D3 یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های نوآوری در مونترال است که در سال 2016 جایزه استارت‌آپ کارآفرین کانادا، در منطقه کبک را از آن خود کرد. در این مرکز تاکنون 350 استارت‌آپ تحت آموزش قرار گرفته‌اند که این استارت‌آپ‌ها تا به امروز بالغ بر 12 میلیون دلار فروش و جذب سرمایه داشته‌اند و مجموعا 50 میلیون دلار، ارزش‌گذاری شده‌اند.

D3 در مرکز شهر مونترال در منطقه‌ای که ساختمان‌ها و دانشکده‌های مختلف دانشگاه کنکوردیا قرار دارد واقع شده است. فضای فیزیکی D3؛ شامل یک فضای اشتراکی بزرگ برای استقرار و فعالیت تیم‌های مختلف، یک کلاس و سه اتاق کنفرانس و جلسه، بخش آزمایشگاهی مجهز به تکنولوژی‌های روز، محوطه‌ای برای گفت‌وگوها و جلسات داخلی تیم‌ها و در نهایت فضایی برای بازی، استراحت و غذا خوردن است. ساعت فعالیت مرکز از 7 صبح تا 11 شب در روزهای غیرتعطیل است، اما برای اعضای تیم‌های مستقر، در صورتی که مایل باشند، کارت ورود الکترونیکی (Access card) صادر می‌شود تا بتوانند در هر ساعتی از شبانه‌روز و حتی در روزهای تعطیل مراجعه داشته باشند. فضای اشتراکی که عمدتا پس از گذراندن برنامه اول مرکز (با عنوان BMV) و تایید شدن ایده از منظر داشتن بازار در اختیار تیم‌ها قرار می‌گیرد، از یک طرف به استارت‌آپ‌ها کمک می‌کند بتوانند بدون نیاز به پرداخت هزینه‌ای برای مکان استقرار، بر پیشبرد ایده خود متمرکز شوند و از سوی دیگر فضایی برای گفت‌وگو و تبادل نظر بین تیم‌ها به صورت غیررسمی فراهم می‌کند. دیدن جمع‌های چندنفره از تیم‌های مختلف به هنگام ناهار یا در استراحت‌های بین روزی که مشغول گپ و گفت و بعضا طرح مشکلات و مشورت گرفتن برای حل آنها هستند؛ کاملا متداول است.

برنامه‌های آموزشی مرکز در سه سطح برنامه‌ریزی شده است:

دوره نخست که از آن با عنوان BMV یاد می‌شود، در طول 12هفته برگزار می‌شود. هدف از این دوره آن است تا افراد یا تیم‌هایی که تصور می‌کنند ایده‌ای نوآورانه دارند، در روندی سریع و کم‌هزینه، قابلیت تبدیل آن به کسب‌وکار را بیازمایند. پس از یک جلسه اولیه برای ارائه ایده در جمع مربیان مرکز، ایده‌هایی که مورد انتخاب قرار گرفته‌اند وارد برنامه می‌شوند. در طول این برنامه، از طریق نزدیک به 100 مصاحبه روشمند با مشتریان بالقوه، همچنین صاحب‌نظران و دست‌اندرکاران آن حوزه، هر هفته یک بار یک جلسه آموزشی دو ساعته در رابطه با جنبه‌های مختلف راه‌اندازی و پیشبرد پایدار یک کسب‌وکار و یک جلسه سه ساعته ارائه دستاوردهای هر تیم طی هفته قبل و برنامه‌ریزی برای هفته بعد، برگزار می‌شود. در طول این 12 هفته به‌تدریج تمامی 9 خانه بوم کسب‌وکار (Canvas) تکمیل می‌شود، اما بیشترین تاکید روی ارزش ایجاد شده انحصاری برای مشتری و طبقه‌بندی مشتریان است. خروجی این دوره، تایید شدن یا نشدن ایده‌ای است که از سوی هر تیم دنبال می‌شده است. این امکان هم در نظر گرفته شده است که در طول مسیر، متناسب با بازخوردهایی که هر تیم می‌گیرد، چرخش و تغییراتی در ایده داده شود.

با پایان دوره BMV، در صورتی که ایده – به‌ویژه از نظر قابلیت آن برای تبدیل شدن به یک کسب‌وکار - تایید شده باشد، دو برنامه دیگر تعریف می‌شود. دوره اول موسوم به MVP در طول هشت هفته بر این تمرکز دارد که تیم به ساده‌ترین محصول قابل اتکایی که قابل ارائه به نخستین مشتری‌ها باشد، دست پیدا کند و به نوعی تست اولیه از بازار صورت بگیرد، بی‌آنکه نیاز باشد محصول نهایی تولید شود. در این دوره نیز برنامه‌های آموزشی به همراه جلسات ارائه دسته جمعی وجود دارد و البته جلسات ویژه رودررو نیز به‌طور مستقل برای هر تیم با مربیانشان دنبال می‌شود. تمرکز این دوره روی تست بازار، اخذ بازخوردها و تصحیح و تکمیل مفروضاتی است که در مدل کسب‌وکار لحاظ شده است. با عبور از این برنامه، به دوره نهایی تعریف‌شده در مرکز نوآوری‌ها می‌رسیم، دوره‌ای که از آن با عنوان PMF یاد‌می‌شود و در آن، روی آماده کردن محصول نهایی برای عرضه به بازار کار می‌شود. کارگاه‌ها، جلسات منظم دو هفته‌ای و همین‌طور جلسات ویژه با مربیان مرکز برای تسریع پیشبرد کار و رفع موانع پیش آمده در طول دوره برگزار و تیم را برای تبدیل شدن به یک استارت‌آپ تمام‌عیار در بازار رقابتی آماده می‌کنند. در کنار این برنامه‌ها که روال کلاسیک و متداول آموزش و هدایت استارت‌آپ‌هاست، ظرفیت‌های دیگری هم در مرکز پیش‌بینی شده است.

آزمایشگاه طراحی، یکی از این فضاها است که با داشتن امکاناتی نظیر پرینت سه‌بعدی، وسایل مورد نیاز برای تهیه طراحی‌های اولیه و یک تکنیسین عمومی که به تیم‌ها کمک کند، فضای خوبی برای عملی کردن خلاقیت‌های ذهنی در مسیر طراحی و تولید محصول فراهم می‌آورد. تیم فنی حاضر در این آزمایشگاه آماده است تا با تعیین وقت قبلی، برای حل معضلی که تیم را برای پیشبرد ایده گرفتار کرده، یک توفان مغزی برگزار کنند. پلت‌فرمی ویژه با عضویت همه کسانی که در فضای مرکز هستند در دسترس همه است تا بتوان به راحتی به گفت‌وگو و انتقال فایل و... پرداخت. مرکز، تسهیلات ویژه‌ای نیز برای شرکت در رویدادهای خاص پیش‌بینی می‌کند. به‌طور مثال رویداد بین‌المللی حمل‌ونقل پایدار که هزینه ثبت نام در آن به‌صورت عادی، سه هزار دلار بود، با معرفی‌نامه مرکز برای سهمیه مشخصی از اعضا، به‌طور رایگان قابل استفاده بود. دیدن تورهای مختلفی از سرمایه‌گذاران، دانشجویان یا حتی کودکان مدرسه‌ای که برای آشنایی با مرکز نوآوری‌های دانشگاه کنکوردیا آمده‌اند و از بخش‌های مختلف آن بازدید می‌کنند، امری عادی به‌شمار می‌رود. امیدواریم نوشتار حاضر توانسته باشد فضای این مرکز و برنامه‌های آن را تا حدودی ترسیم کند.