از آنجاکه بسیاری از ساکنان حومه در پایتخت اشتغال دارند و از این رو ناگزیر به سفرهای روزانه میان پایتخت و محل سکونت خود هستند، وجود شبکه ریلی انبوه‌بر و سریع‌السیر میان پایتخت و شهرهای اطراف یک ضرورت غیرقابل انکار است. به همین خاطر وزارت راه‌وشهرسازی و شهرداری تهران فصل جدیدی از همکاری بین‌بخشی برای پاسخگویی به این نیاز را آغاز کرده‌اند.

با این حال از آنجاکه ایجاد یک شبکه ریلی یکپارچه برای مجموعه شهری تهران (شامل پایتخت و شهرهای حومه) پروژه‌ای گران‌قیمت و البته زمان‌بر است که اجرای آن ممکن است دست‌کم تا پنج سال آینده ادامه یابد، قرار است از طریق یک ریل میان‌بر این اتصال در مدت زمان کمتری معادل حدود دو سال، به شکل موقت برقرار شود. عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی نیز ماه گذشته با حضور در صحن شورای شهر تهران با تاکید بر اینکه چاره‌ای به جز اتصال ریلی فوری میان تهران و حومه وجود ندارد، برای اجرای برنامه‌های مشترک اعلام آمادگی کرد.

محسن پورسیدآقایی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران نیز با اشاره به سفر روزانه یک میلیون و ۲۵۰ هزار نفر از شهرهای حومه به تهران که اغلب با خودروی شخصی وارد پایتخت می‌شوند، گفت: اصلی‌ترین برنامه همکاری این معاونت با وزارت راه و شهرسازی در دوره کنونی، ارائه یک راه‌حل فوری برای حل این مشکل تا زمان ساخت مترو در حومه است. وی با بیان اینکه نمونه این طرح می‌تواند برای اتصال شهرهای پرند و اسلامشهر به تهران اجرا شود که وزارت راه و شهرسازی اکنون آن را دنبال می‌کند.

وی درخصوص نحوه این اتصال ریلی موقت توضیح داد: در قالب این طرح قرار است از اراضی خطوط ریلی موجود استفاده و یک خط مجزای ریلی برای این دو شهر اجرا شود. به گفته وی، قرار نیست از ریل‌های موجود شرکت راه‌آهن استفاده شود، بلکه با توجه به اینکه ریل‌های موجود از حریم آزاد ریلی برخوردار هستند، در این اراضی خط حومه‌ای جدیدی در هر دو مسیر رفت و برگشت احداث خواهد شد. در گام بعدی این خطوط جدید در ایستگاه تهران و یا ایستگاه‌های موجود خطوط مترو در نزدیکی حومه نظیر ایستگاه آزادگان در خط سه مترو پایتخت باید به «ایستگاه مشترک» مجهز شوند و به این ترتیب به شبکه موجود متروی تهران متصل شوند. پورسیدآقایی که سابقه تصدی سکان شرکت راه‌آهن را نیز در کارنامه خود دارد، با اشاره به اینکه اکنون چنین برنامه‌ای در خط آهن ورامین، پیشوا در حال اجرا است، گفت: در این مسیر دو خط ریلی جداگانه در حال احداث است که در سه نقطه شامل ایستگاه‌های مترو شهرری و جوانمرد قصاب و نیز ایستگاه راه‌آهن تهران دارای ایستگاه مشترک مترو و راه‌آهن خواهد شد.

وی در عین حال تاکید کرد که این روش اصولی احداث شبکه ریلی برای حومه نیست و توضیح داد: شکل اصولی که زمان‌بر و هزینه‌بر است و در کوتاه‌مدت قابل اجرا نیست، ایجاد خط ریلی حومه‌ای مستقل است که از شهرهای اطراف آغاز شده و در تهران نیز از طریق مسیر زیرزمینی و تونل امتداد پیدا کند و مسافران را به سه یا چند ایستگاه مشخص که در این خط سریع‌السیر تعبیه می‌شود، در نقاط مختلف شهر منتقل کند. اما برای اینکه در کوتاه‌مدت بتوانیم مشکل حمل‌ونقل ساکنان حومه را تا حدی مرتفع کنیم، تا زمانی که تونل‌های زیرزمینی خط ریلی مستقل حومه در داخل شهر ساخته شود، می‌توان از طریق شبکه مترو به این مسافران خدمت‌رسانی کرد.

با این توضیحات ممکن است این سوال پیش بیاید که آیا هزینه‌ای که اکنون برای اجرای چنین طرحی صرف می‌شود، بعد از ساخت مترو و خطوط سریع‌السیر ریلی حومه دیگر کارآیی نخواهد داشت و بلااستفاده خواهد بود که پاسخ پورسیدآقایی این است که بخش عمده هزینه‌ها که صرف ایجاد خط ریلی جدید در مجاورت خط آهن موجود حومه می‌شود، بعدا نیز قابل استفاده است و در واقع خطوط سریع‌السیر حومه‌ای روی همین مسیر سرویس خواهد داد. اما در عین حال از میانه این مسیر و با نزدیک شدن به حریم تهران، خطوط حومه‌ای باید از طریق تونل مستقل از شبکه مترو پایتخت ادامه پیدا کند و مردم را به دست‌کم سه ایستگاه در داخل تهران برساند. اما احداث تونل در تهران پروژه‌ای طولانی‌مدت است و به همین خاطر راهکار مذکور را دنبال می‌کنیم تا زودتر به نتیجه برسیم و مسیر سهل‌الوصول‌تری برای سفرهای ساکنان حومه به پایتخت فراهم کنیم.

این طور به نظر می‌رسد که طرح اقدام مشترک دولت و شهرداری برای حل مشکل حمل‌ونقل در مجموعه شهری تهران شامل پایتخت و حومه، راهکار عملیاتی و موثری است که در کوتاه‌مدت قابلیت اجرا دارد و اثر آن بر کاهش ترافیک ملموس خواهد بود. ۲۰ درصد از ترافیک تهران در ساعات پیک صبحگاهی و عصرگاهی ناشی از تردد خودروهای حومه در داخل شهر تهران است که با ایجاد شبکه ریلی می‌توان به کاهش آنی ۲۰ درصد از ترافیک در این دو بازه زمانی امیدوار بود. در این میان تنها لازم است که تکالیف دو نهاد شرکت راه‌آهن و شهرداری تهران مشخص و سهم هر یک از هزینه‌ها و مسوولیت اجرای پروژه مشخص شود. حضور پورسیدآقایی در کسوت معاون جدید حمل‌ونقل و ترافیک شهردار تهران با توجه به سابقه فعالیت در شرکت راه‌آهن و با توجه به آگاهی و اشراف کامل بر اهمیت این موضوع نقطه امیدی برای تحقق این ایده روی کاغذ است. به این ترتیب می‌توان امیدوار بود که به زودی تهران صاحب شبکه ریلی کارآمدی شود که بتواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای ساکنان شهرهای اطراف که عمدتا به دلیل اشتغال به پایتخت وابسته هستند، یک امکان قابل قبول حمل‌ونقلی با حداکثر سرعت ممکن فراهم کند.