جنوب غربی قاره آسیا، در شرق شبه جزیره عربستان و بخش جنوبی خلیج فارس شیخ نشینی روزگار می‌گذراند که از سال 1971 استقلال یافته و از تحت الحمایگی بریتانیا خارج شده است. این کشور که پیش از کشف نفت و گاز، به شکار مروارید و تجارت دریایی شهرت داشته است، این روزها بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاده، با این تفاوت که حالا صفت ثروتمندترین کشور جهان را یدک می‌کشد و داستان سر زبان افتادنش به اختلافاتی باز می‌گردد که با همسایه ناراضی‌اش، عربستان دارد.

قطر این روزها از سوی عربستان، امارات متحده عربی و بحرین و چند کشور عربی دیگر با تحریم سفت و سختی روبرو شده است. این تحریم می‌تواند امنیت غذایی قطری را به خطر بیندازد که غذا یکی از عمده‌ترین اقلام وارداتی‌اش را تشکیل می‌دهد. حالا تاجری قطری گاوهای وارداتی‌اش را با هواپیما از استرالیا به قطر می‌برد تا لبنیات این کشور کوچک را تامین کند و ترکیه و ایران و دیگرانی نیز اعلام  آمادگی برای کمک کرده‌اند تا نگرانی‌ها فروکش کند.

قطر نامش جایی دیگر نیز با سرنوشت ایرانی‌ها گره خورده است. در پارس جنوبی، بزرگترین میدان گازی جهان که میان قطر و ایران مشترک است، اما این کشور کوچک سال‌ها پیش از ایران و بیش از ایران از ذخایر گازی این میدان برداشت کرده است تا نشریه فوربز بدان نام ثروتمندترین کشور جهان را اعطا کند.

حالا اما قصه، قصه اختلافات عربی نیست. جهان، خصوصا کشورهایی که در خاورمیانه واقع شده‌اند، به فرصت‌های قطر چشم دوخته‌اند و ایران نیز می‌تواند از این فرصت ویژه سودی را نصیب ببرد.

عدنان موسی پور، نائب رییس کمیسیون صادرات اتاق ایران که سابقه‌ای 15 ساله در تجارت با کشورهای حاشیه خلیج فارس دارد، در این خصوص می‌گوید: دیگر زمانی برای فرصت سوزی نداریم و باید از فرصت پیش آمده بهره ببریم.

صحبت‌های این تاجر جوان اما باسابقه نکات مهمی برای کسانی دارد که قصد دارند از فرصت پیش آمده در قطر بهره ببرند. او معتقد است ایران نمی‌تواند با فرمول‌هایی که در عراق و افغانستان تجارت می‌کند، در قطر وارد عمل شود چرا که مردمان اندک این سرزمین ثروتمند به کیفیت بیش از کمیت اهمیت می‌دهند و مصرف کنندگان لاکچری این سرزمین کالاهایی می خواهند که کیفیت در آن حرف اول را بزند.

طبق آخرین آمارها این کشور ۱۱،۴۹۳ کیلومتر مربعی در سال ۲۰۱۷ ۲٫۶ میلیون نفر جمعیت دارد، ۳۱۳٬۰۰۰ شهروند قطر و ۲٫۳ میلیون اتباع خارجی.  مشروح مصاحبه با عدنان موسی پور در کافه خبر در پی می‌آید.

این روزها فرصت قطر، در محافل سیاسی و اقتصادی بیش از هر عبارت دیگر به گوش می‌رسد. فکر می‌کنید امکانات استفاده از این فرصت فراهم است؟

ما به اندازه کافی فرصت سوزی کرده‌ایم، لازم است از فرصت پیش آمده نهایت استفاده را ببریم.

پس از برجام، تجارت ایران دستخوش تغییراتی محسوس شده است، این تغییرات در حوزه کشورهای همسایه و حاشیه خلیج فارس نیز قابل درک است؟

نکته مهمی است. ما پس از برجام با اروپا احساس نزدیکی کردیم اما باید این مساله را مدنظر قرار دهیم که در کنار نزدیکی به اروپا، از کشورهای حاشیه خلیج فارس که بازار مهمی برای ما محسوب می‌شوند فاصله گرفتیم. اتفاقا مراودات ما بیشتر با همین کشورهایی است که اطرافمان قرار دارند و اهمیت استراتژیک آنها نیز برای ما بسیار بالاست.

آنچه اهمیت دارد این است که کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز به ما همین نگاه را دارند؟ اینکه ما فرصت تجاری مناسبی برایشان هستیم؟

کشورهای حاشیه خلیج فارس را باید سه دسته کنیم. عربستان، بحرین و امارت که رابطه چندان خوبی با ما ندارند، کویت و عمان که روابط حسنه‌ای دارند و قطر که ملایم‌تر از کویت و قطر و عربستان به ما نگاه می‌کند. این فرصت، شرایط را برای نزدیک‌تر کردن قطر به ما فراهم کرده است و ما باید از این موقعیت بهره کافی را ببریم. عربستان تلاش فراوانی کرده است تا قطر را به سمت خود جذب کند. اصلا ریشه این اختلافات به اینجا بر می‌گردد که قطر قصد نداشت به بحرین دوم، برای عربستان، در منطقه تبدیل شود. حالا ما می‌توانیم از این فضا برای نزدیک تر شدن به قطر و افزایش شمار یارانمان بهره گیری کنیم. فضای کسب و کار قطر در جهان زبانزد است، لازم است بدانید این کشور با کیفیت‌ترین نیروی انسانی منطقه را دارد و همان طور که آمارها نشان می‌دهد یکی از بهترین سرمایه گذاران جهان نیز تلقی می‌شوند.

اگر ما در فکر توسعه تجارت غیر نفتی مکان هستیم نباید به سادگی از کنار فرصت قطر عبور کنیم. به عبارت دیگر به اندازه کافی در این سال‌ها فرصت سوزی کرده‌ایم و حالا زمان فرصت سازی است.

بسیاری فرصت قطر را به فرصت روسیه تشبیه می‌کنند، بعد از تیرگی روابط روسیه و غرب، این کشور نیز بازار مهمی برای ما محسوب شد، نظر شما در این خصوص چیست؟

فکر می‌کنم قیاس چندان درستی نباشد. ما از نظر فرهنگی به قطر نزدیک‌تریم تا به روسیه. فاصله ما با قطر بسیار نزدیک تر از فاصله ما به روسیه است و از نظر حمل و نقل، مشکلی در تجارت با قطر نداریم در حالی که حمل و نقل مساله مهمی در تجارت با روسیه محسوب می‌شود. در کل شرایط صعب جغرافیایی در تجارت با روسیه بسیار مهم است و ریسک تجارت با این کشور بسیار بالاتر از قطر است. منظورم این است که استفاده از فرصت قطر برای ما بسیار سهل تر از کشوری چون روسیه محسوب می‌شود.

با این تفاسیر استفاده از فرصت قطر برای ما بسیار ساده تر از دیگر کشورهاست، راه‌های بالفعل کردن این موقعیت بالقوه چیست؟

ما پیش از این تجارت ضعیفی با قطر داشتیم. فکر می‌کنم کل صادرات ما به این کشور در حدود 105 میلیون دلار است و حدود 12 میلیون دلار نیز از این کشور کالا وارد می‌کنیم اما حالا این فرصت برای چند برابر کردن تجارت ما وجود دارد.

چه حجمی از بازار قطر با تنش‌های فعلی میان این کشور و عربستان فعلا آزاد شده است؟

در حدود 40 درصد مواد غذایی قطر از عربستان و امارات وارد می‌شد.

این 40 درصد چه عددی را تشکیل می‌دهد؟

در حدود 3/5 میلیارد دلار. پس ما با یک برنامه ریزی دقیق می‌توانیم تجارتمان با قطر را به یک میلیارد دلار افزایش دهیم.

عمده ترین اقلام مورد نیاز قطر چیست؟ آیا تنها مواد غذایی بازار خوبی برای برنامه ریزی و صادرات داراست؟

اتفاقا قطر یکی از عمده‌ترین خریداران مصالح ساختمانی نیز هست. ظرفیت تولید مصالح ساختمانی نیز در ایران بالاست و می‌شود از این فرصت هم بهره برد.

نگفتید چه اقداماتی برای بالفعل کردن این موقعیت باید در دستور کار قرار گیرد.

نکته بسیار مهمی است. ما از دو زاویه می‌توانیم قطر را بررسی کنیم. یکی اینکه این کشور می‌تواند در قامت خریدار کالاهای ما ظاهر شود و از سوی دیگر می‌توان از موقعیت استثنایی قطر برای بهبود موقعیت بهره برد .قطر مجهزترین ناوگان هوایی منطقه و جهان را در اختیار دارد و ما می‌توانیم با عقد قراردادهایی از این موقعیت استفاده کنیم. از سوی دیگر ظرفیت‌های بانکی این کشور و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند کویت و عمان ینز در این حوزه قابل بهره برداری است.

همین حالا امارات خیلی از تاجران ما را اذیت می‌کند ، می‌شود از موقعیت قطر استفاده کرد و این کشور را جایگزین امارات کرد.در ضمن موقعیت مناسب برای حل اختلافات احتمالی در پارس جنوبی نیز پیش روی ماست تا بتوانیم از ثروتمان در پارس جنوبی نیز استفاده کنیم و تحریم‌های احتمالی در این بخش را نیز بشکنیم. اما برای استفاده از این موقعیت چه کنیم؟ باید هر چه سریع تر مرکز تجارت ایرانیان را در قطر راه اندازی کنیم. از سوی دیگر دولت می‌تواند با تعریف یک خط اعتباری از صادر کنندگان به قطر حمایت کند و با در نظر گرفتن مسیر سبز گمرکی راه تجارت را هموار کند. من متاسفانه کندی واضحی در این حوزه می‌بینم در حالی که دشمن فرصت ایجاد شده، گذشت زمان است. باید در همین هفته آتی ما با تشکیل جلساتی در دوحه و تدوین برنامه عملیاتی وارد شویم و با فرمول‌های تجارت در عراق و افغانستان و... نیز سراغ قطر نرویم چون قطری‌ها ، ثروتمندند و حتی در این شرایط به استفاده از کالاهای متوسط تن نمی‌دهند. کیفیت در تجارت با قطر حرف اول و آخر را می‌زند.

این امکان هست که حتی در صورت عادی شدن دوباره روابط قطر و عربستان و دیگر کشورهای عربی، این موقعیت پابرجا بماند؟

حتما هست. ما اصلا این تنش فعلی را کنار بگذاریم. قطر میزبان جام جهانی در سال 2022 است. از همین حالا زمان خوبی است که از موقعیتی که در منطقه ایجاد می‌شود استفاده کنیم.

ببینید کشورهای حاشیه خلیج فارس همواره در عرصه تجارت با ما خریدار هستند و کشورهای اروپایی فروشنده . منطق حکم می‌کند ما برنامه تجاری محکمی برای مراوده با خریدارانمان داشته باشیم.

ترکیه این روزها برای ورود جدی تر به بازار قطر تحرکاتی داشته است ، فکر می‌کنید می‌شود در رقابت با این کشور و سایر کشورها موفق بود؟

حتما می‌شود. ما نزدیکی فرهنگی خاصی با قطری‌ها داریم. باید توجه کنیم بخش مهمی از قطری‌ها ریشه ایرانی دارند و اتفاقا لابی ایرانی‌ها در قطر نیز لابی کارآمد و با نفوذی است. می‌شود از این موقعیت نیز بهره برد و در سایه این نزدیکی حتی امکان سرمایه گذاری قطری‌ها در ایران را فراهم کرد اما باز هم می‌گویم که قاتل این فرصت گذشت زمان و کندی است و امیدوارم مسئولان قدر این شرایط خاص را بدانند و با برنامه‌ای دقیق وارد عمل شوند.