در حال حاضر نه‌تنها حباب قیمت اوراق مسکن تخلیه شده، بلکه کارشناسان اعتقاد دارند نرخ مبادله این اوراق اکنون دچار حباب منفی نیز شده است؛ به این معنا که نرخ تعادلی این اوراق بهادار باید حول 75 هزار تومان باشد اما مجموعه شرایط بازار قیمت‌ها را در سراشیبی قرار داده است. البته این وضعیت به آن معنا نیست که الزاما قرار است قیمت اوراق در کوتاه مدت افزایش یابد. اما در عین حال توصیه کارشناسان مسکن این است که متقاضیان خرید مسکن از فرصت پیش آمده استفاده کنند و حق‌تقدم استفاده از تسهیلات مسکن را که سقف آن در تهران 110 میلیون تومان است، نسبت به زمستان گذشته حدود یک میلیون تومان ارزان‌تر از آن خود کنند.

میانگین قیمت اوراق گواهی حق تقدم تسهیلات بدون سپرده خرید مسکن در فروردین‌ماه در حالی با 7 درصد کاهش نسبت به نرخ میانگین فصل زمستان روبه‌رو شده است که قیمت‌های کنونی نسبت به فروردین سال 95 نیز 7 درصد کمتر است. میانگین نرخ اوراق تسهیلات مسکن در بازار رسمی فرابورس طی فروردین ماه امسال به 70 هزار و 900 تومان تنزل یافته و این در حالی است که اوراق مذکور در فصل زمستان به طور میانگین با نرخ تقریبی 75هزار و 850 تومان مبادله می‌شد.

بازار مبادله اوراق مسکن به عنوان بازار بالادست بخش مسکن شناخته می‌شود که تحولات آن در پیوند با تحولات بازار مسکن قرار دارد و تحلیل آن از این جهت حائز اهمیت است. بازار اوراق به این دلیل «بالادست» شمرده می‌شود که بسیاری از خریداران مسکن برای تامین مالی به کمک تسهیلات قبل از اینکه به سراغ معامله مسکن بروند، ابتدا به این بازار مراجعه و برای برخورداری از وام بدون سپرده مسکن، نسبت به خرید اوراق در حجم مورد نیاز خود اقدام می‌کنند.

کارشناسان معتقدند قیمت اوراق مسکن اکنون در پایین‌ترین سطح متعادل و ممکن قرار دارد و از این رو زمان مناسب خرید اوراق برای کسانی که نیت آنها برای خرید آپارتمان با استفاده از تسهیلات بدون سپرده بانک عامل بخش مسکن طی دو سه ماه آتی قطعی است، فرا رسیده و متقاضیان مصرفی مسکن می‌توانند از این فرصت بهاری استفاده کنند. البته توصیه مذکور به این معنا نیست که قرار است در تابستان اتفاقات خارق‌العاده و غیرقابل پیش‌بینی در بازار مبادله اوراق مسکن رخ دهد یا نرخ این اوراق با نوسان افزایشی و حباب قیمتی روبه‌رو شود. اما نرخ قابل انتظار و متعادل اوراق مسکن حول 75 هزار تومان است و از این رو می‌توان ادعا کرد قیمت‌ها در پایین‌ترین سطح ممکن قرار گرفته است.

نگاهی به وضعیت قیمت‌ها در دو سال گذشته نیز حاکی است میانگین ماهانه قیمت اوراق در فروردین‌ماه امسال در طول 18 ماه گذشته بی‌سابقه بوده و از شهریور 94 تاکنون، این نخستین بار است که میانگین وزنی نرخ اوراق تسهیلات بدون سپرده مسکن به کمتر از 71 هزار تومان تنزل کرده است. نرخ هر فقره اوراق حق تقدم تسهیلات بدون سپرده مسکن در روزهای اخیر بر اساس زمان انتشار و مهلت آنها تا انقضا، بین 70 تا 72 هزار تومان بوده است. به این ترتیب متقاضیان مسکن به ازای هر 500 هزار تومان وام بدون سپرده، باید رقمی بین 70 تا 72 هزار تومان هزینه کنند. از این رو در حال حاضر بهای خرید امتیاز وام 110 میلیون تومانی مسکن در تهران که نیازمند خرید 220 فقره اوراق است، به 15 میلیون و 600 هزار تومان رسیده و این در حالی است که تابستان پارسال این هزینه از 21 میلیون تومان فراتر رفت؛ چراکه قیمت هر فقره اوراق به مرز 100 هزار تومان رسیده بود.

تغییرات ماهانه نرخ میانگین مبادله اوراق مسکن از شهریور ماه 95 و بعد از قله‌پیمایی قیمت نمادهای آن در فرابورس طی مردادماه، شیب منفی گرفت و از آن زمان تاکنون در تمام ماه‌ها قیمت میانگین اوراق تسهیلات بدون سپرده مسکن در سراشیبی بوده است. اما در مجموع میانگین بهای خرید هر فقره اوراق مسکن در طول سال 95 و به دنبال نوسان بین کانال‌های 70 تا 90 هزار تومان در ماه‌های مختلف، 83 هزار و 650 تومان و در سال 94 نیز 74 هزار و 700 تومان بود. به این ترتیب قیمت متوسط سال 95 نسبت به سال قبل از آن با 12 درصد رشد روبه‌رو شد که علت این افزایش، کاهش دستوری نرخ سود بانکی در آغاز تابستان پارسال بود که موجب شد برخی از سپرده‌گذاران حساب‌های ممتاز بانک عامل بخش مسکن که اوراق تسهیلات به پشتوانه سپرده آنها منتشر می‌شود، حساب خود را تحت تاثیر تغییرات نرخ سود بانکی خالی کنند و بانک با مشکل تامین منابع برای انتشار اوراق روبه‌رو شود. این موضوع که موجب کاهش حجم انتشار و عرضه اوراق در فرابورس شده بود، به ایجاد حباب قیمتی انجامید و موجب شد طی یک روند افزایشی در تیر و مرداد ماه، قیمت هر فقره اوراق حق‌تقدم استفاده از تسهیلات بدون سپرده مسکن از مرز 98 هزار تومان نیز فراتر رود.

اما بانک عامل بخش مسکن بلافاصله فضای شکل گرفته را از طریق جذاب کردن حساب سپرده ممتاز مدیریت کرد و توانست روند صعودی قیمت اوراق را مهار کند. به این ترتیب از شهریور ماه سال گذشته تا کنون قیمت اوراق تسهیلات مسکن تحت کنترل قرار دارد و در حال حاضر نه تنها حباب تابستان 95 تخلیه شده است، بلکه کارشناسان معتقدند نرخ اوراق اکنون دچار حباب منفی است؛ به این معنا که قیمت مورد انتظار باید حول 75 هزار تومان در نوسان باشد، هرچند این اظهارات الزاما به معنای رشد قیمت اوراق در کوتاه‌مدت نیست، اما شرایط کنونی یک فرصت بهاری برای خریداران مصرفی آپارتمان را فراهم کرده است تا بتوانند از امتیاز وام بدون سپرده مسکن با پرداخت هزینه کمتری برخوردار شوند.

سه عامل افزایش تقاضای اوراق مسکن

شکل‌گیری فرصت طلایی کنونی برای وام‌گیرندگان متقاضی خرید آپارتمان مسکونی از سه منظر قابل توجه بوده و باید مغتنم شمرده شود. نخست اینکه بر اساس پیش‌بینی 30 صاحب‌نظر بخش مسکن از چشم‌انداز بازار در نیمه نخست امسال، با استمرار روند پیش‌رونق در سال جاری، احتمالا در تابستان با افزایش تقاضای خرید مسکن و در نتیجه رشد حجم معاملات روبه‌رو خواهیم بود و این یعنی تقاضای خرید اوراق مسکن برای استفاده از وام بدون سپرده خرید نیز افزایش خواهد یافت. از منظر دوم احتمال تصویب طرحی در نظام بانکی برای «پرداخت وام اوراق بدون نیاز به خرید اوراق بابت بخشی از تسهیلات» نیز در ماه‌های پیش‌رو وجود دارد.

در صورت تصویب این طرح که سال گذشته پیشنهاد شد و بررسی آن در دستور کار قرار گرفت، بخشی از تسهیلات 110 میلیون تومانی خرید مسکن بدون نیاز به خرید اوراق به متقاضی پرداخت می‌شود. این امتیاز تسهیلات بدون سپرده مسکن را جذاب‌تر کرده و تقاضای کل را برای خرید اوراق افزایش خواهد داد. بنابراین از این منظر می‌تواند موجب رشد قیمت اوراق شود. از منظر سوم، با توجه به اینکه از اواخر سال گذشته منابع تسهیلات بدون سپرده 100 تا 150 میلیون تومانی کاهش یافت و پرداخت آن با محدودیت‌هایی روبه‌رو شد، امسال یک گروه جدید به متقاضیان خرید اوراق مسکن اضافه می‌شود به طوری که تا سال گذشته عمده خریداران اوراق، متقاضیان خرید مسکن بودند اما در شرایط کنونی، بخش زیادی از سازندگان نیز امسال به اخذ وام اوراق روی می‌آورند.

از ابتدای سال 95 بانک مسکن تسهیلاتی را برای سازندگان پیش‌بینی کرد که طی آن به پروژه‌های صنعتی‌سازی 130 تا 150 میلیون و به پروژه‌های مسکونی به روش سنتی تا 110 میلیون تومان تسهیلات بدون نیاز به سپرده‌گذاری و یا حتی خرید اوراق پرداخت می‌کرد، اما در هفته‌های پایانی سال با کمبود منابع برای پرداخت این تسهیلات روبه‌رو شد و محدودیت پرداخت امسال نیز ادامه دارد. از این‌رو سازندگان برای تامین نیاز مالی خود امسال ناگزیر هستند به تسهیلات بدون سپرده با خرید اوراق شیفت کنند و این موضوع بر حجم خریداران اوراق می‌افزاید. بر این اساس بازار اوراق تسهیلات مسکن از سه منظر یاد شده شامل رشد آتی حجم معاملات، احتمال تصویب طرح جدید تسهیلاتی مبنی بر پرداخت بخشی از وام بدون نیاز به خرید اوراق و نیز شیفت سازنده‌ها از تسهیلات بدون سپرده به وام اوراق به دنبال کمبود منابع بانکی برای پرداخت تسهیلات، تاثیر خواهد پذیرفت. به عبارت دیگر این سه نیرو امسال می‌توانند میانگین قیمت اوراق را با تغییراتی روبه‌رو کنند.

با توجه به مجموعه شرایط مذکور، کارشناسان به سه گروه توصیه می‌کنند از فرصت بهاری کنونی استفاده کنند. گروه نخست کسانی هستند که آپارتمان پیش‌خرید کرده‌اند و در ماه‌های آینده باید نسبت به پرداخت الباقی حساب خود برای تحویل آپارتمان با استفاده از وام بانکی اقدام کنند. گروه دوم نیز کسانی هستند که در آستانه امضای قرارداد خرید مسکن هستند و گروه سوم متقاضیان خرید آپارتمان هستند که برنامه آنها برای خرید در فصل طلایی معاملات یعنی تابستان پیش‌رو جدی است. متقاضیان مصرفی آپارتمان در قالب این سه گروه باید از فرصت کنونی و حباب منفی شکل گرفته به بهترین شکل استفاده کنند. با این حال لازم است بار دیگر تاکید شود که مجموعه این شرایط به معنای بدبینی نسبت به آینده بازار اوراق مسکن نیست، بلکه به معنای این است که نیروهای اثرگذار می‌توانند قیمت اوراق را تا حدود 75 هزار تومان افزایش دهند.

نیروی چهارم کنترل قیمت اوراق

در کنار سه نیروی یاد شده، یک نیروی تعادل‌ساز دیگر نیز در بازار امسال اوراق ایفای نقش می‌کند که وزن و تاثیر آن قابل توجه است. محمد حسین مرادی، مدیرکل طرح و برنامه بانک مسکن از برنامه این بانک برای افزایش 30 درصدی حجم انتشار ماهانه اوراق تسهیلات بدون سپرده مسکن خبر داد و گفت: سال گذشته به طور میانگین ماهانه 900 هزار فقره اوراق مسکن به پشتوانه بخشی از حساب‌های سپرده ممتاز منتشر شد که هر فقره از آن، حق تقدم استفاده از 500 هزار تومان وام بدون سپرده مسکن را برای خریدار فراهم می‌کند. وی با بیان اینکه امسال مانده سپرده‌های ممتاز نسبت به سال گذشته بیشتر است و در نتیجه اوراق بیشتری منتشر خواهد شد، گفت: برنامه امسال بانک این است که میزان انتشار اوراق را به حول و حوش یک‌میلیون و 300 هزار فقره در هر ماه افزایش دهد. این برنامه از آنجاکه به افزایش حجم عرضه اوراق منجر می‌شود، می‌تواند تقاضا را که تحت تاثیر سه نیروی ذکر شده رو به افزایش است، به طور کامل پوشش دهد و به عنوان نیروی محافظ قیمت اوراق ایفای نقش کند. پیش‌بینی مرادی نیز این است که با توجه به افزایش حجم عرضه اوراق، مشکلی برای پوشش تقاضای خرید در سال جاری وجود ندارد و از این رو دامنه نوسان نرخ اوراق کاملا کنترل شده خواهد بود.