بورس در مسیر رشد ارزی؟
 «9 سال از آخرین تغییر اساسی در نرخ ارز رسمی می‌گذرد»، اتفاقی که در زمان خود موجب شده بود که دلار آمریکا حدود 800 تومان قیمت خورده و به فاصله چندماه بعد، بورس تهران با رشد حاشیه سود شرکت‌های صادرکننده مواجه شود.
حال در سال نخست برنامه پنجم توسعه، فعالان اقتصادی و بازار سرمایه با رخداد مشابه 9 سال قبل مواجه هستند تا در پس رشد 11 درصدی نرخ دلار رسمی، اتفاقات خوب یا بد جدیدی را در اقتصاد کشور تجربه کنند.
اما در نخستین واکنش که البته برخی از اقتصاددانان آن را شتابزده قلمداد کردند، بورس اوراق بهادار تهران روز چهارشنبه گذشته همزمان با تغییر 11 درصدی نرخ دلار و خیز آن از 10 هزار و 600 ریال به 11 هزار و 717 ریال شاهد تشکیل صف‌های خرید برای شرکت‌های صادرکننده بود.
رخدادی که موجب شد، دماسنج بازار سهام با ثبت رشد 167 واحدی، تغییر مسیر داده و برخلاف روزهای گذشته متعادل شود.در همین حال، شماری از کارشناسان بازار سرمایه با تحلیل این رویداد مهم اقتصادی، تاثیر آن بر بورس تهران را مورد بررسی قرار داده‌اند.در این اظهارنظرها ضمن تاکید اثرگذاری رشد نرخ دلار رسمی بر حاشیه سود شرکت‌ها، از زوایای دیگر نیز به اثرات این اتفاق پرداخته شده است.رشد قابل توجه ارزش جایگزینی شرکت‌ها به عنوان یک فاکتور اساسی و مهم در خصوص آینده یک بنگاه اقتصادی در کنار اثرات منفی این اتفاق بر هزینه تمام شده طرح‌های توسعه شرکت‌ها حتی صادرکننده‌ها، زوایای پیدا و پنهان افزایش نرخ ارز رسمی است که کارشناسان بازار سرمایه آن را مورد بررسی قرار داده‌اند.اما برآورد این اظهارنظرها حاکی از آن است که رشد نرخ دلار رسمی در کوتاه مدت به نفع بورس یا به تعبیری واضح‌تر شاخص بازار سهام تمام می‌شود، اما در میان مدت و بلندمدت با توجه به آثار تورمی که می‌تواند داشته باشد، بازده سرمایه‌گذاری در بورس افزایش پیدا می‌کند که این رویداد نیز به کاهش نسبت قیمت به درآمد بورس (P/E) تمام می‌شود، در این شرایط است که نسبت سود به قیمت بورس (P/E) افزایش می‌یابد. بر این اساس شاید تشکیل برخی از صف‌های خرید در بازار سهام را با توجه به این تحلیل‌ها بتوان هیجانی و عجولانه ارزیابی کرد.
همچنین تاثیر مثبت این رخداد در زمان کنونی که قیمت‌های جهانی با رشد مواجه هستند، بیش از هر زمان دیگر خودنمایی می‌کند، غافل از این که با افت قیمت‌های جهانی، اثر درآمدی افزایش نرخ دلار برای صادرکننده‌های مواد خام خنثی می‌شود.
ضرورت انتشار جدول منابع و مصارف ارزی
در همین رابطه عضو هیات مدیره گل‌گهر گفت: برای تشخیص تاثیر افزایش نرخ دلار بر شرکت‌های بورسی باید جدول منابع و مصارف ارزی شرکت‌ها را بررسی کرد.
حسین ملاحسین آقا با اشاره به افزایش 11 درصدی نرخ دلار رسمی گفت: هرچند این افزایش نرخ به نفع شرکت‌های صادرکننده خواهد بود، اما نباید از تاثیر منفی این اتفاق بر هزینه‌های طرح توسعه شرکت‌ها چشم‌پوشی کرد.وی با بیان این که گل گهر به عنوان یکی از صادرکننده‌های اصلی سنگ‌آهن از افزایش نرخ دلار تاثیر مثبت می‌پذیرد، گفت: این شرکت سنگ‌آهنی 5 میلیارد دلار طرح توسعه دارد که 50 درصد این طرح‌های توسعه به منابع ارزی نیاز دارد که از این حیث گل‌گهر یکی از مصرف‌کننده‌های دلار نیز محسوب می‌شود.
این مقام‌مسوول با بیان این که افزایش نرخ دلار به گران تمام شدن هزینه‌های طرح‌های توسعه شرکت‌ها منجر می‌شود، ادامه داد: شرکت‌های معدنی و فلزی با توجه به برنامه‌های توسعه‌ای کشور، طرح‌های توسعه بزرگی در برنامه دارند که رشد نرخ دلار رسمی، نرخ مصارف ارزی شرکت‌ها را افزایش می‌دهد.
وی افزود: تاثیرات رشد نرخ دلار را نباید در کوتاه مدت بررسی کرد و برای تشخیص اثرات این رخداد مهم باید منتظر تحولات آینده و بلندمدت بود.ملاحسین آقا با اشاره به تشکیل صف‌های خرید گسترده برای شرکت‌های صادرکننده در بورس تهران گفت: رشد نرخ دلار برای این شرکت‌ها یک نقطه قوت محسوب می‌شود چراکه هم به افزایش حاشیه سود و هم رشد ارزش جایگزینی منجر می‌شود، اما این شرکت‌ها برای ادامه حیات خود به طرح‌های توسعه نیاز دارند به عنوان مثال گل گهر تا 30 ماه آینده برنامه افزایش تولید 4 میلیون تن کنسانتره را دارد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا تاثیر رشد نرخ دلار بر حاشیه سود شرکت‌های معدنی از جمله گل‌گهر 10 درصد است؟ گفت: باید تغییرات نرخ رسمی دلار را بر شرکت‌ها و صنایع مختلف به صورت مجزا بررسی کرد و این که بگویید شرکت‌های صادرکننده 10 درصد با افزایش حاشیه سود مواجه می‌شوند، تحلیل کارشناسانه و واقع‌بینانه‌ای نیست.
وی شرکت‌های معدنی، مس، فلزی، سیمانی و پتروشیمی‌ها را جزو شرکت‌هایی دانست که از افزایش نرخ ارز تاثیر مثبت می‌پذیرند و گفت: در این بین شرکت‌هایی بیشترین اثر مثبت را از رشد نرخ دلار تجربه خواهند کرد که مواد اولیه خود را از داخل تامین کرده و بیشتر محصول خود را صادر کنند که در این بین شرکت‌های سنگ‌آهنی تامین نیاز داخل را در اولویت قرار داده‌اند و حجم صادرات آنها به میزان قابل توجهی نیست.
عضو هیات مدیره گل گهر در ادامه به سرمایه‌گذاران بازار سهام توصیه کرد که اگر براساس رشد نرخ دلار در صف‌های خرید سهام قرار گرفته‌اند، باید پیش از هر اقدامی با تحلیل منابع و مصارف ارزی شرکت مورد نظر تاثیر این اتفاق بر حاشیه سود را تحلیل کنند تا در روزهای آینده با شرایط متفاوتی مواجه نشوند.
خیز ارزش جایگزینی، مهم‌ترین رخداد گران شدن دلار رسمی
در همین حال، یک کارشناس صنایع پتروشیمی نیز با تحلیل اجمالی رشد نرخ دلار و اثرات آن بر صنایع مختلف گفت: این رخداد به نفع صادرکننده‌ها تمام می‌شود.
حمید انتظاری سرپرست مطالعات اقتصادی سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی با بیان این که افزایش ارزش جایگزینی شرکت‌ها، مهم‌ترین تاثیر رشد نرخ دلار رسمی محسوب می‌شود، تصریح کرد: در حالی بازار افزایش ناچیز حاشیه سود شرکت‌ها متاثر از این رخداد را مدنظر قرار داده که مهم‌ترین تاثیر افزایش نرخ مرجع دلار توسط بانک مرکزی، افزایش قابل توجه ارزش جایگزینی شرکت‌ها است.وی اهمیت ارزش جایگزینی شرکت‌ها را در ادامه حیات بنگاه‌های اقتصادی مورد اشاره قرار داد و افزود: هرچند رشد نرخ دلار رسمی بر حاشیه سود شرکت‌ها اثرگذار است به ویژه شرکت‌هایی که مواد اولیه خود را در داخل کشور تامین می‌کنند، اما رشد ارزش جایگزینی شرکت‌ها اتفاق مهم‌تری برای بنگاه‌های اقتصادی محسوب می‌شود که رشد ارزش جایگزینی هم به واسطه افزایش هزینه ماشین‌آلات شرکت‌ها اتفاق می‌افتد.
این کارشناس بازار سرمایه در برابر این سوال که افزایش نرخ ارز چه تاثیری بر شرکت‌های مصرف‌کننده دلار یا همان واردکننده‌ها خواهد داشت؟ پاسخ داد: افزایش نرخ ارز موجب گران‌تر شدن کالاهای مشابه خارجی و افزایش توان رقابت کالاهای تولید داخل می‌شود، از این رو نگرانی بابت افزایش هزینه‌های شرکت‌های واردکننده مواد اولیه وجود ندارد، منوط بر این که دولت به این شرکت‌ها اجازه افزایش نرخ داده و اوضاع را مدیریت کند.
ارزیابی صحیح تسعیر ارز الزامی است
افزون براین علی اسلامی بیدگلی با اشاره به اینکه در نگاه اول ارزیابی سرمایه‌گذاران بر افزایش قابل توجه سود شرکت‌های صادرکننده است، گفت: افزایش نرخ دلار موجب می‌شود تا انتظار سودآوری سرمایه‌گذاران از شرکت‌های معدنی، پتروشیمی و فلزی که هزینه‌های ریالی و فروش ارزی دارند، افزایش یابد. این کارشناس بازار سرمایه افزود: این در حالی است که شرکت‌هایی که برای تامین مواد اولیه نیاز به مصرف ارز زیادی دارند، شاهد افزایش بهای تمام شده و در نتیجه کاهش سودآوری خواهند بود. خودروسازان مهم‌ترین گروهی هستند که از افزایش نرخ ارز تاثیر منفی می‌گیرند.
وی خاطرنشان کرد: از لحاظ کارشناسی این نگاه یک سویه دیدگاه خوبی نیست و باید عوامل تاثیرگذار مختلف را بر افزایش و کاهش سودآوری شرکت‌ها در کنار نرخ ارز در نظر گرفت. براین اساس بدهی‌های ارزی و هزینه‌ای نکته مهمی است که سرمایه‌گذاران باید توجه ویژه‌ای داشته باشند چراکه بسیاری از شرکت‌های معدنی برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای، تسهیلات درازمدت ارزی با نرخ‌های پایین دریافت کرده‌اند.
اسلامی افزود: براین اساس با افزایش نرخ ارز، این شرکت‌ها باید بابت تسعیر ارز، ذخیره قابل توجهی را منظور کنند که سود شرکت‌ها را دچار چالش خواهد کرد. وی تاکید کرد: ذخیره‌ای که برخی از این شرکت‌ها مجبور هستند در نظر بگیرند، ممکن است از میزان حاشیه سود ایجاد شده بسیار بیشتر باشد.
از سوی دیگر در شرکت‌هایی که درآمد ارزی زیادی دارند و در مقابل بدهی قابل توجهی ندارند مانند پتروشیمی خارک، افزایش سودآوری زیادی پیش‌بینی خواهد شد. به این ترتیب تحلیل شرایط شرکت‌های مختلف می‌تواند ارزیابی صحیح از میزان سودآوری آنها را ترسیم کند.
افزایش سودآوری صنایع بورس
این در حالی است که دبیر سابق کانون کارگزاران افزایش نرخ دلار را به صورت همه جانبه توصیف می‌کند که موجب افزایش سودآوری صنایع و رشد دسته‌جمعی قیمت‌ها خواهد شد.
خرازی با بیان این مطلب افزود: با وجود اینکه کشور ما در بسیاری محصولات یا مواد اولیه واردکننده است اما در بورس شرکت‌های صادرکننده بزرگی فعالیت می‌کنند که نوسان مثبت نرخ ارز، رشد قیمتی را برای آنها به همراه دارد.وی خاطرنشان کرد: شرکت‌های معدنی، فلزی و سیمانی و پتروشیمی‌ها از جمله شرکت‌هایی هستند که قیمت‌گذاری آنها براساس نرخ‌های جهانی است و حاشیه سودشان به میزان قابل توجهی افزایش می‌ِیابد.در همین حال گروه‌هایی مانند خودروسازان که واردکننده قطعات هستند به دلیل افزایش بهای تمام شده شاهد کاهش سودآوری خواهد بود.
این در حالی است که بدون شک گروه دوم تلاش خواهند کرد تا از دولت افزایش نرخ فروش دریافت کنند اما در صورتی که نتوانند اجازه افزایش نرخ فروش را دریافت کنند با کاهش سودآوری مواجه می‌شوند.خرازی خاطرنشان کرد: گروه فولادی نیز با توجه به کشش‌پذیری که دارند همواره توانسته در مقاطع زمانی مختلف با اصلاح قیمتی افزایش بهای تمام شده خود را جبران کنند بر این اساس با حرکت این گروه در مجموع می‌توان گفت اثرگذاری مثبت افزایش نرخ ارز بر بازار سرمایه درازمدت است و تمامی صنایع بورس را متاثر خواهد کرد.
اولین گام رهاسازی
قائم‌مقام کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران نیز در این‌باره گفت: به طور کلی در کوتاه‌مدت صنایعی که مواد اولیه آنها از خارج وارد می‌شود و وابسته به این مواد هستند از افزایش قیمت دلار تاثیر منفی و آنها که وابستگی به صادرات محصول دارند تاثیر مثبت می‌پذیرند.
دکتر بهروز خدارحمی افزود: در بلندمدت همان‌طور که انتظار می‌رود، رهاسازی قیمت ارز به نفع صنایع تولیدی است و باعث تقویت آنها می‌شود اما به ضرر بخش‌هایی خواهد بود که فعالیت بازرگانی از نوع واردات دارند. این کارشناس ادامه داد: به نظر می‌رسد اتفاقی که افتاده، اولین گام رهاسازی قیمت ارز باشد و حداقل اثر روانی که دارد، این است که دوگانگی نرخ ارز در بازار را کاهش می‌دهد که این نیز به عنوان یک اثر مثبت بر کل بازار سرمایه تلقی می‌شود.
خدارحمی خاطرنشان کرد: نوسانات کوتاه مدت ارز در بازار پول، جذابیت کاذبی در بازار ایجاد کرده بود که امیدواریم افزایش قیمت ارز باعث تعادل نرخ آن شود و این جذابیت را از بین برده و سرمایه‌ها به بورس هدایت شوند.