ششم فرودین ماه بود که رئیس سازمان برنامه‌وبودجه در نامه‌ای به رئیس‌جمهوری از عملکرد وزیر امور اقتصادی و دارایی در وصول 97 درصدی درآمدهای مالیاتی و گمرکی در سال 1395 قدردانی کرد و آن را در سال‌های گذشته بی‌مانند دانست.

مرور عملکرد مالیاتی دولت در سال 1395 طبق آمارهای بانک مرکزی که مربوط به بهمن‌ماه گذشته است، نشان می‌دهد در این مدت دولت توانست 856 هزار و 400 میلیارد ریال درآمد مالیاتی داشته باشد که سهم مالیات‌های مستقیم از این رقم 422 هزار 500 میلیارد ریال بود. اهمیت این اعداد ازآنجا روشن می‌شود که رقم مصوب قانون بودجه 1395 کل کشور برای یازده‌ماهه پارسال 955 هزار و 800 میلیارد ریال و برای کل سال 1038.3 هزار میلیارد ریال بود؛ یعنی اینکه در این مدت بیش از 89 درصد درآمدهای پیش‌بینی‌شده وصول شد.

سهم پررنگ مالیات کارکنان بخش عمومی

از میان درآمدهای مالیاتی مستقیم وصول‌شده، مالیات بر اشخاص حقوقی سهم 267 هزار و 900 میلیارد ریال را به خود اختصاص داد و سهم مالیات بر درآمدها در 11 ماهه پارسال 130 هزار و 900 میلیارد ریال بود.
پیش‌بینی دولت این بود که در مدت یادشده 129 هزار و 500 میلیارد ریال از محل مالیات بر درآمد، وصولی داشته باشد.

ذکر این نکته ضروری است که از بخش «مالیات بر درآمدها» سهم مالیات کارکنان بخش عمومی از وصولی‌ها بیش‌ازپیش‌بینی‌ها بود و همین امر سبب توفیق دولت شد؛ زیرا درحالی‌که در دولت 40 هزار و 40 میلیارد ریال وصول مالیاتی در این بخش در نظر گرفته بود، 47 هزار و 400 میلیارد ریال درآمد کسب کرد. البته رقم مالیات بر مشاغل کمتر از پیش‌بینی‌ها بود؛ به‌طوری‌که از 39 هزار و 100 میلیارد ریال پیش‌بینی دولت، 35 هزار و 200 میلیارد ریال وصول شد.

تکانه بازار مسکن بر درآمد مالیاتی دولت

بخش دیگر درآمدی مربوط به مالیات مستقیم، به عرصه مالیات بر ثروت بازمی‌گردد که حدود 500 میلیارد ریال درآمد این بخش از پیش‌بینی‌ها فراتر رفت؛ این رشد درآمدی مربوط به عملکرد فراتر از درآمد مصوب مالیات بر نقل‌وانتقال سهام و نیز مالیات بر نقل‌وانتقال املاک بود.

در این میان به نظر می‌رسد تکان اندک بازار مسکن بر بهبود مالیات گیری دولت از این بخش بی‌اثر نبوده است زیرا دولت سه هزار و 300 میلیارد ریال درآمد برای این بخش در نظر گرفته بود اما چهار هزار و 400 میلیارد ریال وصولی داشت؛ یعنی یک هزار و 100 میلیارد ریال بالاتر از رقم مصوبه بودجه برای 11 ماه.

افزایش درآمد ناشی از ورود کالا

در بخش مالیات غیرمستقیم و همچنین مالیات بر واردات، درآمد مربوط به‌ردیف «حقوق ورودی سایر کالاها» رشد قابل‌توجهی نسبت به ارقام مصوب داشت و در مقابل درآمد دولت از محل «مالیات واردات خودرو» محقق نشد.

بر اساس آمار بانک مرکزی تا پایان بهمن گذشته، دولت 142 هزار و 800 میلیارد ریال از محل واردات درآمد مالیاتی داشت که سهم «حقوق ورودی سایر کالاها» 121 هزار و 800 میلیارد ریال شد؛ درحالی‌که پیش‌بینی بودجه برای این مدت وصول 113هزار و 600 میلیارد ریال بود. همچنین سهم «مالیات واردات خودرو» 20 هزار و 700 میلیارد ریال بود؛ درحالی‌که دولت انتظار داشت تا پایان بهمن پارسال 31 هزار و 700 میلیارد ریال درآمد داشته باشد؛ یعنی 11 هزار میلیارد ریال کمتر از ارقام مصوب.

رشد 6.9 هزار میلیارد ریالی مالیات فروش فرآورده‌های نفتی

در بخش مربوط به «مالیات بر کالاها و خدمات» به‌عنوان یکی از فصل‌های مالیات‌های غیرمستقیم دولت، در 11 ماهه پارسال 48 هزار و 600 میلیارد ریال درآمد مالیاتی ثبت شد؛ درحالی‌که پیش‌بینی دولت 41 هزار و 700 میلیارد ریال بود.

این ارقام گویای توفیق این بخش در کسب 6 هزار و 900 میلیارد ریال مالیات بیشتر است. در سایر ردیف‌های مربوط به مالیات بر کالاها و خدمات اعم از مالیات بر ارزش‌افزوده، عوارض خروج مسافر، مالیات بر فروش سیگار، شماره‌گذاری خودرو و نقل‌وانتقال آن و... درآمدها کمتر از میزان پیش‌بینی‌شده برای 11 ماهه پارسال بود.

مجموع عملکرد دولت در بخش مالیات‌های غیرمستقیم در بهمن پارسال به 433هزار و 900 میلیارد ریال رسید تا حدود 88درصد تحقق درآمدهای مالیاتی در این بخش ثبت شود.

دولت به دنبال تقویت درآمدهای مالیاتی با رشد پایه‌های مالیاتی

مشاور رئیس سازمان برنامه‌وبودجه درباره عملکرد مالیاتی دولت در سال 1395 توضیح داد: درآمدهای مالیاتی دولت‌ها به‌طور مستقیم با وضعیت اقتصادی کشور به‌ویژه مردم که مالیات‌دهنده‌اند، در ارتباط است.

ایرج ندیمی افزود: گشایش‌های اقتصادی ایجادشده پس از برجام و امیدواری بخش‌های اقتصادی به آینده سبب شده است شاهد رونق نسبی در بازار باشیم و به‌تبع آن دولت می‌تواند با برنامه‌ریزی و بدون تشدید ضریب مالیاتی و با استفاده از افزایش پایه‌های مالیاتی، هزینه‌های خود را از محل مالیات‌ها پوشش دهد.

وی درباره اینکه چرا در سال 1395 مالیات غیرمستقیم در ردیف حقوق ورودی سایر کالاها سبب افزایش هشت هزار و 200 میلیارد ریالی درآمد این بخش شد، آن را ناشی از استقرار نظام جامع گمرکی دانست. ندیمی گفت: اینکه واردات قاچاق کاهش‌یافته و نظارت‌های گمرکی خودکار (مکانیزه) شده است، آثار خود را در افزایش درآمد دولت از محل واردات رسمی کالا نشان می‌دهد.

وی درباره افزایش سهم مالیات نقل‌وانتقال املاک در درآمدهای دولت نیز اعلام کرد: اجرای قانون رفع موانع تولید و امکان واگذاری املاک شرکت‌های دولتی و نیز افزایش آرام خریدوفروش مسکن در شهرهای بزرگ، در این افزایش درآمدی بی‌اثر نبوده است.

ندیمی یادآور شد: ازآنجاکه وصول درآمدها به‌طور مستقیم با کسب‌وکار مردم در ارتباط است، نمی‌توان الگوی یکسانی از درآمدهای مالیاتی دولت در سال‌های مختلف داشت؛ بلکه این درآمدها بسته به عملکرد بخش‌های مختلف اقتصادی کشور در حال تغییر است.

این کارشناس اقتصادی افزود: ممکن است در یکسال درآمد مالیاتی دولت از محل مالیات بر درآمد و ثروت رو به افزایش گذارد و در سالی دیگر، مالیات مشاغل و یا واردات بیشتر باشد. وی ابراز امیدواری کرد بارونق هر چه بیشتر فعالیت‌های اقتصادی کشور و شناسایی مالیات‌دهندگان جدید، بیش‌ازپیش بودجه عمومی دولت متکی به درآمدهای مالیاتی باشد و شاهد کاهش وابستگی به نفت طبق سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در کشور باشیم.