براساس آمار اعلام شده از میان 25 گروه فعالیت مورد ارزیابی به لحاظ ارزش دلاری در مجموع 16 گروه در بخش صادرات و 14 گروه در بخش واردات در این دوره رشد را تجربه کرده‌اند. آمارهای منتشر شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت بیانگر آن است که به لحاظ ترکیب ارزشی صادرات بخش معدن با 52 درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال قبل گوی سبقت را از سایر گروه‌ها ربوده است.

رشد صورت گرفته در حالی است که در مدت زمان مذکور اغلب محصولات معدنی به دلیل چالش‌های صادراتی با افت تولید مواجه بوده‌اند. رشد صادرات این بخش در حالی است که در بخش واردات فعالان معدنی در مدت زمان مذکور افت نزدیک به 52 درصدی را نسبت به سال گذشته داشته است، به‌طور کلی براساس بررسی کارنامه 11 ماهه می‌توان گفت گروه صنعت، فرش و صنایع دستی در ترکیب ارزشی واردات و صادرات روند صعودی در پیش گرفته‌اند و در این بین گروه کشاورزی است که در هر دو بخش صادرات و واردات افت را تجربه کرده است.

واردات در بخش معدن نیز به لحاظ ارزشی افت داشته است. از سوی دیگر درخصوص وضعیت صادرات و واردات کالای «مصرفی»، «سرمایه‌ای» و «واسطه‌ای» نیز سهم کالاهای «مصرفی» براساس تفکیک نوع کالا چه در صادرات و چه در بخش واردات از کالاهای «سرمایه‌ای» و «واسطه‌ای» پیشی گرفته است. براساس آمار اعلام شده از مجموع کالای صادراتی، اقلام «سرمایه‌ای» به لحاظ وزنی افت 6/ 3 درصد و به لحاظ ارزشی نیز رشد 3/ 5 درصدی را تجربه کرده است. همچنین روند صادرات کالاهای «واسطه‌ای» نیز در مدت زمان مورد بررسی به لحاظ وزنی با رشد 39 درصد و به لحاظ ارزشی نیز با رشد حدود 6 درصدی همراه بوده است. روند صادرات کالای مصرفی نیز به لحاظ وزنی رشد بیش از 63 درصد و به لحاظ ارزشی رشد نزدیک به 16 درصدی داشته است. اما روند مجموع کالای وارداتی در سه گروه کالای «سرمایه‌ای»، «مصرفی» و «واسطه‌ای» هرچند به لحاظ وزنی با سیر نزولی مواجه بوده اما از لحاظ ارزش دلاری در مدار صعودی قرار گرفته‌اند.

کالای وارداتی و صادراتی به لحاظ نوع مصرف و آثار آن در اقتصاد به سه گروه کالاهای واسطه‌ای (کالاهایی که در جریان تولید دیگر کالاها یا خدمات مصرف می‌شوند)، کالاهای مصرفی (کالاهای نهایی که در طول سال به‌طور مستقیم به وسیله مصرف‌کنندگان نهایی مصرف می‌شوند) و کالاهای سرمایه‌ای (کالاهایی که عمر اقتصادی آنها بیش از یک سال است و برای تولید کالاها یا خدمات جدید به‌کار می‌روند و در حین تولید تغییر شکل نمی‌دهند) تقسیم می‌شوند. واردات مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای همچنین کالاهای سرمایه‌ای به دلیل آنکه در فرآیند تولید به‌کار گرفته می‌شوند، نقش مستقیمی در افزایش تولید داخل و رشد اقتصادی دارند. از این‌رو تغییر روند واردات «به‌ویژه مواد اولیه و سرمایه‌ای» در مدت‌زمان مورد بررسی و ادامه این روند می‌تواند نقش موثری در بخش تولید و رشد اقتصادی کشور داشته باشد؛ به‌طوری که برخی فعالان صنعتی معتقدند با توجه به تغییر سفارش در خرید کالا احتمالا شاهد ورود کالای مورد نیاز برای بخش تولید خواهیم بود که این امر به نفع این بخش تمام خواهد شد.

آنالیز صادرات محصولات صنعتی

روند رشد صادرات محصولات صنعتی در حالی است که پیش از برجام فعالان صنعتی با چالش‌های بسیاری در صادرات محصولات صنعتی خود مواجه بودند. چالش‌هایی که افت صادرات محصولات صنعتی صادراتی را به همراه داشت و موجب شد تا فعالان صنعتی بخش اعظمی از بازارهای صادراتی را از دست بدهند، اما با توافق ایران با 6 قدرت جهانی شرایط برای صادرات محصولات صنعتی فراهم شد و آمارهای 11ماه منتهی به بهمن سال 1395 گویای این موضوع است که صادرات محصولات صنعتی و معدنی در مدار رشد قرار گرفته‌اند. براساس آمارهای اعلامی، بخش صنعت در مدت زمان مورد بررسی رشد 3/ 8 درصدی را تجربه کرده که این رقم برای بخش معدن 52 درصد بوده است. با استناد به آمار مذکور می‌توان گفت دو گروه صنعت و معدن در مدت زمان مورد بررسی توانسته‌اند جایگاه خود را در بازارهای جهانی بیابند و با توجه به رفت و آمد هیات‌های تجاری از کشورهای مختلف می‌توان گفت ادامه روند کنونی رشد بیش از پیش صادرات این دو بخش را به همراه خواهد داشت. براساس این گزارش بخش فرش و صنایع‌دستی نیز با ثبت رشد 24درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل توانسته در 11 ماه منتهی به بهمن گذشته 346 میلیون دلار ارزآوری کسب کند. اما صادرات بخش کشاورزی در مدت زمان مذکور با افت نزدیک به 2 درصدی نسبت به سال 94 همراه بوده و با این شرایط این گروه تنها بخشی است که در آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت جهت منفی داشته است.

ترکیب ارزشی صادرات

از سوی دیگر بررسی آمار اعلام شده درخصوص ارزش صادراتی گروه فعالیت‌های صنعتی حکایت از آن دارد که فعالان صنعتی در این دوره بیش از 27 میلیارد دلار صادرات داشته‌اند که نسبت به مدت مشابه سال 94 با رشدی 3/ 8 درصدی همراه بوده است. براساس این آمار پنج گروه «ساخت ابزار پزشکی، ابزار اپتیکی و ابزار دقیق، ساعت‌های مچی و انواع دیگر ساعت»، «ساخت سایر تجهیزات جابه‌جایی طبقه‌بندی نشده در جای دیگر»،‌ «ساخت چوب و محصولات چوب و چوب پنبه، به استثنای مبلمان، ساخت کالا از نی و مواد حصیربافی»، «ساخت ماشین‌آلات دفتری، حسابداری و محاسباتی» و «ساخت محصولات فلزی فابریکی به جز ماشین‌آلات و تجهیزات» بیشترین رشد را به لحاظ ارزش صادراتی در مدت زمان مذکور تجربه کرده‌اند.

ارزش صادراتی «ساخت ابزار پزشکی، ابزار اپتیکی و ابزار دقیق، ساعت‌های مچی و انواع دیگر ساعت» نزدیک به 79 میلیون و 400‌هزار‌دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 305 درصدی را برای این گروه ثبت کرده است. ارزش صادرات گروه «ساخت سایر تجهیزات جابه‌جایی طبقه‌بندی نشده در جای دیگر» نیز برابر با 22 میلیون و 300 هزار دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشدی 137 درصدی را برای این گروه ثبت کرده است. ارزش صادرات گروه «ساخت چوب و محصولات چوب و چوب پنبه، به استثنای مبلمان، ساخت کالا از نی و مواد حصیربافی» نیز در این مدت برابر با 36 میلیون و 500 هزار دلار بوده است که نسبت به مدت مشابه سال 94 توانسته رشدی 92درصدی را تجربه کند.

اما گروه «ساخت ماشین‌آلات دفتری، حسابداری و محاسباتی» در این مدت توانسته ارزآوری 700 هزار دلاری داشته باشد و رشدی نزدیک به 61 درصد را در کارنامه خود ثبت کند. گروه «ساخت محصولات فلزی فابریکی به جز ماشین‌آلات و تجهیزات» نیز در این مدت ارزآوری 409 میلیون و 900 هزار دلاری برای کشور داشته و نسبت به مدت مشابه سال قبل توانسته رشدی 35 درصدی را تجربه کند. در این میان به ترتیب 5 گروه از فعالیت‌های صنعتی شامل«ساخت رادیو، تلویزیون و وسایل ارتباطی»، «ساخت وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر»، «ساخت محصولات از توتون و تنباکو»، «انتشار، چاپ و تکثیر رسانه‌های ضبط شده» و «دباغی و پرداخت چرم؛ ساخت چمدان، کیف دستی، زین و یراق و انواع پاپوش» از لحاظ ارزش صادراتی نسبت به سال 94 افت صادرات را ثبت کرده‌اند.

پیشروهای واردات

سبد 25 اقلام صنعتی در بخش واردات نیز نشان می‌دهد که 14 قلم کالا رشد واردات را تجربه کرده‌اند و 11 قلم کالا نیز سیر نزولی داشته‌اند. آمار اعلام شده همچنین حکایت از آن دارد که از میان 25 گروه فعالیت صنعتی که در 11 ماه منتهی به بهمن سال 95 موفق به واردات شده‌اند؛ به لحاظ ارزش دلاری پنج گروه «ساخت پوشاک، عمل آوردن و رنگ کردن پوست»، «فرش و صنایع دستی»، «دباغی و پرداخت چرم؛ ساخت چمدان، کیف دستی، زین و یراق و انواع پاپوش»، «ساخت ابزار پزشکی، ابزار اپتیکی و ابزار دقیق، ساعت‌های مچی و انواع دیگر ساعت» و «ساخت منسوجات» بیشترین رشد واردات را به لحاظ ارزش دلاری تجربه کرده‌اند.

براساس این آمار می‌توان گفت واردات «ساخت پوشاک، عمل آوردن و رنگ کردن پوست» در مدت زمان مورد بررسی بیش از 55 میلیون و 300 هزار دلار بوده است که با این ارزش واردات نسبت به مدت مشابه سال 94 توانسته رشدی بالغ بر 9/ 374 درصد را تجربه کند. ارزش واردات «فرش و صنایع دستی» نیز بیش از 900 هزار دلار بوده که نسبت به سال ماقبل مورد ارزیابی رشد 3/ 142 درصدی برای این گروه ثبت شده است. اما سومین گروه صنعتی که در این مدت بیشترین رشد را تجربه کرده به «دباغی و پرداخت چرم؛ ساخت چمدان، کیف دستی، زین و یراق و انواع پاپوش» اختصاص دارد که با ارزش 23 میلیون دلار نسبت به سال 94 رشد نزدیک به 127 درصدی را تجربه کرده است.

«ساخت ابزار پزشکی، ابزار اپتیکی و ابزار دقیق، ساعت‌های مچی و انواع دیگر ساعت» نیز در این مدت به لحاظ ارزش دلاری بیش از 2 هزار و 100 میلیون دلاری ایجاد کرده که از این طریق رشدی نزدیک به 84 درصد برای آن ثبت شده است. اما پنجمین گروهی که در این مدت رشد واردات به لحاظ ارزش دلاری را تجربه کرد به «ساخت منسوجات» اختصاص دارد. در این مدت در مجموع نزدیک به 741 میلیون دلار از این گروه کالایی وارد شده که به لحاظ ارزشی رشدی بالغ بر 43 درصد برای آن به ثبت رسیده است.