صنعت پتروشیمی از جمله صنایع مادر در کشور ماست که به‌عنوان تغذیه‌کننده سایر بخش‌های اقتصادی نقش مهم و اساسی را ایفا می‌کند و به تعبیری می‌توان گفت این صنعت می‌تواند به‌عنوان موتور محرکه اقتصاد کشور نقش‌آفرینی کند. این در حالی است که عملکرد بخش پایین دست این صنعت هم به همین اندازه مهم و مورد توجه است و جهش و حرکت رو‌به جلوی واحدهای پایین‌دستی می‌تواند تاثیر بسزایی در کاهش نرخ بیکاری و ایجاد ارزش افزوده بیشتر در اقتصاد کشور داشته باشد و چشم‌انداز روشن‌تری را برای پیشرفت‌های اقتصادی کشور در همه زمینه‌ها رقم بزند. بنابراین ایجاد بستری مناسب در جهت رشد زنجیره تامین صنعت پتروشیمی یکی از ملزوماتی است که در شرایط فعلی باید بیش از پیش به آن توجه کرده و برای آن برنامه‌ریزی شود.

این در حالی است که طی ماه‌های گذشته شاهد آن بودیم که با همکاری شرکت ملی پتروشیمی و اتاق ایران و... نزدیکی دو بخش بالا‌دست و پایین‌دست این صنعت بیشتر شده و به نظر می‌رسد حرکت‌های همسوتری در جهت پیشبرد این صنعت به کار گرفته شده است.  علی محمد بساق‌زاده، یکی از اعضای هیات‌مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» درخصوص واحدهای پایین‌دستی صنعت پتروشیمی گفت: با توجه به اهمیتی که واحدهای زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی در ایجاد ارزش افزوده و ایجاد بازار کار برای جوانان دارد، باید توجه ویژه‌ای به این بخش از صنعت کشور شود.

وی در ادامه افزود: در طرف دیگر اگر شرایطی به وجود آید که مجتمع‌های پتروشیمی بتوانند زنجیره تکمیلی صنعت پتروشیمی را به‌طور تمام و کمال تکمیل کنند، بالطبع شرایطی به وجود می‌آید که علاوه بر سیرآب کردن بازارهای داخلی از محصولات نهایی پتروشیمی، می‌توانیم بخش وسیعی از بازارهای صادراتی را در دست بگیریم و ارزش افزوده بیشتری ایجاد کنیم.  بساق‌زاده می‌گوید: به همین جهت باید شرایط و زیر‌ساخت‌هایی را فراهم کنیم تا موتور محرکه بخش پایین‌دستی را به حرکت درآوریم.  وی در ادامه با اشاره به تامین مواد اولیه واحدهای پایین‌دستی افزود: تامین مواد اولیه واحدهای تولید‌کننده پایین‌دستی یکی از اصلی‌ترین مواردی است که همیشه در مرکز توجه قرار دارد، بنابراین اقداماتی در این خصوص انجام شده است. عضو هیات‌مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی می‌گوید: از این رو عرضه مواد اولیه پتروشیمی در بورس کالای ایران با این هدف صورت گرفت که معاملات در ساختاری شفاف امکان‌پذیر شود و تا حد امکان فضا برای واسطه‌گری و دلالی کم شود و تولید‌کنندگان واقعی بتوانند نیاز واحدهای تولیدی خود را تامین کرده و محصولات نهایی را تولید کنند. 

وی در ادامه تصریح کرد: در این میان واحد‌های خرد و کوچکی بودند که به دلایل مختلف (مثلا تامین مالی) نمی‌توانستند نیاز خود را از بورس کالای ایران تامین کنند، بنابراین اتحادیه‌هایی تحت نظارت رئیس دفتر صنایع تکمیلی (مهندس رضا محتشمی‌پور) شکل گرفت، تا مشکل این واحد‌ها هم حل شود.  وی در ادامه درخصوص مزیت ایجاد انجمن‌ها و تعاونی‌های پتروشیمی افزود: این تشکل‌ها می‌توانند با همفکری و همراهی یکدیگر تصمیمات درست‌تری را درخصوص انتخاب تکنولوژی و موارد اینچنینی اتخاذ کنند و بستر مناسب‌‌تری را برای انتقال تجربه و رفع مشکلات پیش‌رو به وجود آورند. بساق‌زاده می‌گوید: در مجموع عرضه محصولات و مواد اولیه در بورس کالای ایران شرایط مساعد‌تری را برای تولید‌کنندگان پایین‌دستی نسبت به قبل ایجاد کرد، اما هنوز هم مشکلاتی در این راستا وجود داشت. بنابراین کارگروهی متشکل از نمایندگان و متخصصان این صنعت به نام کارگروه شورای رقابت به میان آمد تا با ساختاری حاکمیتی بتوانند شرایط را تسهیل کنند و بستری مناسب را برای ادامه فعالیت‌ها به وجود آورند.  وی در ادامه افزود: به عبارتی شرایطی به وجود آمد تا فعالان بالادست صنعت پتروشیمی، تولیدکنندگان پایین‌دستی، بورس کالای ایران و شرکت ملی پتروشیمی بتوانند با هم تعامل و هم‌اندیشی داشته باشند و بتوان چشم‌انداز روشن‌تری را برای آینده تصور کرد.

وی در ادامه در جهت توسعه واحدهای پایین‌دستی به همایش‌ها و نمایشگاه‌هایی همچون ایران‌پلاست اشاره و تصریح کرد: برگزاری همایش‌هایی همچون ایران‌پلاست در بخش پایین‌دست صنعت پتروشیمی، زمینه مناسبی را برای تعامل از نظر فنی، تکنولوژی و... میان تولید‌کنندگان داخلی و خارجی ایجاد می‌کند و به‌طور حتم این اتفاق می‌تواند باعث کسب دانش و تجربه و همگام شدن صنعت پتروشیمی با تکنولوژی روز و جهش تولید محصولات این بخش از صنعت شود.  بساق‌زاده در ادامه درخصوص مشکلاتی که در این مسیر وجود دارد و راهکارهای لازم برای رفع این مشکلات افزود: به باور من باید خدمات پشتیبانی فنی و تکنولوژی از سمت بنگاه‌های بالادست برای واحدهای خرد بیش از شرایط فعلی وجود داشته باشد. علت هم آن است که مواد اولیه‌ای که واحد‌های بالادستی در اختیار واحد‌های پایین‌دستی می‌گذارند، با استفاده از ماشین‌آلات خارجی و سازگار با تکنولوژی و دانش فنی به روز دنیا تولید شده، بنابراین واحد پایین‌دستی که با روش‌های معمولی به تولید مشغولند، نمی‌توانند آن‌طور که باید و شاید از تمام محصول استفاده کرده و باعث اتلاف بخشی از مواد اولیه می‌شود. 

وی در ادامه افزود: اگر واحدهای بالادستی پشتیبانی را به وجود آورند و در طرف دیگر واحدهای پایین‌دست سعی در به روز کردن دانش تکنولوژی خود و به روز رساندن اطلاعات خود در استفاده از مواد اولیه تولیدی برای تولید محصولات نهایی کنند، به‌طور حتم شاهد پیشرفت‌هایی در این بخش از صنعت خواهیم بود. بساق‌زاده در ادامه درخصوص فلسفه پیدایش سامانه بهین‌یاب و مشکلاتی که در شرایط فعلی درخصوص این سامانه وجود دارد، افزود: قبل از ایجاد سامانه بهین‌یاب مشکلاتی درخصوص عرضه محصولات و شناسایی تولید‌کنندگان واقعی وجود داشت. به این ترتیب که محصولات پتروشیمی به خصوص پلیمرها با توجه به نیاز بازار تولید و عرضه می‌شد، اما گاه بخش عمده‌ای از آن به دست تجار می‌رسید یا این بخش از محصولات صادر می‌شد یا در زمانی که بازار تشنه محصولی خاص بود یا به عبارتی محصولی التهاب داشت، محصول در بازار با قیمت‌های بالا عرضه می‌شد و موجب بر هم زدن تعادل بازار می‌شد، بنابراین تصمیم بر این شد که به همت وزارت صنعت، معدن و تجارت، سامانه‌ای طراحی شود که تولید‌کنندگان واقعی ثبت‌نام کرده و کدهایی را برای خرید دریافت کنند و در نهایت به ساختار عرضه محصولات کمک بسزایی کند. بساق‌زاده می‌گوید: اما در این بین مشکلاتی به وجود آمد. بعضا برخی از واحد‌های تولیدی که کد خرید دریافت کرده بودند از مدار تولید خارج شده اما هنوز هم از این سامانه خرید می‌کنند و این عامل موجب بر‌هم‌زدن تعادل در مقاطعی از زمان می‌شود.  عضو هیات‌مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی در آخر گفت: باید همت و تلاش همگانی از سمت همه بخش‌ها به وجود آید تا این سایت پالایش شود و کدها برای تولید‌کنندگان واقعی به روز شود و تعادلی در بخش عرضه و تقاضا به وجود‌ آید.