دلیل رشد شاخص‌های بورس در ابتدای سال، ریزش قابل توجه قیمت‌ها با هدف تامین نقدینگی شب عید توسط بورس‌بازان در انتهای سال گذشته و همچنین پیش‌بینی قابل‌قبول شرکت‌ها از سود سال مالی 96 بود. اما در ادامه آنچه باعث شده معاملات سهام به‌طور فزاینده رونق یابد، باور فعالان بورس به بهبود اوضاع اقتصادی در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری و ورود پول‌های تازه است. در هفته‌های اخیر ارزش معاملات روزانه و تعداد معاملات بورس رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده است. متوسط تعداد معاملات در هفته جاری نسبت به متوسط این متغیر از ابتدای سال، 33 درصد افزایش یافته است. این در حالی است که روند قیمت‌های سهام در آستانه انتخابات در دوره‌های گذشته متفاوت بوده است. بسته به آنکه استنباط فعالان بازار سهام از آینده انتخابات چیست، واکنش بازار به اخبار انتخاباتی متفاوت خواهد بود. از هفته‌های آینده با مشخص‌تر شدن فضای انتخابات ریاست‌جمهور، انتظار می‌رود معاملات بورس پرشورتر شود و بدون توجه به روند قیمت‌ها، احتمالا ارزش روزانه معاملات بورس در هفته‌های آتی در سطح بالایی خواهد بود.

شاخص بورس تهران طی معاملات روز گذشته با رشد 312 واحدی دوباره به میانه کانال 78 هزار واحد رسید. ارزش معاملات نیز نسبت به هفته‌های گذشته میزان مطلوبی به خود دید. سرعت دست به دست شدن سهام نسبتا بالا بود. همان‌طور که انتظار می‌رفت قیمت‌های سهام پس از توقفی کوتاه‌مدت در میانه هفته جاری، دوباره مسیری صعودی به خود گرفتند که دلیل عمده آن را می‌توان فشار نقدینگی خریداران عنوان کرد. نزدیکی به فصل مجامع، قرار گرفتن در آستانه برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری و بالا رفتن سطح ابهامات بورس، باعث شده است که ریسک‌پذیری فعالان بازار افزایش یافته و قیمت‌ها را به سمت بالا سوق دهند. پیش‌تر نیز در زمان‌هایی که متغیرهای کیفی بر بازار تاثیر بیشتری می‌گذاشتند، ریسک‌پذیری بورس‌بازان افزایش می‌یافت و شاهد رشد ارزش معاملات بودیم.

پول‌های فرصت‌طلب

در سال‌های اخیر به تجربه ثابت شده است که همواره پول‌های فرصت‌طلب و پارک‌شده در کنار بازار سهام موجود است. وجود چنین پتانسیلی باعث شده است که در بزنگاه‌های مهم، با وجود آنکه تغییر ملموسی بر وضعیت سودآوری شرکت‌های بورسی قابل تصور نیست، شاهد رشدهای قیمتی قابل توجهی باشیم. مشابه چنین رخدادی را می‌توان در سه ماهه پایانی سال 1394 در بورس تهران به وضوح مشاهده کرد. پس از اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و لغو تحریم‌ها، از ابتدای زمستان سال 94 شاهد افزایش ارزش معاملات و اوج‌گیری قیمت‌ها در بورس بودیم. در آن دوره اغلب سهم‌های موجود در بازار با رشد مواجه شدند. اما تنها یک گروه بود که بازدهی بیش از 200 درصدی را تجربه کرد. از قضا این گروه، گروهی نبود جز صنعت خودرو و ساخت قطعات که می‌شد بیشترین ابهامات را در فضای خبری حاکم بر آنها حس کرد. آنچه بیش از همه باعث رشد قیمت سهام خودرویی‌ها شد، اخبار مربوط به قراردادهای پرحاشیه‌ای بود که در رسانه‌های جمعی منتشر می‌شد.

در آن شرایط اغلب فعالان بازار معتقد بودند که اوضاع خودرویی‌ها در سال 1395 بهتر خواهد شد، اما تحلیلی از میزان بهبود صنعت خودرو در دسترس نبود. آنچه در واقعیت برای شرکت‌های خودرویی در سال 1395 رخ داد، بهبود شرایط تولید و فروش بود، اما نه به آن اندازه‌ای که بازار سهام انتظار داشت. اگرچه هر تحلیلگری که مبانی منطقی را درباره خودرویی‌ها در نظر می‌گرفت، رشد چشمگیر سودآوری شرکت‌های خودروساز را طی مدت زمان کوتاه یک سال دور از دسترس می‌دید. اما فشار نقدینگی در سه ماهه پایانی سال 94، باعث شد بسیاری از افراد تحلیل را کنار گذاشته و همگام با بازار خریدار سهام خودرویی باشند. دلیل رشد هیجان در آن دوره، از طرفی سرازیر شدن موج نقدینگی به صنعت خودرو و از طرف دیگر وجود متغیرهای کیفی غیرقابل ارزیابی اثرگذار بر صنعت خودرو بود. در واقع فشار نقدینگی به خودی خود باعث شکسته شدن مقاومت‌های قیمتی می‌شد و عدم چشم‌اندازی شفاف از آینده خودرویی‌ها این موضوع را تشدید می‌کرد.

در حال حاضر نیز به نظر می‌رسد همین موضوع است که باعث ادامه‌دار شدن رشد‌های غیربنیادی قیمت‌های سهام می‌شود. نقدینگی پارک شده از طرفی به بازار فشار می‌آورد و موجب رشد قیمت‌های سهام می‌شود. از طرف دیگر مبنایی برای محاسبه اوضاع شرکت‌ها در دوره پس از انتخابات وجود ندارد. فعالان بازار صرفا برای جا نماندن از روند صعودی پیش از انتخابات اقدام به خرید سهام می‌کنند و تحلیلی کمی از شرایط شرکت‌ها در آینده ندارند. اگر کمیت‌ها و مفروضات واقعی اقتصادی شرکت‌ها در نظر گرفته شود، می‌توان ادعا کرد که فعالان بورس در حال رساندن قیمت‌های سهام به محدوده‌های بیش‌ارزش‌گذاری شده هستند. بهانه رشدهای اخیر را می‌توان در دو عامل مهم جست‌وجو کرد. اول آنکه انتخابات ریاست‌جمهوری کمتر از یک ماه دیگر برگزار خواهد شد و دوم، رفته رفته به مجامع شرکت‌ها نزدیک می‌شویم.

هیجان انتخابات

با استفاده از آمارهای موجود بورس، می‌توان اثبات کرد که انتخابات ریاست جمهوری یا انتخابات مجلس، به خودی خود نمی‌تواند محرکی برای رشد بازار سهام تلقی شود. داده‌های سال‌های گذشته بورس تهران نشان می‌دهند که رفتار ثابتی در قبال انتخابات ریاست جمهوری یا انتخابات مجلس از سوی بورس تهران نشان داده نشده است. در برخی انتخابات، فعالان بورس، محتمل‌ترین گزینه برای ریاست جمهوری را برای بورس مناسب ارزیابی کرده‌اند و با خریدهای خود باعث رشد قیمت‌های سهام شده‌اند. در برخی انتخابات نیز اوضاع کاملا بر عکس بوده است. در حال حاضر که نامزدهای نهایی انتخابات مشخص نیستند، حتی نمی‌توان ارزیابی صحیحی از آینده انتخابات داشت، چه رسد به آنکه بتوان اثر انتخاب یک فرد را برای بورس تهران مثبت یا منفی در نظر گرفت.

اما صرف‌نظر از آنکه آیا باور بورس‌بازان درباره انتخابات و اثر آن بر بورس صحیح است یا خیر، مهم این است که بورس‌بازان با این بهانه که در آستانه انتخابات با استفاده از عومل برونزا بازار را مثبت «می‌کنند» در سمت تقاضای بورس قرار می‌گیرند و ناخودآگاه، خود باعث رشد قیمت‌ها می‌شوند.

در هفته‌های آتی اما، این امکان وجود دارد که روند‌های قیمتی معکوس شوند. به عبارت بهتر به سختی می‌توان درباره آینده روندهای قیمتی تا روز انتخابات پیش‌بینی خاصی ارائه کرد. از هفته آینده صلاحیت نامزدهای انتخاباتی اعلام خواهد شد و بسته به آنکه چه کسی شانس بیشتری برای پیروزی در انتخابات دارد، واکنش بورس متفاوت خواهد بود. تنها می‌توان این ادعا را مطرح کرد که احتمالا ارزش و تعداد معاملات در هفته‌های آتی بالا خواهد ماند. چرا که رفتار بسیاری از بورس‌بازان در هفته‌های آتی سلیقه‌ای خواهد شد. برای مثال با نهایی شدن لیست نامزدهای انتخاباتی، ممکن است نامزدی که فرضا برنامه‌های تورم‌زایی دارد، شانس بیشتری برای پیروزی پیدا کند. در این صورت برخی افراد تورم را به معنای بهبود شرایط شرکت‌ها قلمداد خواهند کرد (خریداران بالقوه) و برخی دیگر نیز تورم را برای اقتصاد ایران مضر تلقی می‌کنند (فروشندگان بالقوه). در این صورت احتمالا با وجود هر روندی، ارزش معاملات در سطح بالایی باقی خواهد ماند. گفتنی است که متوسط تعداد معاملات روزانه بورس طی هفته جاری با رشد 33 درصدی نسبت به متوسط این متغیر از ابتدای سال 96 تا پایان هفته گذشته، مواجه شده است.

نزدیکی به فصل مجامع

نکته دیگری که در روزهای آینده می‌تواند برای ورود نقدینگی به بورس به‌عنوان یک محرک عمل کند، نزدیک شدن به فصل مجامع است. برخی فعالان بازار برای دریافت سودهای نقدی و برخی دیگر به منظور استفاده از افت قیمت‌های تئوریک سهم‌ها در هفته‌های باقی مانده تا برگزاری مجامع، در هفته‌های آینده خریدار بالقوه در بازار سهام خواهند بود. اگرچه انتظار نمی‌رود شرکت‌ها مجامع درخشانی را در سال جاری برگزار کنند و انتظار تقسیم سودهای بالا چندان منطقی نیست، اما استفاده از سهم‌های رقیق شده با تقسیم سود، قاعدتا برای فعالان بازار جذاب است.

مروری بر آمار معاملات دیروز

همان‌طور که اشاره شد، شاخص بورس تهران طی معاملات روز گذشته با رشد 312 واحدی به عدد 78 هزار و 651 واحد رسید. همچنین طی معاملات آخرین روز کاری بورس تهران در هفته جاری، یک میلیارد و 259 میلیون ورقه بهادار به ارزش 286 میلیارد تومان و در 79 هزار و 158 نوبت دست به دست شد. از این میزان 203 میلیارد تومان به معاملات خرد سهام و حق‌تقدم در نمادهای عادی بورس اختصاص یافت. همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، تعداد و ارزش معاملات در هفته جاری نسبت به هفته‌های گذشته رشد کرد. میانگین تعداد معاملات در هفته جاری نسبت به این متغیر از ابتدای سال تا ابتدای هفته جاری بیش از 33 درصد رشد کرد. حضور شاخص کل در کانال 78 هزار واحدی از یک طرف و همچنین تشدید تاثیر متغیرهای کیفی بر بورس تهران باعث شده است که سرعت دست به دست شدن سهام افزایش یابد.

میزان رشد شاخص کل هم‌وزن در روز گذشته تقریبا با شاخص کل هماهنگ‌تر بود. این نماگر بازار روز گذشته تقریبا 0/5 درصد رشد کرد. میزان رشد شاخص کل نیز تقریبا 0/4 درصد بود. از میان نمادهای اثرگذار بر شاخص بورس، «فارس»، «فولاد»، «رمپنا» و «شپدیس» بیشترین اثر مثبت را بر شاخص کل بورس گذاشتند و آن را جمعا 182 واحد ارتقا دادند. در طرف دیگر نمادهای« اخابر»، «شتران» و «رانفور» بیشترین اثر منفی را برای شاخص رقم زدند. از میان صنایع 37گانه بورس، شاخص 24‌ صنعت در روز گذشته رشد کرد. گروه‌های قند و شکر، خدمات فنی و مهندسی و گروه رایانه بیشترین بازدهی روزانه را به نام خود ثبت کردند. در طرف مقابل شاخص 8 صنعت با افت مواجه شد. گروه‌های محصولات کاغذی، زراعت و مخابرات بیشترین زیان روزانه را برای سهامداران خود به بار آوردند. بیشترین ارزش معاملات به ترتیب برای گروه‌های محصولات شیمیایی، رایانه و خودرو رقم خورد. بر خلاف کلیت بازار که روز گذشته در فضایی مثبت قرار داشت، خودرویی‌ها نه بازدهی مناسبی کسب کردند و نه ارزش معاملات این گروه چنگی به دل می‌زد. از میان نمادها، بیشترین رشد قیمت به نمادهای «سدور»، «بنیرو» و «غشصفا» اختصاص یافت. در طرف دیگر نمادهای «غشان»، «چکارن» و «فمراد» بیشترین افت روزانه دیروز را به نام خود ثبت کردند.