از آنجا‏ که پول از سوی اعضای مختلف یک خانواده خرج می‌‏شود، هر کس در خانواده باید درک کاملی از پولی که در خانه در دسترس است، داشته باشد. همچنین باید بداند که چقدر می‏‌تواند خرج کند، بدون آنکه مشکلات مالی برای خانواده به‏ وجود بیاورد. این عاقلانه است که بگذاریم هر کسی بداند که چقدر پول موجود است و سهم هر کس چقدر است. مسلما کودکان محدودیت‏‌های بیشتری نسبت به والدین در خرج کردن دارند. از همان ابتدا که در خانه شروع به برنامه‏‌ریزی مالی می‌کنید، عاقلانه است که مقداری را به‌عنوان پس‌انداز اضطراری برای روز مبادا کنار بگذارید. این پول می‏‌تواند در خیلی مواقع استفاده شود اما باید محدودیتی نیز برای موارد خرج کردن آن مشخص کنید. به این‏ طریق بی‌دلیل خرج نمی‌شود. مثلا می‌‏توان در تعمیر وسایل اصلی خانه یا تعمیر وسیله نقلیه از آن استفاده کرد. خوب است که در این مواقع به‏ جای استفاده از کارت اعتباری با بهره فراوان، از سرمایه خانواده استفاده کرد.

یکی از نکات کلیدی این است که بررسی کنیم که هر یک از اعضای خانواده به‌طور معمول چقدر پول خرج می‌‏کند. با این کار می‏‌توان در بعضی مواقع از خرج‏‌های بیجا جلوگیری کرد. بعضی از اعضای خانواده ممکن است در روز مقدار زیادی برای نوشیدن آب ‏معدنی، قهوه و برخی موارد دیگر بپردازند که هزینه اضافی زیادی را به خانواده تحمیل می‏‌کند. پس می‏‌توانید، محدودیت‌هایی برای خرج روزانه یا هفتگی نیز تعیین کنید. برخی مواقع، اشتباهات کوچک مالی که به‌طور دائم صورت می‏‌گیرد، می‌توانند به مشکلات بزرگی منجر شوند. شاید زمان آن است که نگاهی به نحوه خرج شدن پول در خانه بیندازید و با صرف کمی وقت، مقدار خرج و دخل خانواده را محاسبه کنید. ممکن است نتایج جالبی به ‏دست بیاورید. بسیاری از کارشناسان اقتصاد خانواده دو مسیر را پیش پای افرادی از خانواده که مسوولیت مدیریت اقتصادی خانواده را برعهده گرفته‌اند، می‌گذارند. آنها به این اعضای خانواده ابتدا پیشنهاد می‌دهند که بخشی از پول خود را پس‌انداز کنند تا یک حاشیه امن برای خود و سایر اعضای خانواده در روزهای مبادا ایجاد کنند. اما برای آنکه راحت‌تر بتوانید پس‌انداز کنید چند روش را به شما پیشنهاد می‌دهند.

چگونه پس‌انداز کنید

1- هر بارکه خرج می‌کنید آن را یادداشت کنید حتی اگر هزینه‌ای را با چک و کارت اعتباری می‌پردازید با یادداشت کردن ارقام در آخر ماه به کسر پول دچار نمی‌شوید. به تعبیر دیگر شما با این روش نحوه هزینه‌کرد حقوق ماهانه خود را ردیابی می‌کنید و آخر ماه با این ابهام مواجه نمی‌شوید که پولتان خرج چه شده است.

2- پاداش‌ها را نادیده بگیرید: حتی‌الامکان پاداش آخر سال، کارانه و پول‌هایی از این قبیل که مازاد بر حقوق ماهانه خود دریافت می‌کنید را در حسابی جداگانه پس‌انداز کنید و نادیده بگیرید.

3- پس‌انداز ویژه: هر ماه پولی ولو اندک پس‌انداز کنید. چه بسا برای انجام برنامه‌هایی با هزینه اضافی به آن احتیاج پیدا کنید. در زندگی مطمئنا پیشامدهای غیرمنتظره‌ای وجود دارد. این احتمال را که ممکن است هزینه پیش‌بینی نشده‌ای داشته باشید درنظر بگیرد.

4- هزینه‌ای احتمالی را پیش‌بینی کنید: دیر یا زود مجبور می‌شوید تلویزیون، ماشین لباسشویی و... را عوض کنید. بهتر است هنگام پایان یافتن اقساط، اجناسی را که در طول سال خریده‌اید، باز هم به میزان قسط پرداختی ماهانه از حقوقتان برداشته و در حساب پس‌انداز ذخیره کنید.

5- مساعده نگیرید: غالبا برای خرید اجناس ضروری مثل خودرو گرفتن وام و مساعده اجباری است. اما گرفتن کمک و مساعده برای رفتن به مسافرت یا ولخرجی بیشتر، کاری غیرمنطقی و نادرست است و خیلی زود شما را زیر بار قرض خواهد برد.

6-خرید قسطی، محتاطانه: پیش از اینکه قسطی خرید کنید با محاسبه‌ای ساده قیمت اصلی و قیمت تمام شده با قسط را مقایسه کنید و ببینید آیا به صرفه است و توان پرداخت اقساط را دارید یا نه.

7- برای هزینه‌های جاری زندگی، پیش‌بینی رقمی را کرده و از آن عدول نکنید: این رقم را به 4 قسمت تقسیم کرده و خود را مجبور کنید که بیش از آن خرج نکنید به‌خصوص اگر درآمد محدودی دارید از این مبلغ هفتگی بیشتر خرج نکنید یکی، دو بار سختی کشیدن در طول هفته بهتر از پایان رساندن ماه با اضطراب و نگرانی است. اگر بتوانید خرج هفتگی را در یک روز ثابتی از بانک بگیرید (مثلا شنبه‌ها) به‌طور محدودتری خرج می‌کنید.

8-صرفه‌جویی را اشتباه نکنید: مثلا اگر با مشکلی مواجه هستید هرگز با نپرداختن حق بیمه صرفه‌جویی نکنید چه بسا در اثر یک اتفاق ساده یا دزدی و آتش‌سوزی خسارات جبران ناپذیری متحمل ‌شوید و این صرفه‌جویی بسیار برای شما گران تمام می‌شود.

9- به یاد داشته باشید که همه ثروتمندانِ امروز، ثروتشان را به ارث نبرده‌اند بسیاری از آنها پس‌انداز کردن را از پول‌های بسیارکم شروع کرده‌اند اما آن را به مدت طولانی انجام داده‌اند و به مرور بر مقدار آن افزوده‌اند به علاوه اینکه آن پول را سرمایه‌گذاری کرده و از ریسک کردن نترسیده‌اند.

10- به صندوق‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز هفتگی یا ماهانه خانوادگی یا دوستانه بپیوندید. به این ترتیب هرماه اجبارا مبلغی را به حساب خود پس‌انداز می‌کنید. البته این نکته را به یاد داشته باشید ثبت‌نام در این گونه صندوق‌ها نباید به گونه‌ای پیش رود که بخش زیادی از درآمد ماهانه شما را ببلعد و همچنین بهتر است وامی را که بابت ثبت نام در این صندوق‌ها کسب می‌کنید صرف کالاهای لوکس یا غیرضروری نکنید.

11- یکی دیگر از روش‌هایی که می‌تواند به شما در مراحل بعدی کمک کند خرید یک بیمه عمر است. مهم‌ترین دلیل برای خرید این نوع بیمه نیز آن است که شما همیشه جوان نیستید و نمی‌توانید کار کنید.

دومین روشی که کارشناسان اقتصاد خانواده برای یک مدیر مالی خانواده پیشنهاد می‌دهد این است که مسیر هزینه‌کرد حقوق خود را در هر ماه ترسیم کنید و در تا پایان ماه در همان مسیر با دقت حرکت کنید. چراکه به هر طبقه اقتصادی که تعلق داشته باشید با هر میزان ثروت و درآمد، اگر نتوانید عاقلانه پول خرج کنید همیشه با معضل بی‌پولی مواجه خواهید شد. از طرفی هر چقدر هم وضع مالی‌تان خراب باشد، کافی است بدانید چگونه مخارج‌تان را با درآمدتان تنظیم کنید تا از پولی که دارید درست استفاده کنید و کمتر با بی‌پولی مواجه شوید. برای آنکه بتوانید مدیریت امور مالی خانواده را به دست بگیرید می‌تواند با استفاده از پیشنهادهای زیر برای خرج‌کردن پول خود برنامه‌ریزی کنید.

۱. بودجه‌بندی کنید

مخارج و درآمدتان را کنترل کنید تا تصویر دقیقی از موقعیت اقتصادی‌تان داشته باشید. فاکتور‌ها را نگه دارید و مخارج‌ را بلافاصله در دفتر بنویسید. جمع هزینه‌ی ماهانه قبض‌ها را هم به بودجه‌بندی‌تان اضافه کنید. در این مرحله مخارج را گروه‌بندی کنید؛ مثلا غذا، لباس، سرگرمی و…احتمالا پس از گروه‌بندی مخارج متوجه می‌شوید بعضی از گروه‌ها هزینه بسیار زیادی مصرف می‌کنند، آنها را دقیق‌تر بررسی کنید تا مخارج غیر ضروری را بیابید و پول بیشتری پس‌انداز کنید. پس از آنکه مدتی مخارج‌تان را کنترل کردید، برای هر گروه بودجه ماهانه یا هفتگی اختصاص بدهید. حواس‌تان باشد کل بودجه از درآمدتان کمتر باشد تا جای ممکن پس‌انداز کنید.

۲. برای مخارج‌ برنامه‌ریزی کنید

برای اینکه کمتر خرج کنید لحظه‌ای تصمیم نگیرید، هنگامی که در منزل هستید با آرامش لیست خریدتان را بنویسید. قبل از خرید از چند مغازه دیدن کنید، قیمت تقریبی جنس‌های مدنظرتان را یادداشت کنید، بدون اینکه چیزی بخرید به خانه برگردید و در آرامش کالای مورد نظر خود را انتخاب کنید. اگر بدانید دقیقا چه چیزی می‌خواهید بخرید، کمتر در مغازه می‌مانید و پول کمتری خرج می‌کنید. اگر به هر خرید به‌عنوان یک تصمیم مهم نگاه کنید، عاقلانه‌تر تصمیم می‌گیرید. کالایی را برای سرگرمی امتحان نکنید و تست‌های رایگان را نپذیرید، در غیر این صورت حتی اگر قصد خرید نداشته باشید وسوسه می‌شوید خارج از برنامه خرید کنید.

۳. خودتان را برای خرید تحریک نکنید

برنامه‌ریزی مالی کار عاقلانه‌ای است، اجازه ندهید ولخرجی و هیجانات لحظه‌ای برنامه‌تان را خراب کند. برای جلوگیری از خریدهای غیرضروری ابتدا بهتر است برای سرگرمی به پاساژگردی نروید و ویترین مغازه‌ها را بی‌هدف تماشا نکنید. اگر از خرید کردن لذت می‌برید، مراقب باشید برای لوازمی که نیاز ندارید پول خرج نکنید. هنگامی که قدرت استدلال ندارید، تصمیم نگیرید. وقتی تحت‌تاثیر دارو و کمبود خواب هستید نمی‌توانید عاقلانه تصمیم بگیرید. حتی بهتر است زمانی که گرسنه هستید یا با صدای بلند موزیک گوش می‌دهید، اگر لیست خرید همراه‌ ندارید خرید نکنید.

۴. تنها خرید کنید

همراه بردن بچه‌ها، دوستانی که به خرید علاقه دارند و حتی دوستی که کاملا به تصمیم شما احترام می‌گذارد، ممکن است باعث شود پول اضافه خرج کنید. همین‌طور به صحبت‌های فروشنده مغازه توجه نکنید. اگر سوالی دارید مودبانه پاسخ‌ سوال‌تان را گوش کنید، اما پیشنهادهای خریدشان را نشنیده بگیرید. اگر شما را تنها نمی‌گذارند، مغازه را ترک کنید و هرگاه تصمیم گرفتید برگردید.

۵. هزینه‌ها را نقد و یکجا پرداخت کنید

کارت‌های اعتباری به دو دلیل مخارج را بالا می‌برند: این امکان را فراهم می‌کنند که بیشتر از بودجه‌ای که در نظر گرفته‌اید خرج کنید و چون ظاهرا پولی رد و بدل نمی‌شود به اشتباه تصور می‌کنید پول زیادی خرج نکرده‌اید. کارت کشیدن یا نسیه گرفتن کنترل مخارج را از دست‌تان خارج می‌کند. همچنین بیشتر از چیزی که نیاز دارید پول نقد همراه نبرید، اگر پول اضافه نداشته باشید نمی‌توانید ولخرجی کنید. به جای اینکه هر وقت پول‌تان تمام شد کیف‌پول‌تان را پر کنید، هفته‌ای یک بار بودجه هفتگی‌تان را از حساب برداشت کنید.

۶. تحت‌تاثیر تبلیغات قرار نگیرید

عوامل محیطی تاثیر زیادی روی پول خرج کردن ما دارند. هوشیار باشید و دقیقا بدانید چرا می‌خواهید فلان محصول را بخرید. تحت‌تاثیر تبلیغات خرید نکنید. چه تبلیغ را در تلویزیون دیده باشید، چه روی بسته‌بندی محصول، باید به صداقت آن شک کنید. آنها طراحی شده‌اند تا شما را برای پول خرج کردن تشویق کنند و تصویر ایده‌آلی از محصول نشان می‌دهند، نه آنچه واقعا هست. ضمن آنکه بهتر است هیچ محصولی را تنها به‌دلیل ارزانی نخرید. اگر می‌خواهید کالایی را تهیه کنید بسیار خوب است از کارت‌های تخفیف و حراجی‌ها استفاده کنید، اما خرید یک کالا تنها به‌دلیل اینکه ۵۰درصد تخفیف دارد پس‌انداز محسوب نمی‌شود. همین‌طور حواس‌تان به حقه‌های قیمت‌گذاری باشد؛ ۱۹۹ هزار تومان همان ۲۰۰ هزار تومان است. ارزش هر کالا را با کیفیت خودش بسنجید، نه با کالاهای دیگری که به شما پیشنهاد می‌شود. فروشنده می‌تواند با بزرگ‌نمایی قابلیت‌های محصولی که به آن نیاز ندارید، محصول ارزان‌تر را در نظرتان گران جلوه بدهد و در نهایت شما را وادار کند برای امکاناتی که مورد استفاده‌تان نیست پول بیشتری خرج کنید.

۷. منتظر حراجی‌ها و تخفیف‌ها بمانید

اگر کالایی را نیاز دارید، ولی امروز تهیه آن ضرورتی ندارد، منتظر حراج بمانید یا سعی کنید کارت تخفیف پیدا کنید. از حراج و کارت تخفیف فقط و فقط برای کالاهایی که واقعا نیاز دارید یا از قبل قصد خریدشان را داشته‌اید استفاده کنید. پایین‌آوردن قیمت‌ها یکی از روش‌های رایج تحریک مشتری برای خرید محصولی است که به آن نیاز ندارد.

۸. تحقیق کنید

قبل از خرید لوازم گران‌قیمت، در اینترنت بگردید و نظرات خریداران را بخوانید تا مناسب‌ترین محصول را بیابید. محصولی را بیابید که متناسب با بودجه‌تان باشد، عمر طولانی داشته باشد و به بهترین نحو پاسخگوی نیازهایتان باشد.

۹. همه هزینه‌ها را حساب کنید

برای بسیاری از اجناس باید بیشتر از برچسب قیمت‌شان هزینه کنید. هزینه‌های جانبی را در نظر بگیرید و قبل از خرید کل هزینه‌ها را جمع‌بندی کنید. همان‌طور که اشاره شد اگر می‌خواهید وام بگیرید، کل سودی را که در نهایت باید بپردازید حساب کنید.

۱۰. هر از گاهی تفریح ارزان داشته باشید

شاید این مورد به نظرتان متناقض باشد و بپرسید مگر این کار خرج غیر ضروری نیست؟ در واقع برای اینکه راحت‌تر اهداف اقتصادی‌تان را دنبال کنید، لازم است گاهی به خودتان جایزه بدهید. اگر بیش از حد خساست به خرج بدهید، زمانی می‌رسد که در برابر خواسته‌های سرکوب‌شده‌تان تسلیم می‌شوید، برنامه‌ریزی‌تان را زیر پا می‌گذارید و بسیار بیشتر از آنچه لازم است ولخرجی می‌کنید. در بودجه‌بندی‌تان کمی پول برای تفریح کنار بگذارید. تفریح را به‌عنوان جایزه در نظر بگیرید تا بتوانید روحیه‌تان را حفظ و از ولخرجی‌های حساب‌نشده‌ پیشگیری کنید. اگر معمولا برای تفریح زیاد هزینه می‌کنید، روش‌های ارزان‌تر پیدا کنید. مثلا به جای مراجعه به سالن‌های زیبایی برای خودتان ماسک صورت بگذارید و به جای سینما رفتن در منزل فیلم ببینید.