این در حالی بود که شاخص کل هم‌وزن با افت 146 واحدی (معادل 0/8درصد) بزرگ‌ترین‌ افت خود را طی معاملات ماه‌های اخیر خود را رقم زد. این به آن معناست که اگرچه نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز بورس تهران مثبت یا ثابت بودند، اما کلیت بازار سمت و سویی نزولی داشت. بر این اساس طی معاملات دیروز، شاخص اغلب صنایع حاضر در بورس تهران با افت مواجه شد، اما با حمایت‌ها و خریدهای اشخاص حقوقی در نمادهای بزرگ، سبزپوشی شاخص کل حفظ شد. دیروز از میان 37 صنعت حاضر در بورس تهران، تنها شاخص 10 صنعت با رشد مواجه شد که گروه‌های بزرگ و شاخص‌سازی از قبیل استخراج کانه‌های فلزی، فرآورده‌های نفتی (پالایشگاه‌ها) و محصولات شیمیایی (پتروشیمی) در میان این 10 صنعت قرار داشتند.

واگرایی شاخص‌ها

همان‌طور که اشاره شد، طی معاملات روز گذشته در حالی شاخص بورس با رشد مواجه شد که تنها شاخص 10 صنعت مثبت شده بود و شاخص کل هم‌وزن با افت محسوسی روبه‌رو‌ شد. در سال جاری این چهارمین بار است که شاخص کل بورس در حالی صعود می‌کند که شاخص کل هم‌وزن نزولی است، اما اولین بار است که انحراف این دو شاخص تا این اندازه بزرگ می‌شود. مدت‌ها بود که خبری از تلاش برای مثبت جلوه دادن بازار سهام به چشم نمی‌خورد. روز گذشته نمادهای بزرگ و اثرگذاری مانند «وامید»، «کگل»، «کچاد» و «بفجر» مورد حمایت چند کد حقوقی قرار گرفتند و با رشد قیمت پایانی باعث رشد شاخص کل شدند، اگرچه این حمایت‌ها از جنس معاملات بلوکی در نمادهای عادی (اقدامی که پیشتر برای کمک به شاخص کل صورت می‌گرفت) نبود.

حمایت‌های حقوقی در نمادهایی مانند «شپدیس»، «کچاد» و «کگل» می‌تواند با این منطق صورت گرفته باشد که استنباط حقوقی‌ها از روند قیمت‌های جهانی در آینده مثبت است، اما حمایت در نمادی مانند «بفجر» که میانگین معاملات روزانه آن حدود 300 هزار سهم است، حجم مبنای 1/6 میلیون سهمی دارد وکوچکترین ارتباطی با قیمت‌های جهانی ندارد، آن هم با حجم 3 میلیون سهمی تا حدودی نشان از انگیزه‌های سیاسی برای مثبت کردن شاخص بورس دارد. این در حالی است که تجربه ثابت کرده چنین حمایت‌هایی نه تنها باعث بهبود قیمت‌ها نمی‌شود، بلکه برای فعالان حقیقی بازار به مثابه یک سیگنال خروج در نظر گرفته می‌شود. به عبارت دقیق‌تر اشخاص حقیقی که در سال‌های اخیر نقش تعیین‌کننده‌ای در معاملات بازار سهام داشته‌اند، جایی که حس کنند بازار به حمایت محتاج شده است، اقدام به خروج از بازار می‌کنند. با این تفاسیر می‌توان ادعا کرد که به رغم مثبت شدن شاخص کل در معاملات دیروز بورس و با توجه به افت 0/8 درصدی شاخص کل هم‌وزن، بورس در روز گذشته با ریزشی معنادار مواجه بوده است.

دلایل ریزش بازار

پیش‌تر در گزارش‌ها اشاره شده بود که رشدهای اخیر بازار که از ابتدای سال آغاز شده بود، مبنای بنیادین چندانی نداشت، اگرچه در ابتدای سال با توجه به قرارگیری قیمت‌های جهانی در سطوح بالا و ریزش قیمت‌های سهام در انتهای سال گذشته، رشد نسبی بازار مورد‌انتظار بود، اما شاید کمتر تحلیلگری ادامه رشد قیمت‌ها به ویژه در تک‌سهم‌ها و شرکت‌های کوچک را پیش‌بینی می‌کرد. تنها دلیل محتملی که بورس تهران را در مسیری صعودی قرار داد، ورود نقدینگی جدید به بازار سهام و هیجان پیش از انتخابات بود. در ادامه نیز از آنجا که مبنای بنیادینی برای رشد شاخص‌های بورس وجود نداشت، انتظار می‌رفت که قیمت‌ سهام با کوچک‌ترین محرکی رو به نزول بگذارد. سیر نزولی قیمت‌ها در روزهای اخیر با بهانه افت قیمت‌های جهانی صورت گرفته است، اما به جرأت می‌توان ادعا کرد که این موضوع مبنای اصلی ریزش قیمت‌ها نیست. در ماه‌های ابتدایی سال، قیمت‌های جهانی نفت و سایر کالاهای اساسی واسطه‌ای در ثبات قرار داشت. از طرف دیگر، در آن برهه قیمت سهام شرکت‌های وابسته به قیمت‌های جهانی نیز افت و خیز محسوسی را تجربه نمی‌کرد. اغلب، سهم‌هایی رشد می‌کردند که ارتباط ویژه‌ای به قیمت جهانی نفت و نه سایر قیمت‌های جهانی نداشتند.

در واقع آنچه باعث شد قیمت‌ها رو به صعود بگذارند، ورود نقدینگی جدید به بهانه انتخابات ریاست جمهوری بود. گذشته از این باور غلط مبنی بر آنکه انتخابات می‌تواند دلیلی معقول برای تغییر روندهای قیمتی سهام در بازه‌های کوتاه‌مدت باشد، تا زمانی که بهبود خاصی در سودآوری شرکت‌ها یا دست‌کم چشم‌انداز برای بهبود عملکرد شرکت‌ها وجود نداشته باشد، هر رشد قیمتی در بازار سهام را می‌توان متاثر از هیجان یا انگیزه‌های سفته‌بازانه تلقی کرد. برای مثال در این مدت می‌توان به نمادهایی از قبیل «چکاوه»، «چکاپا»، «اپرداز» و «آپ» و... اشاره کرد که بدون وقوع رخدادی قابل توجه سقف‌های تاریخی قیمتی خود را شکستند. در چنین شرایطی، کوچکترین تلنگری می‌تواند به منزله بزنگاه آغاز روند تخلیه حباب‌های قیمتی محسوب شود. افت نسبی قیمت‌های جهانی در روزهای گذشته اگرچه می‌تواند روی سودآوری شرکت‌های وابسته به قیمت‌های جهانی تاثیرگذار باشد، اما به‌طور قطع نباید کلیت بازار را منفی کند، مگر آنکه انگیزه‌ای دیگر در پس پرده افت قیمت‌ها وجود داشته باشد.

اختلاط بیم و امید انتخاباتی و سفته‌بازی

در شرایط فعلی به نظر می‌رسد روند کلی بازار را استنباط فعالان بورس از نتیجه انتخابات رقم می‌زند. اگر فرض شود که تداوم دولت فعلی و ادامه مسیر فعلی اقتصاد برای بازار سهام و سهامداران مطلوب‌تر است (چرا که ثبات سیاست‌های اقتصادی می‌تواند فضا را برای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران شفاف کند)، با افت و خیز شانس دولت فعلی برای برنده شدن در انتخابات شاخص بورس نیز دچار افت و خیز می‌شود.

از سیر معاملات بورس تهران در هفته‌های اخیر چنین به نظر می‌رسد که فعالان بازار از ابتدا شانس برنده شدن حسن روحانی در انتخابات را بالاتر می‌دانستند. حالا با پرهیجان‌تر شدن کارزار انتخاباتی، سرمایه‌گذاران بورسی به نتیجه رسیده‌اند که شانس سایر نامزدهای انتخاباتی نیز برای برنده شدن در انتخابات چندان پایین نیست. با این وجود به نظر می‌رسد بازار سهام، درست مثل جامعه، هنوز به جمع‌بندی خاصی درباره انتخابات ریاست جمهوری نرسیده است. اگر دولت فعلی نتواند در دوره بعدی ریاست‌جمهوری تداوم یابد، ممکن است ابهاماتی در مورد آینده برجام به‌وجود آید. در چنین حالتی اولین گروه بورسی که مورد تهدید قرار می‌گیرد، همان گروهی است که پس از اجرایی شدن برجام بیشترین رشد را نشان داد. چنانچه قراردادهای خودروسازان با شرکای خارجی در دولت بعدی دچار اشکال شود، امیدهای سهامداران به این گروه کاهش خواهد یافت. این درحالی است که گروه خودرویی طی معاملات روز گذشته با اقبال سرمایه‌گذاران و شکل‌گیری صف‌های خرید مواجه شد.

گروه خودرویی در روزهای اخیر با افت قیمت سهام مواجه بوده است و نمادهایی مانند «خودرو» و «خساپا» به کف‌های کوتاه‌مدت خود رسیده‌اند. همین موضوع نیز سبب شد که خریداران سهام برای ورود به این نمادها علاقه نشان دهند. بنابراین، می‌توان چنین استنباط کرد که در روزهای باقی‌مانده تا انتخابات ریاست‌جمهوری عملکرد نامزدهای انتخابات در جذب آرا و همچنین روش‌های سفته‌بازانه در بازار نمود بیشتری خواهد یافت.

مروری بر آمار معاملات دیروز

طی معاملات دیروز، سهامداران بیش از 2 میلیارد و 14 میلیون برگه سهم و حق تقدم را به ارزش 389 میلیارد تومان در 73 هزار نوبت معاملاتی دست به دست کردند. ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی204 میلیارد تومان بود. دیروز شاخص کل بورس با تاثیر مثبت نمادهای سرمایه‌گذاری امید، سایپا، گل گهر، پتروشیمی فجر، چادرملو و پتروشیمی پردیس 114 واحد بالا رفت و به عدد 79 هزار و 859 واحد رسید. در جریان معاملات دیروز نماد آسان پرداخت پرشین بیشترین تاثیر منفی را بر شاخص کل بورس ثبت کرد.

از میان گروه‌های 37 گانه بورسی، شاخص 10 صنعت با رشد مواجه شد که در صدر آنها گروه‌های استخراج کانه‌های فلزی، تأمین آب و برق و گاز و همچنین گروه خودرو و ساخت قطعات قرار گرفت. در طرف مقابل نیز شاخص 21 صنعت با افت مواجه شد. بر این اساس، گروه‌های زراعت، استخراج زغال‌سنگ و استخراج سایر معادن بیشترین زیان روزانه را به سهامداران خود تحمیل کردند. گفتنی است که بیشترین ارزش معاملات در روز گذشته به گروه‌های خودرو و ساخت قطعات، محصولات شیمیایی و رایانه اختصاص یافت.

صدرنشینی بازار با بیشترین رشد قیمت متعلق به نمادهای قند شیرین خراسان، حمل‌ونقل‌ بین‌المللی خلیج فارس، پست‌بانک، روزدارو، داروسازی ابوریحان، گسترش صنایع و خدمات کشاورزی و بیمه پارسیان بود. در مقابل نمادهای حمل و نقل توکا، کاغذسازی کاوه، کابل البرز، قند اصفهان، صنایع جوشکاب یزد، تولید کاشی تکسرام و آلومراد با بیشترین کاهش قیمت در انتهای جدول معاملات قرار گرفتند.

در جریان معاملات روز گذشته سرمایه‌گذاری معادن فلزات در نماد معامله بلوکی، اوراق مشارکت شهرداری سبزوار، سهام سایپا، حمل و نقل بین‌المللی خلیج‌فارس، اوراق مشارکت کارکنان نفت و واحدهای صندوق کیان بیشترین تقاضای خرید را داشتند. در مقابل اوراق مشارکت ملی نفت ایران، واحدهای صندوق پارند پایدار سپهر، اوراق صکوک بناگستر کرانه، سهام تامین ماسه ریخته‌گری، کاغذسازی کاوه، مس شهید باهنر و اوراق مشارکت کارکنان نفت با طولانی‌ترین صف‌های فروش مواجه شدند.