کوک اعتقاد داشت که عربستان به سطوح جدیدی از «تکنیک‌های تحریف» و «پنهان‌کاری» دست یافته که این کشور با بهره‌گیری از آن، میزان بالایی از نفت خام تولیدی خود را پیش از آغاز توافق کاهش تولید به برخی انبارهای نفتی خود در امریکا نزدیک به پالایشگاه «موتیوا» که 100 درصد سهام آن در اختیار آرامکو سعودی است، ارسال کرده است. این اظهارات از آن جهت اهمیت فراوان داشت که مهم‌ترین هدف اوپک که «کاهش ذخایر تجاری نفت خام» در جهان بود را نشانه می‌رفت. طی گذر 3ماه از اجرای توافق نفتی، قیمت‌ها نسبت به قبل با رشدی 10دلاری در هر بشکه مواجه شدند اما این رشد حداقل در این مدت، با چند دوره شک‌برانگیز مواجه بوده است.

این روزها یکی از این دوران محسوب می‌شود که بهای نفت خام را برای بیش از یک هفته با روند کاهشی مواجه کرده و به نوعی آن را در «منطقه ممنوعه» قرار داده است. اکنون این پرسش مطرح می‌شود که آیا می‌توان به کارآیی توافق اوپک شک کرد؟ و اگر پاسخ به این پرسش مثبت است این شک از کجا ریشه می‌گیرد. فایننشال تایمز در گزارشی با عنوان از دست رفتن اعتماد معامله‌گران به سرعت اثرگذاری کاهش عرضه نفت خام، رد این ماجرا را در از دست رفتن اطمینان صندوق‌های پوشش ریسک به کاهش ذخایر تجاری نفت خام می‌زند. فایننشال تایمز با تایید گفته‌های پیشین کریس کوک به «تعادل» می‌نویسد که افزایش دقیقه نودی صادرات اوپک پیش از آغاز کاهش تولید باعث شده است که سطح ذخایر تجاری نفت خام، دیرتر از حد انتظار کاهش یابد. «تعادل» در گزارش پیش‌روی سعی کرده است، چرایی این وضعیت را توضیح دهد.

جان کمپ، تحلیلگر ارشد و سرشناس بازار نفت خام، چند روز پیش در تحلیلی به ایجاد «گسست» میان اوپکی‌ها و مدیران صندوق‌های پوشش ریسک پرداخت. این چهره جهانی در مطلبی که ترجمه فارسی آن در «تعادل» منتشر شد، نوشت که اوپک و بعضی از مهم‌ترین صندوق‌های پوشش ریسک فعال در بازار کالا، به وسیله دیدارهای نیمه‌رسمی که در نیمه دوم سال 2016 برگزار شد، به فهمی مشترک برای تعادل در بازار نفت دست پیدا کردند.

فهمی که کمپ، افت بهای طلای سیاه در روزهای اخیر را نشانی بر گسست آن دانسته و معتقد بود که مدیران صندوق‌ها، دیگر نمی‌توانند استدلال اوپک برای حفظ تعادل در بازار را باور کنند. او در ادامه عنوان کرد که چیزی که اکنون بازار نفت خام به آن محتاج است نه وعده‌های تمدید توافق کاهش تولید، بلکه مشاهده افت قابل توجه ذخایر نفت خام OECD است. اما چرا این نشانه هنوز با قدرت دیده نمی‌شود؟

این پرسشی است که آنجلی راوال گزارشگر فایننشال تایمز سعی در پاسخ دادن به آن دارد. او می‌نویسد: «همزمان با بازگشت قیمت نفت‌خام برنت به سمت 50دلار در هر بشکه، اوپک، تحلیلگران حوزه انرژی و بیشتر بانک‌های قدرتمند به تاجران اصرار می‌کنند تا آرامش خود را حفظ کنند.»

امضای توافق کاهش تولید بین کارتل نفتی اوپک و برخی رقبای آن از جمله روسیه در پایان سال گذشته سبب شد تا بازار طلای سیاه سال جدید میلادی را با افزایش 10دلاری در قیمت‌‌ها آغاز کرده و صندوق‌های پوشش ریسک به سرعت معاملات خود را به ثبت رساندند. معاملاتی که قصد داشتند به بزرگ‌ترین افت قیمت نفت در یک‌دهه اخیر پایان دهند.

اما در ادامه مسیر، باور بازار به این توافق دچار خدشه شد، چرا که شواهدی مبنی بر این نکته وجود دارد که اثرگذاری طرح کاهش تولید بر بازار، زمانی بیش از انتظارات قبلی را نیاز دارد. در این میان ذخایر جهانی نفت‌خام به صورت سرسختانه‌یی بالا باقی مانده است. از سوی دیگر تولید نفت شیل امریکا با افزایش قیمت پساتوافق، جان تازه‌یی پیدا کرده ‌بود.

دیوید فایف از اقتصاددانان شرکت تجارت نفت «گانور گروپ» نخستین شخصی است که به پرسش راوال بدین شکل پاسخ می‌دهد: «روند گاوی و افزایشی قیمت نفت که در ابتدای سال 2017 مشاهده کردیم خام و پیش از موقع بود و نیاز به بررسی واقعیات داشت.» او ادامه می‌دهد: «اکنون بازار از ذخایر نفتی که به صورت مصرانه بالا هستند، اندکی ترسانده شده است.»

نظر به این شرایط، حساب کردن تاجران نفتی بر ریکاوری پایدار بازار نفت در سال 2017 دچار بی‌قراری شده است.

آنجلی راوال در ادامه می‌نویسد که اکنون در حالی صحبت از لزوم صبر و شکیبایی در بازار نفت به میان می‌آید که پیش از انتظارها از کاهش شدید در ذخایر نفتی در سه‌ماهه دوم سال 2017 سخن می‌گفت. جایی که توافق کاهش تولید با افزایش فعالیت پالایشگاه‌ها پس از گذار از دوره تعمیر و نگهداری مصادف می‌شد. همچنین پیش‌بینی می‌شد که امسال نیز رشد تقاضا قابل توجه باشد.

در این رابطه یکی از کارشناسان موسسه مشاوره‌یی «نرژی اسپکتس» عنوان می‌کند: «بازار در مسیر درستی به سمت تعادل حرکت می‌کند اما مساله اینجاست که با سرعت کافی و مدنظر بسیاری به سمت این اهداف نمی‌رود. این ترکیب زمانبندی و موقعیت‌یابی بازار است که قیمت‌ها را در منطقه ممنوعه رها کرده است.»

با این‌حال، تاجران نفتی مضطرب هستند. حتی سیگنال‌هایی که عربستان‌سعودی مبنی بر تلاش تولیدکنندگان برای تمدید توافق کاهش تولید به بازار ارسال کرد نیز موفق نشد تا قیمت نفت را که در هفته‌ گذشته با کاهش 8درصدی مواجه بود، بالا ببرد و در نتیجه قیمت نفت برنت به زیر 52دلار در هر بشکه و قیمت نفت وست‌تگزاس‌اینترمدیت نیز به زیر 50دلار در هر بشکه رسید. با وجود نوسانات اخیر قیمت‌ها و رخوت حاکم در بازارهای فیزیکال و آتی، تحلیلگران کماکان بر این باور هستند که بازار در نقطه دوربرگردان قرار گرفته است.

به گفته مایکل ویتنر، کارشناس موسسه «سوسایتی جنرال» اگر تولیدکنندگان نفت به کاهش روزانه یک میلیون و 200هزار بشکه‌یی تولید خود ادامه دهند در نیمه دوم سال 2017 ذخایر نفت در کشورهای صنعتی لاجرم به میانگین 5 ‌ساله اخیر خود بازخواهد گشت.

براساس تخمین آژانس بین‌المللی انرژی تقاضا برای نفت‌خام اوپک تا پایان سال افزایش پیدا کرده و به 33میلیون و 500 هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت. این درحالی است که این کارتل نفتی درحال حاضر کمتر از 32میلیون بشکه در روز تولید می‌کند.

ویتنر معتقد است، کسانی که انتظار داشتند توافق کاهش تولید نفت که از ابتدای ماه ژانویه 2017 آغاز شد ترجمان کاهش ذخایر نفت باشد دچار خطا در محاسبات خود شده‌اند. به گفته او این عده افزایش دقیقه نودی صادرات اوپک پیش از آغاز کاهش تولید که سبب افزایش در ذخایر نفت‌خام در 3‌ماهه اول 2017 شده است را در نظر نگرفتند.

این نکته که از سوی ویتنر مطرح می‌شود، موضوعی است که «تعادل» پیش از این در گزارشی با عنوان «پیشا تقلب عربستان در بازار نفت خام» به آن پرداخته بود. کریس کوک، رییس سابق بورس ICE لندن در آن زمان به «تعادل» گفته بود:«عربستان در 3‌ماهه پایانی سال 2016 تا جایی که می‌توانست به تولید نفت پرداخت و صادر کرد. این موج صادراتی عربستان‌سعودی به تازگی به خلیج ‌امریکا رسیده است». کوک این اقدام عربستان را «پیشاتقلب» می‌خواند که این کشور را قادر ساخته تا نفت‌ خود را در چارچوب‌‌های خارج از بازار به فروش برساند. وی می‌گوید:«این اقدام عربستان را قادر ساخت تا در چارچوبی خارج از بازار(off market) و از طریق ذخایر نفت امریکا، نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی خود را به صورت یکجا به فروش برساند.»

ویتنر کارشناس بازار نفت نیز بر پایه همین مسائل معتقد است:«همه‌ چیز در مسیر صحیح خود درحال حرکت است و این صندوق‌های پوشش ریسک هستند که بی‌قراری می‌کنند. دقیقا همین اتفاقات 6 هفته پیش نیز اتفاق افتاد. در واقع شرایط فعلی بازار برداشت دوم از یک درام است.»

براساس داده‌های بورس بین‌المللی و در هفته منتهی به 18آوریل سفته‌بازان پوزیشن‌های خرید خود در قراردادهای آتی و اختیار معامله نفت‌ برنت را به میزان 10میلیون بشکه کاهش دادند. تحلیلگران اظهار کرده‌اند که نظر به کاهش اخیر قیمت نفت، انتظار دارند با انتشار داده‌های بعدی معاملات شاهد عقب‌نشینی بیشتری در معاملات گاوی باشند.

افزایش غیرمنتظره در ذخایر بنزین ایالات‌متحده و پیش‌بینی جهش جدید در تولید نفت شیل ایالات‌متحده عواملی بودند که افت قیمت هفته اخیر را رقم زدند. این دو عامل سبب شدند که داده‌های هفته گذشته دپارتمان انرژی امریکا در رابطه با کاهش یک میلیون بشکه‌یی در ذخایر تجاری نفت‌خام این کشور و رسیدن به سطح 532 میلیون بشکه تحت‌الشعاع قرار بگیرد.

ویتنر اظهار می‌کند: هنگامی که چنین شواهد عینی از کاهش ذخایر وجود داشته ‌باشد، بازار واکنش مطلوب‌تری از خود نشان خواهد داد.

اما وقتی کاهش در ذخایر روی آب یا در کشورهایی که داده‌های آنها مبهم و غیرشفاف است اتفاق می‌افتد، حساب کردن روی آن دشوار خواهد شد. از این ‌رو تاجران نفتی و صندوق‌های پوشش ریسک منتظر داده‌هایی از تاسیسات انباره‌یی نفت هستند که به راحتی قابل رصد باشد و تغییرات ذخایر را به صورت معناداری نشان دهد. یکی دیگر از فاکتورهایی که به نظر تحلیلگران نادیده گرفته شده است، افزایش معمول ذخایر نفت در 3‌ماهه نخست سال است. به‌طور معمول 3‌ماهه نخست هر سال بازه زمانی است که پالایشگاه‌ها وارد دوران تعمیر و نگهداری خود می‌شوند و پالایش نفت‌خام را متوقف می‌کنند. نکته تامل‌برانگیز این است که امسال این افزایش ذخایر بسیار کمتر از حد معمول خود بوده است.

ممکن است ثابت شود، کاهش اخیر قیمت نفت موقتی بوده اما این نکته را باید در نظر گرفت که بدبینی بازار آنچنان بی‌جا هم نیست چراکه نگرانی‌های قابل توجهی در زمینه رفتار اوپک وجود دارد که ممکن است در آینده مشکل‌آفرین باشد. مشکلاتی که می‌تواند ناشی از اعضای کارتل یا از جانب رقبای بیرونی آن ایجاد شود.

درحال حاضر اوپک تقریبا به تعهدات خود به صورت 100درصد پایبند بوده و احتمالا در نشست بعدی خود در ماه مه ‌نیز به همین استراتژی پایبند خواهد ماند، قول و قراری که نیازمند همراهی روسیه نیز هست. اما برخی شاهدان این پرسش را مطرح می‌کنند که صبر و بردباری خود اوپکی‌ها تا کجا دوام دارد. به خصوص اگر تولید خارج از این کارتل به افزایش خود ادامه دهد و منجر به فشار بیشتر روی قیمت‌ها شود.

در سال جدید، افزایش تولید نفت شیل ایالات‌متحده فراتر از انتظارات بوده و اوپک هنوز نتوانسته است تکلیف خود را با چالش درازمدت این منبع جدید عرضه نفت مشخص کند. این درحالی است که تولید نفت شیل با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژیکی و فاینانس‌های جذاب بیش از پیش رو به توسعه است.

براساس تخمین‌های صورت گرفته توسط دولت ایالات‌متحده، تولید نفت‌خام این کشور در ماه مه ‌به بالاترین سطح خود در یک سال اخیر رسیده و مرز 9میلیون بشکه در روز را رد کرده است. این تحلیل دولتی پیش‌بینی می‌کند در صورتی که قیمت‌ها در سطح فعلی باقی بماند، تولید نفت این کشور تا سال 2018 به صورت میانگین با افزایش یک میلیون بشکه‌‌یی نیز مواجه خواهد شد.

درحالی که اوپکی‌ها برای اطمینان‌بخشی به تاجران نفتی و صندوق‌های پوشش ریسک تحت فشار هستند سث کلینمن، تحلیلگر بانک سرمایه‌گذاری سیتی‌گروپ عنوان می‌کند که با وجود تداوم نااطمینانی‌ها، فعالان بازار باید به دوره کوتاه‌مدت ایمان داشته ‌باشند. کلینمن می‌گوید:«تخلیه ذخایر از چنین حجمی همواره فرآیندی شلخته و نامنظم بوده است اما این اتفاق درحال رخ دادن است و شکی در آن نیست».