مطابق این بررسی‌ها در سال 1394، حدود 24 هزار میلیارد تومان اسکناس خارجی عرضه شده که از میان ارزها 43 درصد سهم درهم امارات، 28 درصد سهم یورو و 20 درصد سهم دلار آمریکا بوده است. همچنین در سال‌های 1391 و 1392، بیشترین تقاضای ارز برای یورو بوده است؛ حال آنکه در دو سال 1393 و 1394، میزان تقاضا برای درهم امارات نسبت به سایر اسعار بالاتر بوده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که از میان آمار منتشر‌شده 9 صرافی وابسته به بانک‌ها، در طول سال 94، حدود 24 هزار میلیارد تومان ارز خارجی به فروش رفته است. از این میزان ارز، حدود 10/3 هزار میلیارد آن به درهم امارات، 6/7 هزار میلیارد تومان آن به یورو و 4/8 هزار میلیارد آن به دلار آمریکا تعلق دارد. در واقع دلار آمریکا تنها 19/7 درصد از کل ارز به فروش رفته را تشکیل می‌دهد. در نتیجه همین آمار نشان می‌دهد در معاملات سال‌های اخیر بازار، دلار، ارز مرجع نیست و بیشتر معاملات انجام شده با درهم امارات انجام می‌شود. علاوه بر این، بررسی روند فروش ارز‌های خارجی در این 9 صرافی وابسته به شبکه بانکی نشان می‌دهد دلار طی سال‌های 91 تا 94 همچنان در رتبه سوم ارزهای پرفروش بوده است.

از سوی دیگر، طبق بررسی‌ها بیشترین مقدار ارز فروخته شده طی سال‌های 91 و 92 به یورو تعلق دارد و با فاصله معناداری از آن، درهم امارات در جایگاه دوم و با تفاضل کمتری دلار آمریکا در مقام سوم قرار گرفته است. آمارهای این صرافی‌ها نشان می‌دهد در سال 91، مقدار فروش یورو 2 هزار و 144 میلیارد تومان، مقدار درهم امارات در این سال 633 میلیارد تومان و مقدار دلار فروخته شده در این سال 514 میلیارد تومان بوده است. در سال 92، میزان یورو فروخته شده 5 هزار و 96 میلیارد تومان بوده در حالی که میزان درهم امارات فروخته شده در این سال با افزایش چشمگیر بیش از 5 برابری به نسبت سال قبل به 3 هزار و 257 میلیارد تومان رسیده است. مقدار دلار فروخته شده در سال 92 نیز یک هزار و 685 میلیارد تومان بوده است. در نتیجه طی سال‌های 91 و 92، جایگاه قرار گرفتن ارز‌ها به ترتیب یورو، درهم امارات و دلار آمریکا بوده است. رشد فروش در سال 92 نیز به نسبت سال 91 در یورو 137 درصد، در درهم 414 درصد و در دلار 227 درصد افزایش یافته است.

این در حالی است که روند فروش ارزها در صرافی‌های مورد بررسی، در سال‌های اخیر با تغییراتی همراه بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد طی معاملات انجام شده در سال 93 و 94، جایگاه درهم امارات با یورو جابه‌جا شده است. به این ترتیب، در سال 93، فروش درهم امارات با رشد حدود 305 درصدی به بیش از 13 هزار و 180 میلیارد تومان رسیده است. درحالی که فروش یورو حدود 73 درصد رشد داشته و 8 هزار و 851 میلیارد تومان بوده است. مقدار دلار آمریکا فروخته شده نیز در سال مذکور، 2 هزار و 218 میلیارد تومان بوده است. رتبه‌بندی ارزهای فروخته شده در سال 94 نیز نشان می‌دهد رتبه فروش درهم امارات از ارزهای دیگر با فاصله قابل ملاحظه‌ای بیشتر بوده است. پس از آن یورو و در جایگاه سوم دلار آمریکا قرار دارد. البته با این تفاوت که رشد فروش ارزهای درهم امارات و یورو به نسبت سال 93 منفی بوده است. به این ترتیب، در 9 صرافی بررسی شده در سال 94، درهم امارات حدود 10 هزار و 275 میلیارد تومان، یورو حدود 6 هزار و 659 میلیارد تومان و دلار آمریکا حدود 4 هزار و 818 میلیارد تومان به فروش رسیده است که به ترتیب به نسبت سال 93، با رشد منفی 22 درصد، منفی 25 درصد و مثبت 117 درصد همراه بوده است. این جابه‌جایی یورو با درهم امارات نشان می‌دهد که پس از لغو تحریم‌ها، فعالیت‌های تجاری با امارات، بیش از قبل افزایش یافته است. به نظر می‌رسد بیشتر خرید این ارز نیز به شکل حواله و برای خرید محصولات بوده است.

رتبه‌بندی ارزهای فروخته شده

بررسی مقدار فروش ارز در 9 صرافی وابسته به بانک‌ها نشان می‌دهد 32 ارز طی سال‌های 91 تا 94 توسط صرافی‌های مذکور به فروش رسیده است. صورت مالی صرافی‌های وابسته به نظام بانکی کشور نشان می‌دهد در سال 91 حدود 3 هزار و 513 میلیارد تومان ارز به فروش رسیده است که در سال 92 با رشد حدود 256 درصدی به مقدار 12 هزار و 511 میلیارد تومان رسیده، این افزایش چشمگیر یکی از دستاوردهای توافق هسته‌ای بوده که سایه تحریم‌ها را از نظام ارزی کشور دور کرده است. نگاهی به روند فروش ارز طی سال‌های مورد بررسی نشان می‌دهد در سال 93 نیز با رشد فروش ارز توسط این 9 صرافی مواجه بودیم، به‌طوری که فروش ارز در سال 93 به نسبت سال قبل بیش از دو برابر شده و به مبلغ 25 هزار و 815 میلیارد تومان رسیده است. به نظر می‌رسد در این سال، با بهبود وضعیت درآمد فروش نفت، محصولات پتروشیمی و سایر صادرات، ارز حاصل از طریق صرافی بانک‌ها به بازار تزریق شده است. با این وجود، رفتار صرافی‌های مورد بررسی بر اساس صورت‌های مالی‌شان نشان می‌دهد مقدار فروش ارز در سال 94 با کاهش 5 درصدی به نسبت سال 93 به 24 هزار و 504 میلیارد تومان رسیده است که این روند در زمانی اتفاق افتاده که قیمت نفت و محصولات پتروشیمی در بازارهای جهانی روند نزولی داشته است. بنابراین به نظر می‌رسد که این کاهش قیمت، باعث افت عرضه ارز در بازار شده است.

سهم هر ارز از کل فروش

بررسی مقدار فروش 32 ارز طی سال‌های 91 تا 94، بر اساس صورت‌های مالی صرافی‌های وابسته به بانک‌ها نشان می‌دهد که سهم 8 ارز: درهم امارات، یورو، دلار آمریکا، روپیه هند، یوآن چین، دینار عراق، لیر ترکیه و وون کره‌جنوبی بیش از 97 درصد از کل ارز فروخته شده طی این سال‌ها است. این بررسی نشان می‌دهد سهم درهم امارات در سال 91، در حدود 18/04 درصد از کل ارز‌های فروخته شده را تشکیل داده و سهم این ارز روند صعودی داشته است. سهم درهم امارات در سال 92 تقریبا 26/04 در سال 93 با رشد کمی کمتر از دو برابر به 51/06 درصد و در سال 94 به 41/9 درصد رسیده است. در مقابل سهم یورو طی این سال‌ها رو به کاهش بوده است. سهم یورو فروخته شده از سوی این 9 صرافی‌ در سال 91 حدود 61/03 درصد بوده و در سال 92 حدودا به 40/74 درصد رسیده است. در سال 93 و 94 نیز به ترتیب سهم 34/29 درصد و 27/2 درصدی از کل ارز‌های به فروش رسیده صرافی‌های مورد بررسی قرارداشته است. اما به‌نظر می‌رسد که سهم دلار با نوسان چندانی همراه نبوده است به‌طوری که در سال 91 سهم حدود 14/64 درصد از کل ارز‌های فروخته شده داشته و این میزان در سال 92 تقریبا تغییر چندانی نکرده است و حدود 13/47 درصد باقی مانده، اما سهم این ارز در سال 93 با افت قابل توجهی مواجه بوده و به حدود 8/59 درصد کاهش پیدا کرده است.

هرچند به نظر می‌رسد در سال 94 مجددا جایگاه خود را پیدا کرده و حدود 19/7 درصد از کل ارز‌های فروخته شده را به خود اختصاص داده است. نکته جالب در این بررسی این است که سهم روپیه هند در سال‌های 91 و 92 از کل ارز‌های به فروش رسیده از سوی این 9 صرافی ناچیز بوده است(حدود 0/1 درصد) اما در سال 93 به حدود 1/97 درصد افزایش پیدا کرده و در سال 94 با سهم یوآن چین برابری می‌کند. سهم یوآن چین در سال 94 حدود 2/5 درصد از کل ارزهای فروخته شده را تشکیل داده است. سهم یوآن چین در سال 93 نیز تقریبا همین مقدار بوده و حدود 2/49 درصد بوده است. در حالی که در سال 92 که سال پایان تحریم‌ها بود، سهم فروش این ارز به کل ارزها حدودا 13/67 درصد محاسبه شده است. در سال‌های تحریم، اکثر مبادلات اقتصادی به سمت چین متمرکز شده بود و بسیاری از شرکت‌های چینی جایگزین شرکت‌های اروپایی یا کشورهای حوزه خلیج‌فارس شدند، اما با لغو تحریم ها، سهم مبادلات ارزی از این کشور نیز کاهش یافته است.

سهم دینار عراق نیز در این سال‌ها با رشد قابل‌توجهی مواجه بوده است. به‌طوری که در سال 91 و 92 سهم دینار عراق در مبادلات صرافی‌ها حدود صفر درصد بوده است در حالی که در سال 93 به 0/17 درصد رسیده و در سال 94 حدودا 2/1 درصد از فروش کل را به خود اختصاص می‌دهد. لیر ترکیه نیز در سال 91 سهمی زیر یک درصد داشته است در حالی که در سال 92 حدودا 2/83 درصد از فروش کل را به خود اختصاص می‌دهد و در سال 93، مجددا با کاهش سهم خود مواجه بوده و حدود یک درصد شده است. اما در سال 94 سهم فروش لیر ترکیه باز با افزایش مواجه بوده به‌طوری که سهم این ارز را به نسبت کل ارزهای فروخته شده به 1/9 درصد رسیده است. به‌نظر می‌رسد ناآرامی‌ها در ترکیه و کاهش میزان سفر به این کشور از میزان تقاضای این ارز طی سال‌های اخیر کاسته است. وون کره جنوبی نیز از ارزهایی است که درلیست 8 ارز با سهم بالا در کل ارزهای فروخته شده قرار دارد. سهم این ارز در سال 91 که سال‌های تحریم بوده است حدود 3/29 درصد بوده است. در حالی که در سال 92 کاهش داشته و به حدودا 1/74 درصد رسیده و در سال‌های 93 و 94 به ترتیب 0/24 درصد و 1/9 درصد بوده است.

کاهش فروش یوآن چین

بررسی صورت‌های مالی 9 صرافی وابسته به بانک‌ها نشان می‌دهد که مقدار فروش یوآن چین طی سال‌های 91 تا 94 با نوسان رو‌به‌رو بوده است. آمارهای به‌دست آمده حاکی از این است که در سال 91 مقدار فروش یوآن چین حدود 10 میلیارد تومان بوده است در حالی که مقدار فروش یوآن در سال 92 به حدود هزار و 710 میلیارد تومان افزایش پیدا می‌کند. اما در سال 93 با برداشته شدن تحریم‌ها مقدار فروش این ارز نیز با کاهش رو به رو بوده و به 642 میلیارد تومان رسیده است. مقدار فروش ارز در سال 94 نیز با کاهش اندکی به نسبت سال 93 همراه بوده و به مبلغ 605 میلیارد تومان رسیده است. این تغییرات در حالی است که روند فروش ارز روپیه هند تقریبا عکس روند فروش یوآن چین بوده است. روپیه هند در سال 91 حدودا 4 میلیارد تومان به فروش رسیده، در سال 92 حدودا دو برابر و 8 میلیارد تومان شده است ولی در سال 93 با رشد چشمگیری همراه شده و به حدود 509 میلیارد تومان رسیده است. این روند افزایشی در سال 94 نیز ادامه دار بوده و در این سال نیز به رقم 609 میلیارد تومان رسیده است. تغییرات فروش یوآن چین و روپیه هند در این مقیاس، نشان می‌دهد که در سال 94 میزان تقاضای روپیه هند تقریبا با یوآن چین برابر بوده و در نتیجه می‌توان دو احتمال را در نظر گرفت. احتمال اول اینکه میزان واردات از هند با افزایش مواجه بوده است و احتمال دوم نیز مربوط به افزایش تقاضای گردشگری به هند بوده باشد. ضمن اینکه بخشی از درآمدهای فروش محصولات پتروشیمی نیز از این طریق به بازار وارد شده است.

کاهش تقاضای ریال عربستان

بررسی صورت مالی 9 صرافی وابسته به بانک‌های بورسی نشان می‌دهد تقاضای ریال عربستان در سال 94 با کاهش چشمگیری به نسبت سال‌های قبل مواجه بوده است. البته سهم ریال عربستان در سال‌های مورد بررسی به نسبت کل ارز‌های فروخته شده بسیار ناچیز و زیر 0/2 درصد است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ریال عربستان فروخته شده از سوی صرافی‌های مذکور در سال 92 حدود یک میلیارد و 300 میلیون تومان بوده است که در سال 93 به 2 میلیارد و 180 میلیون تومان افزایش داشته است. در حالی که در سال 94 که از مسافران عربستان به واسطه نرفتن حجاج به عربستان، با افت قابل توجهی رو به رو بوده و به حدود 818 میلیون تومان رسیده است.