محمد حسین فروزان‌مهر، از عزم وزارتخانه متبوعش برای کاهش 2 درصدی نرخ بیکاری در سال جاری خبر داد.

، محمد حسین فروزان‌مهر، معاون توسعه اشتغال وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از عزم وزارتخانه متبوعش برای کاهش 2 درصدی نرخ بیکاری در سال جاری خبر می‌دهد؛ کاهشی که اگر اتفاق بیفتد بار سال‌های آتی برنامه پنجم کمتر می‌شود. در واقع در سه سال پایانی برنامه یعنی 1392 تا 1394 اگر در هر سال یک درصد از نرخ بیکاری کشور کاسته شود، به هدف 7 درصدی برنامه پنجم دست خواهیم یافت البته فروزان‌مهر الزاماتی نیز برای تحقق این هدف اعلام می‌کند که نیازمند یک عزم ملی است.
برای ورود به بحث، اشاره‌ای به شرایط و ویژگی‌های بازار کار کشور داشته باشید.
برای بررسی شرایط فعلی بازار کار کشور در ابتدا باید نگاهی به تحولات جمعیتی دهه 60 کنیم چرا که تحولات جمعیتی دهه 60 باعث شد در حال حاضر با یک پیک یا شوک تقاضای نیروی کار مواجه شویم. در واقع ایجاد این شوک موجب شده که شاهد عدم تعادل در بازار کار در مناطق مختلف و از سوی دیگر نرخ بالای بیکاری جوانان بخصوص جوانان فارغ‌التحصیل از دانشگاه‌ها باشیم.
چه عواملی در دهه 60 باعث این معضل شده است؟
در دهه 60 نرخ رشد جمعیت افزایش بالایی داشت و نوزادانی که در این دهه متولد شده‌اند در دهه‌های 80 و 90 به سن 20 تا 30‌سالگی رسیدند که همه آنها جزو جمعیت فعال و در جست‌و‌جوی شغل هستند. این موضوع به‌صورت توأمان باعث افزایش نرخ مشارکت و نرخ بیکاری می‌شود.
از نظر سنی حداقل بخشی از متولدین دهه 60 می‌بایست زودتر جذب بازار کار شوند.
بله، پیش‌بینی اولیه ما هم این بود که بخش اعظم متولدین سال‌های 59 تا 65 طی سال‌های 77 تا 85 جذب بازار کار شوند ولی برخی از عوامل فرهنگی و اجتماعی مانع آن شد.
چه عواملی؟
اشتغال طولانی مدت به تحصیل و افزایش میل به تحصیلات دانشگاهی، بالارفتن سن ازدواج و پشتیبانی مالی خانواده‌ها از فرزندان عواملی بودند که باعث تأخیر پنج تا شش ساله این جوانان به بازار کار شد و دامنه تحولات جمعیتی دهه 60 تا سال‌های میانی دهه 90 ادامه خواهد داشت.
در واقع فشار تورمی جمعیت دهه 60 که باید در سال‌های پایانی دهه 70 و اوایل دهه 80 خود را نشان می‌داد به انتهای دهه 80 و اوایل دهه 90 منتقل شد.
این تراکم جمعیت جویای کار چه تأثیری در بازار کار کشور دارد؟
این موضوع شرایط خاصی را در بازار کار کشور ایجاد کرده است. یکی از ایرادهایی که می‌توان گرفت این است که به‌رغم پیش‌بینی تحولات جمعیتی، دولت‌های گذشته نسبت به ایجاد زیرساخت‌های مناسب اقدام مطلوبی انجام نداده‌اند. به همین دلیل دولت فعلی مجبور است برای حل مشکلات انباشته شده با سرعت زیادی طرح‌های اشتغالزایی نظیر بنگاه‌های زودبازده و مشاغل خانگی را اجرا کند یا در بخش مسکن برای پاسخگویی به نیاز جوانان، طرح مسکن مهر در حال اجراست.
در سند چشم‌انداز و برنامه پنجم توسعه چه اهدافی برای بخش اشتغال پیش‌بینی شده است؟
در افق 1404 رسیدن به اشتغال کامل به عنوان یکی از ویژگی‌های جامعه ایرانی تعریف شده است که برای تحقق آن دو هدف افزایش اشتغال پایدار برای حل معضل بیکاری و دسترسی برابر به فرصت‌های شغلی را دنبال می‌کند.
براساس اهداف پیش‌بینی شده در برنامه پنجم توسعه نیز نرخ بیکاری باید تا پایان برنامه به 7 درصد برسد که برای تحقق آن به طور متوسط سالانه یک میلیون و 100 هزار فرصت شغلی جدید باید ایجاد شود.
همچنین نرخ مشارکت نیز باید از 9/41 به 1/46 درصد در سال پایانی برنامه پنجم (1394) برسد.
دستیابی به نرخ بیکاری 7 درصدی به چه الزاماتی نیاز دارد؟
برای تحقق نرخ بیکاری 7 درصدی در پایان برنامه پنجم توسعه، باید کشـــــور رشد سالانه 8 درصدی GDP را تجربه کند، به‌گونه‌ای که سهم بهره‌وری نیروی کار و سرمایه نیز در GDP به یک سوم افزایش یابد.
از سوی دیگر از آنجا که اشتغال یک موضوع کاملاً فرابخشی و فراقوه‌ای است تمام ارکان حاکمیت کشور باید در دستیابی به اهداف آن دخالت داشته باشند. در واقع همدلی و همراهی بین قوا می‌تواند در کاهش نرخ بیکاری کشور مؤثر باشد. ترکیب اعضای شورای عالی اشتغال نیز که متشکل از بخش‌های مختلف است، مؤید این موضوع است.
همچنین یکی دیگر از الزامات تحقق اهداف اشتغالزایی تعامل دوسویه بازار کار با بازارهای چهارگانه (سرمایه، پول، کالا و خدمات) است.
در حال حاضر وارد دومین سال برنامه پنجم توسعه شده‌ایم، برای تحقق اهداف اشتغالزایی چه برنامه‌هایی تدوین شده است؟
از سال گذشته که نخستین سال برنامه پنجم توسعه بود سعی کردیم با تدوین استراتژی‌ها و راهبردهای متناسب با اسناد فرابخشی در زمینه اشتغالزایی برنامه‌ریزی کنیم. مهمترین سندی که در این ارتباط تدوین شد، اسناد پشتیبان برنامه پنجم در حوزه بازار کار و اشتغال است که به عنوان منبعی جامع تمام تعادلات منطقه‌ای بین استان‌ها و رشد متوازن بین بخش‌های مختلف اقتصادی را در بر دارد.
همچنین با تشکیل کارگروهی با حضور معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور و دبیرخانه شورای عالی اشتغال، برنامه‌ریزی کاربردی برای اجرای برنامه‌های اشتغالزایی آغاز شد که مهمترین خروجی آن تهیه جدول کمی تجهیز منابع اقتصادی برای ایجاد اشتغال است که در 9 سرفصل طراحی شده است.
در این جدول سهم دقیق هربخش از تأمین مالی طرح‌های اشتغالزایی سال 91 تعیین شده است؟
بله، این جدول سهم دقیق هر بخش را مشخص کرده است. براساس این جدول، سهم تسهیلات بانکی در سرمایه‌گذاری اشتغال 8/33 درصد، منابع فاینانس خارجی 6/4 درصد، بودجه عمرانی دولت 5/19 درصد، تسهیلات صندوق توسعه ملی 9/9 درصد، سرمایه‌گذاری شرکت‌ها از محل منابع داخلی 9/11 درصد، منابع از محل بازار مالی مورد نیاز 6/6 درصد، فروش اوراق مشارکت ریالی 2/10 درصد و منابع داخلی نهادهای عمومی غیردولتی 3/3 درصد تعیین شده است.
کل منابعی که برای اشتغالزایی در سال 91 پیش‌بینی شده چقدر است؟
حجم منابع ریالی مورد نیاز برای تحقق اهداف اشتغالزایی در سال‌جاری 196 هزار میلیارد تومان است.
در صورتی که این منابع تجهیز شود در سال 91 چه اتفاقی در بازار کار کشور می‌افتد؟
اگر این منابع تأمین شود می‌توانیم نرخ بیکاری را در سال جاری 2 درصد کاهش دهیم. میزان اشتغالی هم که در سال 91 ایجاد خواهد شد در مجموع 3/2 میلیون شغل است که از این رقم 1/1 میلیون فرصت شغلی جدید و مابقی به حفظ اشتغال موجود مربوط می‌شود که این حفظ اشتغال موجود شامل بیکاران قبلاً شاغل با دوره کوتاه‌مدت و جابه‌جایی شاغلان بین فعالیت‌ها و مشاغل می‌شود.
در برنامه اشتغالزایی سال 91 سهم هر بخش از ایجاد شغل جدید مشخص شده است؟
یکی دیگر از جداولی که طراحی شده سهم ارزش افزوده هر بخش از GDP را نشان می‌دهد که در 11 زیربخش آمده است و در ادامه سهم شاغلان هر بخش از کل اشتغالزایی ایجادی معین شده است. برای مثال سهم مشاغل خانگی و خرد در اشتغالزایی سال جاری 4/22 درصد در نظر گرفته شده است.
در سال جاری برای ایجاد یک شغل به چه‌میزان سرمایه‌گذاری نیاز است؟
بطور متوسط سرانه سرمایه‌گذاری برای ایجاد هر شغل در سال جاری 85 میلیون تومان است. البته این رقم در بخش‌های مختلف فرق می‌کند. برای مثال در مشاغل خانگی ایجاد هر شغل 5 میلیون تومان و در خوداشتغالی 10 میلیون تومان نیاز دارد. این در حالی است که ایجاد هر شغل در بنگاه‌های بزرگ نفت، گاز و پتروشیمی یک میلیارد و 100 میلیون تومان است.
برای تحقق اهداف اشتغالزایی اولویت اصلی سیاستگذاری‌ها چیست؟
در بخش سیاستگذاری‌ها اولویت نخست با تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام کشور است. همچنین تزریق بموقع منابع به سایر طرح‌ها، استفاده از ظرفیت‌های خالی اقتصادی برای افزایش اشتغالزایی مدنظر قرار دارد.از سوی دیگر استفاده مناسب از منابع صندوق توسعه ملی، توجه به کسب و کارهای خرد نظیر خانگی و روستایی، رفع موانع در قانون کار به‌عنوان یک ظرفیت جدید و اعزام نیروی کار به خارج از کشور در دستور کار دولت قرار دارد که آئین‌نامه تمام این احکام تدوین شده و امیدواریم هرچه‌ زودتر اجرایی شود.
در سال‌های گذشته هر استان موظف بود براساس ظرفیت‌های خود تعداد معینی شغل جدید ایجاد کند، در سال جاری هم این روش وجود دارد؟
در سال جاری برای تحقق اهداف اشتغالزایی سعی کردیم که سهم هر استان را در ایجاد اشتغال براساس ظرفیت‌های اقتصادی و تغییرهای تأثیرگذار تعیین کنیم. به‌عنوان نخستین گام، جمعیت هدف هر استان مشخص شده که این جمعیت مجموعه‌ای از تعداد بیکاران سال 90 و عرضه نیروی کار جدید در سال 91 است.
برای تعیین دقیق سهمیه هر استان براساس میانگین سه ساله تولید ناخالص داخلی بدون احتساب نفت هر استان در سال‌های 86 تا 88کل استان‌های کشور رتبه‌بندی شده‌اند.
عملکرد نهایی اشتغالزایی در سال گذشته چگونه بود؟
مهم‌ترین دستاورد سال 90، کاهش 2/1 درصدی نرخ بیکاری نسبت به سال 89 بود. همچنین در این سال 6/1 میلیون شغل ایجاد شد که البته با آمار ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران حدود 200 هزار نفر اختلاف دارد. این اختلاف ناشی از حجم ورودی بازار کار و تحلیل‌های جمعیتی است ولی در مجموع با توجه به احکام قانونی، متولی ارائه آمار اشتغال کشور مرکز آمار ایران محسوب می‌شود.