شاخص بورس تهران روز گذشته با رشد ۱۳۱ واحدی (معادل ۱۵/ ۰ درصد) مواجه شد و فاصله خود را با میانه کانال ۸۵هزار واحدی کاهش داد. شاخص کل هم‌وزن نیز روز گذشته تقریبا ۲/ ۰ درصد رشد کرد. این در حالی بود که ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی به ۹۴میلیارد تومان رسید. پس از اعلام موضع ترامپ درباره برجام، این دومین روزی است که بورس تهران با معاملاتی کم‌حجم رشد می‌کند. بازار روز گذشته در چند گروه خلاصه می‌شد. بیشترین ارزش معاملات (تقریبا ۳۰ درصد از کل معاملات خرد دیروز) در گروه فلزات اساسی رقم خورد که می‌تواند نشانه‌ای از تمایل فعالان بازار به خرید سهام بنیادی و کم‌ریسک تلقی شود. در کنار نمادهای کم‌ریسک‌تر و بنیادی‌تر، توجه فعالان بازار به نمادهای تازه‌وارد قابل توجه است. در واقع به نظر می‌رسد بورس‌بازان هنوز محتاطانه بازار را دنبال می‌کنند.

نشانه‌های احتیاط

معاملات بورس تهران این روزها در حالی پیگیری می‌شود که سایه سنگین احتیاط همچنان بر سر بازار احساس می‌شود. هفته‌های گذشته مهم‌ترین ریسک بازار سهام غیرقابل پیش‌بینی بودن موضع‌گیری ترامپ نسبت به برجام عنوان می‌شد. همین عامل سبب کاهش قابل توجه ارزش معاملات روزانه و همچنین افت نسبی قیمت‌ها در بازار شد. طبیعی بود که فعالان بازار ترجیح دهند تا جایی که ممکن است از خرید سهام، دست‌کم در محدوده‌های مثبت تابلو خودداری کنند.این در حالی است که پیش از مطرح شدن ریسک برجام و انعکاس آن در بازار سهام، زمینه‌های مناسبی برای رشد بورس فراهم شده بود. حتی در شهریورماه که به‌طور سنتی به‌عنوان کم‌رونق‌ترین دوره برای بورس شناخته می‌شود، با وجود افت ارزش معاملات، قیمت‌ سهام رشد مناسبی را تجربه کرد. در انتهای شهریورماه به‌طور همزمان هم ارزش معاملات رشد نشان داد و هم قیمت‌ها روند صعودی خود را ادامه دادند. اما درست از ابتدای مهرماه که انتظار می‌رفت دوره‌ای طلایی برای بازار سهام باشد، ریسک سیاسی فعالان بازار را به هراس انداخت و احتیاط ناشی از درنظر گرفتن ریسک‌های سیاسی روند بورس را کم‌رونق کرد.

از ابتدای هفته جاری اما، پس از روشن شدن مواضع رئیس‌جمهور ایالات متحده، باز بر خلاف آنچه انتظار می‌رفت قیمت‌ها با شتاب معناداری رشد کردند. احتمالا در شرایط فعلی استنباط فعالان بورس این است که حمایت‌های اروپا و چین از برجام می‌تواند اقدامات احتمالی دولت آمریکا را بی‌اثر کند. علاوه بر آن، مدت احتمالا ۶۰روزه‌ای تا اعلام نظر کنگره درباره برجام باقی مانده است که می‌تواند زمان خوبی برای نوسان مثبت قیمت‌ها و در نتیجه خرید سهام باشد.در نتیجه بخشی از بدنه بازار از ابتدای هفته جاری اقدام به خرید سهام کرد و در کنار آن از پتانسیل عرضه سهام کاسته شد.بنابراین همزمان با افت میل به فروش سهام، تنها اندکی افزایش میل به خرید کافی بود تا قیمت‌ها به‌طور معناداری رشد کند. آنچه در این شرایط تا حدودی نگران‌کننده به نظر می‌رسد از طرفی ارزش پایین معاملات روزانه و از طرف دیگر انتقال مالکیت از سمت سهامداران حقیقی به سمت سهامداران حقوقی است. به‌طور سنتی مشارکت سهامداران حقیقی در معاملات و فعالیت آنان در سمت خرید سیگنال مثبتی برای روند مثبت شاخص‌ها و قیمت‌ها در کوتاه‌مدت است. در سال‌های اخیر فعالان حقیقی بازار نقش بسزایی در شکل‌گیری روندهای قیمتی ایفا کرده‌اند. اگرچه در میان اشخاص حقیقی معاملات هیجانی رواج بیشتری دارد که این موضوع می‌تواند منجر به تشکیل حباب‌های مثبت و منفی قیمتی شود، اما حضور این فعالان در بازار همواره معاملات را جذاب‌تر و پرشورتر می‌کند.

از ابتدای مهرماه تا کنون این اشخاص حقوقی بودند که بیشتر در مقام خریدار سهام ظاهر می‌شدند. حقیقی‌ها بیشتر تلاش داشتند با فروش سهام از بازار خارج شوند. از ابتدای مهرماه تا چهارشنبه هفته گذشته، تغییر مالکیت حقیقی به حقوقی در معاملات خرد سهام و حق‌تقدم تقریبا به اندازه ۲۰۰میلیارد تومان بود. در ابتدای هفته (روز شنبه) این روند تغییر کرد. در حالی که ارزش معاملات خرد روز شنبه تقریبا ۷۴میلیارد تومان بود، خالص خرید حقیقی‌ها بالغ بر ۴میلیارد تومان شد. به نظر می‌رسید که این موضوع می‌تواند شروعی دوباره برای حضور فعالان حقیقی بازار در سمت تقاضا باشد. روز گذشته اما دوباره اشخاص حقیقی فروش سهام را به خرید آن ترجیح دادند.روز گذشته تقریبا به اندازه ۱۰ میلیارد تومان از مالکیت سهامداران حقیقی کاسته شد و به حساب حقوقی‌ها رفت. این موضوع نشان از آن دارد که فضای احتیاطی همچنان بر کلیت بازار (به ویژه در میان فعالان حقیقی بازار) سایه افکنده است.

توجه ویژه بورس‌بازان به سهام بنیادی و کم‌ریسک

روز گذشته تقریبا ۳۰ درصد از ارزش معاملات به گروه فلزات اساسی اختصاص یافت. از ابتدای تابستان سال جاری و همزمان با رشد قیمت فلزات در بازارهای جهانی، توجه فعالان بازار به این گروه‌ها افزایش یافت و شاخص این گروه تا محدوده قله تاریخی خود رشد کرد. در ابتدای پاییز هم قیمت‌های جهانی به‌عنوان یکی از عوامل پیشران بورس مطرح بود. در کنار آن عواملی از جمله رشد نرخ دلار مبادله‌ای، نرخ دلار آزاد، احتمال کاهش موثر و واقعی نرخ سود سپرده‌های بانکی و همچنین وجود چشم‌انداز تورمی مطرح بود. اما ریسک‌های سیاسی از اوایل پاییز از اثر این عوامل بر بازار سهام کاست.

حالا با تعیین تکلیف این ریسک سیاسی و با این پیش‌فرض که احتمالا فعالان بازار سهام حیات برجام را وابسته به تصمیم ترامپ نمی‌دانند و ضمنا اینکه اروپا تمام قد از برجام حمایت می‌کند، قاعدتا همان محرک‌های پیشین دوباره در بازار فعال شده‌اند. اما شواهد حکایت از آن دارد که بورس‌بازان هنوز معاملات خود را محتاطانه پیگیری می‌کنند. رونق تنها در نمادهایی مشاهده می‌شود که به زعم بازار ریسک کمتری دارند.با توجه به آنکه قیمت‌های جهانی فلزات همچنان در محدوده مطلوبی قرار دارند و با نرخ‌هایی که به‌عنوان مفروضات بودجه شرکت‌ها در نظر گرفته شده‌اند فاصله‌ای نسبی دارد، سهام شرکت‌های حاضر در گروه فلزات اساسی به‌عنوان گروهی کم‌ریسک و دارای پتانسیل بالا برای نوسان‌ مثبت مورد توجه فعالان بازار سهام قرار دارد.

روز گذشته کل ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی به ۹۴ میلیارد تومان رسید. همان‌طور که اشاره شده ۳۰ درصد از این رقم (۲۹ میلیارد تومان) به معاملات گروه فلزات اساسی اختصاص یافت. ارزش معاملات خرد فرابورس نیز ۳۰ میلیارد تومان بود که ۱۰ میلیارد تومان آن به معاملات سهام شرکت لیزینگ ایران و شرق اختصاص یافت. در واقع فعالان بازار سهام بیشتر در نمادهای گروه فلزات اساسی و همچنین نمادهای تازه‌وارد فعال بودند. نمادهای تازه وارد به دلیل آنکه به‌عنوان سرمایه‌گذاری کم‌ریسک بین فعالان بازار مطرح هستند، این روزها بیشتر مورد توجه بازار هستند. احتیاط فعالان بازار سهام باعث شده است که نمادهای کم‌ریسک‌تر بیشترین سهم از ارزش معاملات را به خود اختصاص دهند؛ بنابراین فعالیت بورس‌بازان محدود به دو جبهه فلزات اساسی و نمادهای تازه وارد شده است.

مروری بر آمار معاملات دیروز

شاخص کل بورس روز گذشته با رشد ۱۳۱‌واحدی به رقم ۸۵ هزار و ۳۹۵ رسید. سهامداران بورسی دیروز بیش از ۴۳۳ میلیون برگه سهم، حق تقدم و سایر دارایی‌های مالی را دست به دست کردند که ارزش این مبادلات بالغ بر ۱۰۸ میلیارد تومان بود. همان‌طور که اشاره شد ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی به ۹۴ میلیارد تومان رسید که نسبت به ابتدای هفته رشد نسبی را تجربه می‌کند. همچنین شاخص‌های بازار اول و دوم نیز به ترتیب ۱۰۰ و ۲۴۳ واحد رشد کردند. نمادهای فولاد مبارکه، پالایش نفت تهران، گل‌گهر، فولاد خراسان، پالایش نفت اصفهان و فولاد خوزستان با بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص رشد این متغیر را رقم زدند. این در حالی بود که دیروز آلومینیوم ایران بیشترین تاثیر منفی را بر شاخص کل داشت. همچنین گروه‌های فلزات اساسی، خودرو و شیمیایی‌ها با بیشترین حجم و ارزش معاملات در صدر برترین گروه‌های صنعت قرار گرفتند.

صدرنشینی بازار نیز با بیشترین رشد قیمت متعلق به نمادهای سیمان داراب، مس شهید باهنر، کارتن ایران، قند شیرین خراسان، ماشین‌سازی نیرو محرکه، کربن ایران و تایدواتر خاورمیانه بود. همچنین بیشترین کاهش قیمت نیز در نمادهای لعابیران، آلومینیوم ایران، قند مرودشت، کاشی سعدی، بین‌المللی محصولات پارس، قند ثابت خراسان و لبنیات پاک ثبت شد. در پایان معاملات دیروز سهام کارتن ایران، اوراق مشارکت شهرداری سبزوار، اوراق مشارکت رایان سایپا، سهام مس شهید باهنر، کنترل خوردگی تکین کو، اوراق صکوک مرابحه سایپا و اوراق اجاره سایپا با سنگین‌ترین صف‌های خرید مواجه شدند. این در حالی بود که در سوی دیگر بازار اوراق مشارکت شهرداری مشهد، اوراق صکوک سایپا، سهام کارگزاران بورس اوراق بهادار، سرمایه‌گذاری توسعه آذربایجان، صکوک اجاره سایپا و واحدهای صندوق پارند پایدار سپهر بیشترین عرضه‌ها را داشتند. در پایان معاملات دیروز، فولاد مبارکه با معامله بلوکی ۴۵میلیون سهم به ارزش ۹ میلیارد تومان بیشترین حجم و ارزش معاملات را داشتند.