حوزه قالی‌بافی و بافت فرش دستباف حوزه‌ای است که سابقه چندین ساله در ایران دارد و اشتغال در این بخش  همیشه موردتوجه دولتمردان و کارشناسان بوده است زیرا با حداقل هزینه هر خانواده می‌تواند  در خانه خوددار قالی نصب‌کرده و درآمد مناسبی را کسب کند، از طرف دیگر میزان اشتغال در جامعه بالا رفته  و با افزایش تولید می‌توانیم شاهد رونق بیشتر بازار فرش در ایران و همچنین گسترش صادرات در بازارهای جهانی باشیم.

بنابراین توجه به امر تحقیق و پژوهش در حوزه فرش توسط کارشناسان مطرح‌شده و به نظر می‌رسد درصورتی‌که بر اساس تحقیقات درست برنامه‌ریزی بلندمدت مناسبی برای افزایش اشتغال در حوزه فرش دستباف داشته باشیم، می‌توانیم به افزایش اشتغال در این حوزه امید بیشتری داشته باشیم.

متأسفانه در سال‌های گذشته شاهد بودیم که  اشتغال در این حوزه کاهش پیداکرده و شاید دلایل اصلی این موضوع، پرداخت یارانه به روستانشینان و افزایش سطح تحصیلات جوانان و تن ندادن به کارهای سنتی آبا و اجدادی همچون قالیبافی باشد.
 
گسترش علم روز در بافت فرش و افزایش تحصیلات آکادمیک در جوانان می‌تواند موجب اشتیاق بیشتر نسل جوان به سمت این هنر-صنعت قدیمی و کهن ایرانی شده و این حوزه را از رکود خارج کند.

برای  مشخص شدن زوایای بیشتری از این موضوع با محمد ویسیان، سرپرست معاونت تحقیقات و آموزش مرکز ملی فرش ایران به گفتگو نشسته‌ایم:

چه اقداماتی در مرکز ملی فرش ایران برای ارتقاء سطح آموزش صورت می‌گیرد؟

ویسیان: ما یکسری دوره‌های آموزشی برگزار می‌کنیم برخی از آن‌ها تحت عنوان دوره‌های آموزشی عمومی جهت ارتقاء مهارت قالیبافی در روستاها برگزار می‌شود و برای کسانی است که قالی‌بافی را بلدند ولی لازم دارند کیفیت آن را بالا ببرند، علاوه بر آن در ۲۷ مرکز آموزش که در حوزه فرش در کشور وجود دارد دوره‌های تخصصی مانند مربی قالی‌بافی، دوره‌های تخصصی استادی و غیره برگزار می‌شود که در آن دانش‌آموخته‌ها را برای آموزش آماده کرده و به تمام کشور به‌عنوان استاد اعزام می‌کنیم.

با توجه به اینکه در سال اقتصاد مقاومتی تولید و اشتغال هستیم آیا مرکز ملی فرش ایران برنامه خاصی در جهت افزایش تولید و اشتغال در حوزه فرش دستباف دارد؟
 
 ویسیان: با توجه به سال اشتغال و تولید دوره‌های آموزشی تخصصی در مرکز آموزش فرش ایران همچون، نقاشی  فرش، راهنمایان گردشگری، رفوگری، قالی‌شویی و غیره برگزار می‌شود که  دوره‌های تخصصی بر اساس نیاز جامعه برگزارشده و نسبت به سال‌های قبل با دقت و کیفیت بیشتری تشکیل می‌شوند.

چرا اشتغال در حوزه فرش دستباف در کشور همیشه موردتوجه خاص بوده است؟

ویسیان: باید توجه داشت که قالیبافی جز مشاغلی است که با کمترین آورده یعنی حداقل ۵ میلیون تومان می‌تواند یک شغل پایدار ایجاد کند و فارغ از بحث اشتغال با توجه به پیشینه فرهنگی و هنری، همه‌ی مسئولان و مردم نگاه ویژه‌ای به آن داشته و با توجه به اینکه امسال نیز، سال اقتصاد مقاومتی تولید و اشتغال است. نگاه ویژه مرکز ملی فرش ایران به این مقوله شدت بیشتری به خود گرفته است. متأسفانه میزان اشتغال در حوزه قالیبافی به‌ویژه در روستاها در چند سال گذشته پایین آمده و یکی از دلایل اصلی  این موضوع پرداخت یارانه به روستانشینان بوده است.

در حوزه مدیریت دانش در مرکز تحقیقات مرکز ملی فرش ایران چه اقداماتی صورت گرفته است؟

ویسیان: فعالیت‌های مؤثری در مرکز ملی فرش ایران در  مقوله هنر طراحی و حرفه‌ای صورت گرفته و در حال ثبت همه‌ی روش‌های قدیمی در حوزه بافندگی قالی هستیم و مدیریت دانش در مورد فرش به‌صورت کامل در حال انجام است. زیرا باید  توجه داشت که بسیاری از دانش‌ها در این حوزه سینه‌به‌سینه منتقل‌شده و استادان و فعالان حوزه فرش برخی از تجربیات خود را انتقال نمی‌دادند. تهیه  مستند تاریخ شفاهی ایران نیز یکی دیگر از اقدامات این مرکز در سال‌های گذشته بوده است، همچنین ثبت نشان جغرافیایی فرش مناطق نیز ازجمله فعالیت‌های مهمی بود که تابه‌حال  46 منطقه را ثبت کرده‌ایم و ثبت ۶ منطقه در اواخر سال ۹۵ اتفاق افتاد.

در زمینه ثبت جهانی فرش‌های منطقه‌ای ایران چه اقداماتی صورت گرفته است؟

ویسیان: ما برای اینکه از کپی‌برداری طرح و نقشه فرش‌های مناطق مختلف کشور توسط کشورهای رقیب جلوگیری کنیم نشان جغرافیایی فرش مناطق مختلف ایران را  در سازمان جهانی مالکیت فکری به ثبت رسانده‌ایم، پس‌ازاینکه مرحله ثبت ملی فرش انجام شد به  سازمان جهانی مالکیت فکری ارسال می‌شود و یک سری از کشورهایی که عضو این سازمان هستند این موضوع را موردبررسی قرار داده و به تائید می‌رسانند و خوشبختانه تابه‌حال ۲۹ منطقه  فرش ایران با همکاری اداره کل مالکیت به ثبت رسیده است.

آیا تحقیق  و پژوهش در حوزه فرش، در  تقویت بازار فرش ایران تأثیری دارد؟

ویسیان: پژوهش چراغ راه تولید است اگر ما می‌خواهیم تولید خوبی داشته باشیم باید در وهله اول تحقیقات گسترده‌ای صورت دهیم هرکدام از پروژه‌های تحقیقاتی ما در حوزه تقویت بازار فرش کشور مؤثر بوده و ازآنجایی‌که حرفه قالیبافی نیاز بسیار کمی به واردات مواد اولیه دارد اگر پژوهش مناسبی در مورد مواد اولیه صورت گیرد، باعث ارتقاء کیفیت داخلی شده و بازار هم رونق پیدا می‌کند.

درزمینه‌ی تعاون و همکاری با مراکز آموزش عالی کشور و آموزش‌وپرورش چه اقداماتی صورت داده‌اید؟

ویسیان: مرکز ملی فرش ایران هرساله المپیاد فرش برگزار می‌کند و در آنجا تعامل بسیار بالایی با هنرستان‌های کشور و مراکز آموزش فرش داریک و از نوآوری‌ها به نحو مطلوبی استقبال می‌شود و از طرف دیگر  برای آن‌ها دوره‌های آموزشی برگزار کرده و سرفصل‌های کتاب‌های هنرستان نیز توسط مرکز ملی فرش ایران تعیین می‌شود. همچنین در حال حاضر فراخوان عمومی داده‌ایم و از دانش‌آموخته‌های فرش  دعوت به‌عمل‌آمده تا در  المپیاد فرش امسال شرکت کنند.

در پایان چه صحبتی برای جمع‌بندی موارد ذکرشده دارید؟
 
ویسیان: مادر مرکز ملی فرش ایران به‌عنوان متولی هنر صنعت فرش دستباف وظیفه خود می‌دانیم که از بافنده فرش در همه‌ی ابعاد حمایت کرده و نیازهای آن‌ها را تأمین کنیم و هر آموزش و پژوهشی انجام می‌دهیم با هماهنگی و نیازسنجی  سازمان صنعت معدن تجارت استان‌ها، اتحادیه‌ها و تشکل‌های فرش استانی صورت می‌گیرد. ما تمام تلاش خود را می‌کنیم تا  رسالتمان را در حوزه‌ی فرش  به بهترین صورت انجام دهیم تا در آینده شاهد شکوفایی این هنر صنعت ایرانی در داخل و خارج از کشور باشیم.