سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل متحد (FAO) هفته گذشته اعلام کرد با توجه به افزایش جمعیت و نیاز بیشتر به موادغذایی در جهان، تولیدات کشاورزی تا سال ۲۰۵۰ ، باید بیش از ۶۰درصد افزایش یابد. این درحالی است که سال های گذشته افزایش تولیدات کشاورزی در جهان، سالانه کمتر از ۲ درصد بوده است و براساس پیش بینی ها، این میزان در ده سال آینده به 1.7 درصد خواهد رسید. توجه به این هشدارهای غذایی جهانی از یک سو و از دیگر سو تحریم هایی که دشمنان علیه کشور ما وضع می کنند و همچنین ضرورت افزایش هرچه بیشتر صادرات غیرنفتی و وابسته نبودن به اقتصاد متکی به نفت ضرورت توجه بیش از پیش به بخش کشاورزی را دو صد چندان می کند. ولی متاسفانه نبود درک صحیح از ظرفیت های نهفته فراوان در این بخش از سوی برخی مسئولان باعث شده است ظرفیتی که طی این سال ها می توانست و می تواند فرصتی بزرگ برای خنثی سازی تحریم های دشمنان باشد، آن چنان که باید مورد توجه اساسی قرار نگیرد.

بخشی از مسائلی که در کشاورزی ایران به طور جد باید مورد بررسی قرار گیرد را می توان چنین برشمرد:

۱ - نحوه خاص مالکیت زمین ها در ایران که به صورت خرده مالکی است و انتقال آنها بعد از فوت مالکان آن به ورثه نسل دوم و سوم که باعث کوچک ترشدن هرچه بیشتر زمین ها می شود، جزو اصلی ترین و بزرگ ترین مشکلات در بخش کشاورزی ایران است که باعث محدودیت هرگونه برنامه ریزی و سیاست گزاری می شود. ۲ - نبود تشکل های قدرتمند صاحب نفوذ در حاکمیت، سبب شده است هرگونه تصمیم گیری درباره کشاورزی، بدون حضور صاحبان اصلی این حرفه انجام گیرد و در نتیجه بعضا سیاست ها و تصمیم های اتخاذ شده پشت درهای بسته برج های دولتی وزارت کشاورزی به دور از واقعیت موجود و فاقد ضمانت اجرایی لازم باشد و صرفا در حد یک بخش نامه تکلیفی در سطح ادارات کشاورزی مطرح شود.

۳ - فاصله زیاد تحقیقات انجام شده در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی با اطلاعات و دانش کشاورزان و قطع ارتباط آن ها با مراکز تحقیقاتی، زحمات و تلاش های محققان کشور را بیشتر به سمت تولید مقالات علمی - پژوهشی قابل ارائه در کنفرانس ها و سمینارهای داخلی و خارجی یا قابل چاپ در مجلات داخلی و خارجی، سوق داده که البته در جای خود بسیار ارزشمند است.

۴ - نحوه تحصیل و آموزش دانش آموختگان رشته های مختلف کشاورزی، بیشتر با فضای حاکم بر مراکز آموزشی و تحقیقاتی و دانشگاهی منطبق است از این رو اکثر قریب به اتفاق دانش آموختگان کشاورزی توانایی کار در مزارع و باغ ها و واحدهای مختلف دامداری ها و دیگر مراکز کشاورزی را ندارند و مجبور می شوند یا ترجیح می دهند در دیگر بخش ها، مشغول به فعالیت شوند.

۵ - مشکل دیگر این که مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی نمی توانند حتی یک درصد دانش آموختگان را جذب کنند و بیشتر این عزیزان ناگزیر در بخش های غیرمرتبط به کار گرفته می شوند و هزینه های گزافی که از جیب خانواده ها یا بیت المال صرف تحصیل آنها شده به هدر می رود.

۶ - تطابق نداشتن برخی آموزش ها با نیاز و آن چه لازمه کار در محیط های کشاورزی است و همچنین توانایی نداشتن دانش آموختگان در به کارگیری دانشی که کمتر جنبه کاربردی دارد سبب ایجاد نوعی حس بی اعتمادی کشاورزان نسبت به یافته های علمی تحقیقاتی کشور شده است. ۷ - فاصله زیاد ما از کشاورزی مدرن و در جازدن در کشاورزی سنتی با راندمان پایین به دلیل ناتوانی کشاورزان خرده مالک در به کارگیری ادوات وماشین آلات سنگین، کودهای شیمیایی گران قیمت و دیگر نهاده هایی که مقرون به صرفه در زمین های کوچک نیست ۸ - مشکلات زمین های شور و آب های شور که برای اصلاح آن ها نیاز به سرمایه گذاری اولیه بسیار زیاد است. ۹ - نظام توزیع نامناسب که سبب می شود دسترنج کشاورزان در اختیار دلالان قرار بگیرد۱۰ - نبود آمار دقیق که سبب تولید بیش از اندازه یک محصول و کمبود محصولی دیگر در طی یک سال می شود.

اقدامات لازم برای انقلاب در عرصه کشاورزی

با در نظر گرفتن این مسائل اگرچه برشمردن معضلات و مشکلات کشاورزی و ارائه راهکارهای موقت و مقطعی می تواند ما را در رسیدن به راه حلی کوتاه مدت کمک کند. ولی چنین به نظر می رسد زمان آن رسیده است که با نگرشی جامع و تجدیدنظر اساسی در نگاه مسئولان و قبول این واقعیت که به فرموده امام خمینی (ره) اساس استقلال کشور، استقلال در کشاورزی است، انقلابی همه جانبه در عرصه های مختلف کشاورزی صورت گیرد. البته جهش در کشاورزی کشور، منوط به سیاست های حمایتی و تشویقی دولت آن هم نه در حد شعار، بلکه با انجام اقداماتی همه جانبه ، کارشناسی شده و هدفمند برای کاهش ریسک پذیری سرمایه گذاران و ایجاد انگیزه در میان فعالان این بخش است. از جمله این اقدامات می توان به این موارد اشاره کرد: ۱ -ارتقای کمی و کیفی بیمه محصولات کشاورزی، ۲ -خرید تضمینی محصولات البته با قیمتی منصفانه، ۳ -بیمه شاغلان در بخش کشاورزی که اغلب جزو دهک های پایین جامعه هستند، ۴ -اصلاح ساختارهای اداری برای تسریع در اخذ موافقت اصولی، پروانه بهره برداری و تولید، ۵ -اصلاح ساختارهای مالی و پایین آمدن سود تسهیلات بانکی در بخش کشاورزی، ۶ -توسعه تحقیقات، آموزش و ترویج، ۷ -تهیه و تدوین الگوی کشت مناسب هر منطقه، ۸ -توسعه سیلوها، انبارها و سردخانه های مجهز برای توزیع مناسب زمانی محصولات در تمام سال و جلوگیری از افزایش ناگهانی قیمت ها، ۹ -ارائه طرحی کارشناسی شده برای یکپارچه سازی زمین ها و تجمیع زمین های کوچک در قالب مجتمع های بزرگ کشت و صنعت و تعاونی های تولیدی بزرگ ... ۱۰ - اشتغال دانش آموختگان در قالب طرحی جامع و کارشناسی شده برای بهره وری هرچه بیشتر از توان علمی و تخصصی کشور ۱۱ - توسعه صنایع تبدیلی کشاورزی ۱۲ - جلوگیری از صادرات محصولات کشاورزی به صورت خام وحمایت از صادرات محصولات فرآوری شده با ارزش افزوده بیشتر ۱۳ - ایجاد و توسعه شرکت های دانش بنیان.

اگر همه مسئولان ما به این نکته توجه داشته باشند که اولویت راهبردی تمامی کشورهای پیشرفته و توسعه یافته جهان کشاورزی است و اگر به ظرفیت بالای اشتغال در این بخش توجه شود و اگر ضرورت این مهم به صورت اساسی پذیرفته شود که امنیت غذایی یکی از مهم ترین ابعاد امنیت در جهان کنونی است و اگر محصولات کشاورزی به عنوان کالایی استراتژیک مدنظر قرار گیرد که می تواند ما را در افزایش صادرات غیرنفتی و غلبه بر تحریم ها کمک شایانی کند، قطعا می توانیم این ظرفیت عظیم را به فرصتی بزرگ تبدیل کنیم و آنچه را که اکنون دشمنان در قالب فشارهای مضاعف تحریم و گرانی، بر مردم شریف و صبور ایران وارد آورده اند شاهد نباشیم.