ایالات‌متحده آمریکا در کنار تحریم صنعت خودرو ایران بسیاری از خودروسازان جهانی را به بهانه همکاری با تولید‌کنندگان کشورمان تهدید کرده بود، همین مساله منجر به آن شده بود که نه‌تنها شرکای خارجی خودروسازی از کشورمان خارج شوند؛ بلکه نسبت به تامین قطعه نیز به تعهدات خود عمل نکنند. سال‌های 91 و 92 یکی از بدترین سال‌های خودروسازی کشور بود؛ به‌طوری‌که تولید با افت 50 درصدی همراه شد، اما با امضای تفاهم‌نامه هسته‌ای و برجام فصل جدیدی در صنعت خودرو کشور به وقوع پیوست به‌طوری‌که با اظهار تمایل شرکت‌های خودرساز برای حضور در ایران قرارداد و تفاهم‌نامه‌هایی برای همکاری مشترک به امضا رسید.

اما آنچه خودروسازی کشور در فصل جدید خود آغاز کرد همان راه رفته رنو در 15 سال پیش بود به‌طوری‌که تولید‌کنندگان کشورمان با الگوی همکاری خودروساز – خودروساز طی توافقی با شرکت‌های خارجی نسبت به تولید مشترک اقدام کرد. این توافق به این معناست که خودروساز خارجی پلت‌فرم خود را وارد ایران کرده و طرف ایرانی با در اختیار گذاشتن مکان تولید همکاری مشترک را با طرف خارجی آغاز می‌کند. هرچه هست در این روش خودروساز داخلی تنها به تولید بر پلت‌فرم خارجی اقدام می‌کند و در شرایط خاصی نیز از قطعه‌سازان کشور برای تولید قطعات پلت‌فرم مذکور استفاده می‌کند. این الگو هرچند در بسیار از کشورها نیز اعمال می‌شود اما هیچ‌گاه منجر به خودروساز شدن یا توسعه صنعت خودرو نشده است؛ چراکه انتقال تکنولوژی در این مسیر میسر نخواهد شد. اما پیشنهادی که بسیاری از کارشناسان بر ان تاکید دارند روش خودروساز – قطعه‌ساز یا طراح است؛ به‌طوری‌که که خودروساز داخلی باید از توان طراحی و قطعه‌سازی دنیا استفاده کند تا بتواند خود پلت‌فرمی را طراحی و بر روی آن خودرو بسازد.

بنابراین در شرایطی که خودروسازان ایرانی همواره طی این سال‌ها، از روش مشارکت «خودروساز-خودروساز» بهره بردند که شرکت‌هایی مانند هیوندایی کره‌جنوبی، با به‌کارگیری الگوی «خودروساز-قطعه‌ساز-طراح» مسیری موفقیت‌آمیز را طی کردند. اگر داستان توسعه هیوندایی را مورد بررسی قرار دهیم، متوجه می‌شویم این شرکت که تقریبا با خودروسازی ایران هم دوره است، به‌جای تمرکز بر همکاری با شرکت‌های خودروساز، به سراغ قطعه‌سازان و بزرگان طراحی رفت و کار را با آنها پیش برد. به‌عبارت بهتر، هیوندایی برای رشد و توسعه و تبدیل شدن به یک خودروساز واقعی، به‌جای شرکت‌های خودروساز جهانی، به سراغ طراحان و تامین‌کنندگان درجه یک دنیا رفت و شالوده خود را روی زیرساخت‌های فنی و مهندسی و طراحی بنا نهاد. این شرکت همچنین در کنار چنین رویکردی، مدیران ارشد خودروسازی جهان را به خدمت گرفت یا با آنها ارتباط برقرار کرد و با مجموع این اقدامات توانست به دانش کامل طراحی، توسعه و تولید محصول جدید دست پیدا کند.

در واقع نزدیک شدن به شرکت‌های طراحی، مهندسی و تامین‌کنندگان خارجی، مهم‌ترین راهبردی بود که هیوندایی برای انتقال و اکتساب فناوری از منابع خارجی، در پیش گرفت تا به‌جای یک شرکت مونتاژکار، به تولیدکننده‌ای طراح در سطح بین‌المللی و صادرات محور تبدیل شود. حال در شرایطی که پس از برجام زمینه حضور بسیاری از شرکت‌ها در ایران فراهم شده به‌نظر می‌رسد که مسیر شرکت هیوندایی می‌تواند چراغ راهنمایی برای صنعت خودروایران در این زمینه باشد. در همین مورد اما خودروسازی کشور طی هفته جاری اولین گام بلند خود را برای خودروساز شدن به معنای واقعی برداشت.

حرکت به سمت طراحی و توسعه پلت‌فرم و محصول، اتفاقی است که می‌تواند دومین صنعت بزرگ کشور را در مسیر جهانی شدن قرار دهد. بدون شک اگر نبود توافق هسته‌ای و برجام، حالا صنعت خودرو همان مسیر همیشگی خود را می‌رفت، اما این روزها سخن از ورود شرکت‌های معتبر و مشهوری مانند پنین‌فارینای ایتالیا و پانچ بلژیک و ماهله آلمان، به ایران است. اما داستان از این قرار است که دوشنبه گذشته طبق قرارداد و تفاهم‌نامه ۱۰ جانبه‌ای میان ایران‌خودرو و چند شرکت معتبر دنیا در حوزه طراحی پلت‌فرم و محصول، طی دو سه سال آینده این شرکت خودروساز داخلی صاحب پلت‌فرمی اختصاصی شده و در یک دوره زمانی 10 ساله، 23 محصول روی این پلت‌فرم بسازد.

در کنسرسیوم مربوطه، شرکت‌های خارجی بنتلر آلمان، پانچ بلژیک، هیوندای پاورتک کره‌جنوبی، ماهله آلمان و پینین فارینا ایتالیا حضور دارند و از آن‌سو ایران خودرو، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه صنعتی شریف، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و انجمن قطعه‌سازان نیز طرف‌های ایرانی آن به‌شمار می‌روند. اما مدیرعامل ایران‌خودرو با اشاره به قرارداد 10 جانبه با شرکت‌های طراح دنیا، در مراسم امضای این قرادادها پیش‌بینی کرد که اولین محصول پلت‌فرمی که قرارداد تولید و طراحی آن منعقد شده، ظرف دو سال و نیم سال آینده تولید و وارد بازار شود.

هاشم یکه‌زارع با بیان اینکه خودروهای صندوق‌دار، شاسی‌بلند و هیبریدی روی این پلت‌فرم به تولید خواهند رسید، تاکید کرده است که طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته طی ۱۰ سال ۲۳ مدل خودرو روی این پلت‌فرم تولید خواهد شد. وی اظهار داشته که بعضی از خودروهای فعلی باید ظرف مدت زمانی معین به‌تدریج از رده خارج و خودروهای جدید جایگزین آنها شوند؛ بنابراین با توجه به تولید اولین پلت‌فرم داخلی که قرار است با همکاری 10 شرکت خارجی محقق شود صنعت خودرو کشور وارد اولین فاز از توسعه خودروسازی کشور شده و این در شرایطی است که به‌نظر می‌رسد تداوم این موضوع به سرانجام برجام گره خورده است.