و سرمایه‌گذاران در ادامه کار نسبت به راه‌اندازی واحدهای فرآوری اقدام کنند. در این صورت بسیاری از معادن کوچک، خودبه‌خود به معادن بزرگ تبدیل می‌شوند. (بسیاری از معادن کوچک مقیاس و متوسط ذخایر قابل قبولی از مواد معدنی را در خود جای داده‌اند.) وی معتقد است حمایت نکردن از معادن کوچک مقیاس و متوسط ضربه جبران‌ناپذیری به آنها وارد می‌کند.

ایجاد ارزش‌افزوده بیشتر از معادن

جعفری‌پناه در ادامه، موضوع خام فروشی مواد معدنی را مطرح کرد و گفت: هر قدر ارزش افزوده بیشتری از فروش محصولات معدنی به دست‌اید معدنکاران و سرمایه‌گذاران بخش معدن نیز از آن استقبال خواهند کرد. در این میان برخی از تولیدکنندگان موادمعدنی که زمینه فروش محصولات‌شان در داخل کشور فراهم نبود نسبت به صادرات مواد معدنی خود اقدام می‌کردند. به‌عنوان نمونه در استان هرمزگان چند معدن گچ که نیازی به گچ آنها در داخل کشور نبود، محصولات خود را صادر می‌کردند. در این میان زمانی که معافیت مالیاتی آنها حذف شد، معادن از رونق اقتصادی افتادند و فعالیت آنها متوقف شد. بنابراین باید زمینه سرمایه‌گذاری در حوزه معدن ایجاد شود تا فعالیت در معادن بیشتر شود. این موضوع شبیه به بحث ما درباره ارائه تسهیلات به معادن کوچک مقیاس است که با ایجاد شرایط مناسب برای معدنکاری، حلقه‌های بعدی برای تکمیل زنجیره معدن ایجاد می‌شود و از تعطیل شدن آنها جلوگیری می‌کند. عضو هیات‌مدیره خانه معدن ایران در ادامه گفت: صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی می‌تواند با ارائه تسهیلات به معادن کوچک مقیاس و متوسط، زمینه انجام اکتشافات در هنگام بهره‌برداری را فراهم کند و بهره‌برداران به‌طور قطع به ذخایر جدیدی دست می‌یابند.

به گفته وی، تعداد قابل توجهی از معادن

کوچک مقیاس و متوسط، اتوماتیک‌وار بزرگ خواهند شد و با تکمیل اکتشافات معدنی در محدوده‌های اطراف معدن ذخایر معدنی به‌دست می‌آید و بهره‌برداران معدنی می‌توانند کارخانه‌های فرآوری راه‌اندازی کنند یا با هم تجمیع شوند. اما زمانی که معادن کوچک از دور خارج شوند یا ادامه فعالیت آنها سخت شود بدون شک ذخیره بزرگی در آنها نهفته خواهد ماند.صادقی‌پناه ادامه داد: اکنون در بسیاری از معادن کوچک مقیاس و متوسط، اکتشافات کامل انجام نشده است. درحال‌حاضر باید اکتشافات عمقی در این معادن انجام شود.

سهم ۸۵درصدی بنگاه‌های اقتصادی کوچک معدنی در اقتصاد

گفته می‌شود سهم بنگاه‌های اقتصادی کوچک در بخش معدن درصد قابل قبولی را به خود اختصاص داده است. بنابراین می‌توان از اهمیت معادن کوچک مقیاس در کشور خبر داد. این در حالی است که در برهه‌ای از زمان که بخش معدن با رکود روبه‌رو شد، معادن کوچک بیشترین ضربه را خوردند و از گردونه فعالیت خارج شدند. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی ایران درباره مزیت‌های بنگاه‌های کوچک و متوسط گفته بود: اشتغالزایی، رشد اقتصاد محلی، نیاز به سرمایه کم، توزیع عادلانه ثروت و زمینه‌سازی برای اکتشافات بزرگ از مزایای فعالیت بنگاه‌های کوچک و متوسط است؛ به گونه‌ای که سهم (SME)ها در حوزه صنعت ایران ۵۶درصد و سهم اشتغالزایی معدنی در معادن کوچک و متوسط ۸۵درصد برآورد شده است. پس می‌توان گفت این معادن سهم اشتغال بالایی دارند و در شرایط کنونی موضوع بسیار مهمی است. سجاد غرقی با بیان این مطلب اظهار کرد: تحلیل بانک جهانی در سال ۲۰۱۶م درباره مزایای بنگاه‌های کوچک و متوسط نشان می‌دهد از هر ۵ شغل جدید در جهان ۴ شغل توسط (SME)ها ایجاد می‌شود. همچنین بیش از ۵۰درصد (SME)ها (۷۰درصد در کشورهای در حال توسعه) با معضل تامین مالی، روبه‌رو و بیشتر آنها بر دارایی‌های شخصی متکی هستند.

این درحالی است که هر اندازه بنگاه‌ها کوچکتر شود دسترسی به اعتبارات سخت‌تر خواهد شد. وی همچنین با اشاره به مشکلات بنگاه‌های کوچک و متوسط اظهار کرد: تامین مالی، مشکلات قانونی، تولید تجارت محور، آسیب‌پذیری در مقابل بحران‌های ناشی از چرخه‌های اقتصادی، توان پایین چانه‌زنی و حمایت نکردن دولت از مشکلاتی است که بنگاه‌های کوچک و متوسط با آن روبه‌رو هستند.به گفته غرقی، بر اساس آمار موجود از وضعیت معادن کشور در سال ۹۳، ۵۱۸۰ معدن کوچک‌مقیاس، ۹۴ معدن متوسط مقیاس و ۹۱ معدن بزرگ مقیاس فعالیت می‌کردند.وی افزود: براساس آمار منتشر شده، معادن فعال کوچک و متوسط در سال ۹۲ به تعداد ۱۴۵، در سال ۹۳ به تعداد ۹۸ و در تابستان ۹۵ به تعداد ۹ معدن می‌رسد.