چاره فرار از اضطراب آینده

انسان‌شناسان معنای بنیادین ریسک را برای نوع بشر، به خطر افتادن زندگی تعریف می‌کنند. زندگی به‌عنوان تنها عرصه پویایی و ابراز وجود انسان، ماحصل هستی او در ظرف زمان است. بنابراین میل فطری بشر به امنیت در زندگی، به‌عنوان اصلی‌ترین دغدغه، اضطراب نهفته و همیشگی در دل انسان کاشته است. این اضطراب دائمی، طبیعت ریسک‌گریز بشر را شکل داده، قدرت یافتن چاره مقابله با مخاطرات احتمالی آینده را نیز در او پدید آورده است. اضطراب هستی عامل سوق‌دهنده بشر به سمت مبارزه برای بقا، رفاه و امنیت است. بنابراین پویایی انسان برای مقابله با اضطراب از آینده زنده است و چاره‌هایی همچون بیمه عمر نیز در همین راستا تولید شده‌اند. بیمه عمر یا بیمه زندگی به دنبال چاره‌جویی در راستای کاهش اضطراب هستی، ابداع شد. نخستین نسخه‌های مشابه با این نوع بیمه در دوران پیش از میلاد مسیح نیز گزارش شده‌اند، اما پایه‌گذاری بیمه‌های عمر امروزی به سال ۱۷۰۶ میلادی باز می‌گردد. ویلیام بیشاپ و سر توماس آلن، «انجمن رفاقتی» را برای جبران خسارت‌های ناگهانی که متوجه سرپرست‌های خانوار می‌شد، تاسیس کردند.

سرمایه‌گذاری صبورانه

روانشناسان، انسان شناسان و صاحب نظران علم جامعه شناسی به اتفاق معتقدند، انسان بدون داشتن امید به رفاه و امنیت نمی‌توانست میانگین عمر فعلی خود را داشته‌باشد. رفتار نتیجه‌گرای بشر و امید به زندگی او، موید وجود حریم امنی است که توانسته بر درد اضطراب درونی انسان که در عصر حاضر به نهایت خود رسیده‌است، مرهم باشد. بیمه در عصر حاضر، پناه به این حریم امن را در ناملایمات زندگی برای خانواده‌ها میسر کرده است. دغدغه همیشگی خانواده نسبت به وضعیت اقتصادی آینده‌اش، استفاده از انواع بیمه را در دستور کار این بنیاد اجتماعی قرار داده است. البته نگرانی از آینده برای انسان ایده‌آل‌طلب، بیشتر به گریز از ریسک‌های کوتاه‌مدت معطوف شده و نگاه به آینده بلندمدت آنچنان که باید مورد توجه قرار نگرفته است. برنامه‌ریزی بلند‌مدت برای خانواده و به خصوص کودکان با دقت به عمر بیش از ۷۰ سال هر فرد، منطقی به نظر می‌رسد. هرچند خانوار‌ها هنوز توجه لازم را نسبت به این دست برنامه‌ریزی‌ها ندارد. آمار ارائه شده از سوی سازمان ملل در پایان سال ۲۰۱۵ میلادی، میانگین امید به زندگی مردم سراسر جهان را ۵/ ۷۱ سال به ثبت رسانده است. امید به زندگی مردم ایران نیز بنا به گزارش سال ۲۰۱۵ سازمان بهداشت جهانی، ۵/ ۷۵ سال است. آینده‌نگری به خاطر رفاه و امنیت فرزندان و دیگر اعضای خانواده باید بیش از پیش در برنامه زندگی خانوار قرار گیرد. سرمایه‌گذاری بلندمدت و در عین حال امن، می‌تواند جایگزین سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت و پرریسک شود. سرمایه صبور اصطلاحی است که اقتصاددانان به سرمایه‌ای که برای سوددهی در بلند‌مدت استفاده می‌شود می‌گویند.

دو جنبه جذاب بیمه عمر

یکی از بهترین راه‌ها برای ریسک‌گریزی بلندمدت استفاده از بیمه عمر است. بیمه عمر قراردادی است که طی آن شخص بیمه‌شونده یا سرپرست او، متعهد به پرداخت حق بیمه در اقساطی با سررسید معین می‌شود و در مقابل، بیمه‌گذار موظف می‌شود با بروز وقایعی مانند مرگ، ابتلا به بیماری لاعلاج و از کارافتادگی، سرمایه بیمه‌شده را به‌صورت یکجا یا مستمر به وی پرداخت کند. استفاده از بیمه عمر علاوه بر عواملی مانند ریسک‌گریزی، آتیه‌سازی، سرمایه‌گذاری امن و ضمانت بازگشت مالی، دارای دو جنبه جذاب دیگر نیز هست که کمتر به آنها اشاره شده است.

عمر طولانی خود را بیمه کنید!

استفاده از بیمه زندگی، امید به زندگی را افزایش می‌دهد. اچ بارتل، پژوهشگر آلمانی، در سال ۲۰۰۵ میلادی مطالعات گسترده‌ای درخصوص تاثیر متقابل امید به زندگی و استفاده از بیمه‌های عمر انجام داد. نتایج مطالعات وی در همان سال منتشر شد و از رشد امید به زندگی در افرادی که از بیمه عمر استفاده کرده‌اند حکایت داشت. وب‌سایت معروف اینوستوپدیا نیز در گزارشی نتایج تحقیقات بارتل را معتبر دانسته است. شرکت‌های بیمه برای تخمین حق بیمه دریافتی و سود سرمایه بیمه‌شدگان، محاسبات پیچیده‌ای انجام می‌دهند که برای ساده‌سازی می‌توان این محاسبات را تنها وابسته به «جدول زندگی» یا «جدول عمر» فرض کرد. جدول زندگی، شامل داده‌هایی است که میزان مرگ و میر یا از کارافتادگی را در سنین مختلف نشان می‌دهد. بیمه‌گذار با استفاده از این جدول، سود و زیان خود را در بیمه کردن گروه‌های سنی مختلف می‌سنجد و بر این اساس، قیمت‌ها و سودها را مشخص می‌کند. بارتل در پژوهش خود به تغییراتی پیرامون داده‌های مربوط به مشترکان بیمه زندگی برخورد کرد. این تغییرات از افزایش طول عمر بیمه‌شدگان نسبت به افرادی که از این دست خدمات استفاده نمی‌کردند، حکایت داشت. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت استفاده خانوار از بیمه عمر به میزان قابل توجهی از اضطراب آینده این افراد می‌کاهد. کاهش اضطراب هستی، به معنای افزایش اطمینان خاطر خانوار درخصوص آینده است و حس امنیت را تقویت می‌کند، بنابراین افزایش طول عمر میسر می‌شود.

منافع مشترک دولت و مردم

افزایش سرمایه‌گذاران صبور، رشد اقتصادی کشور را ارتقا می‌دهد. پژوهشگاه بازرگانی در سال ۱۳۸۶ ضمن رصد داده‌های ملی از سال ۱۳۳۸ تا ۱۳۸۳، به بررسی رشد اقتصادی ایران با توجه به تعداد افراد تحت پوشش بیمه عمر پرداخته بود. نتیجه تحقیقات این مرکز بیانگر آن است که افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه بیمه عمر، با رشد اقتصادی کشور رابطه مستقیمی داشته است. مطالعات پایگاه HAL نیز وجود چنین رابطه‌ای را در حدود ۸۴ کشور دیگر از جمله کشورهای در حال توسعه تایید می‌کند. پژوهش این پایگاه که ایران را نیز تحت بررسی قرار داده، میزان تاثیر افزایش افراد تحت پوشش بیمه عمر را بر تقویت رشد اقتصادی در کشورهای توسعه نایافته و در حال توسعه، نسبت به کشورهای توسعه‌یافته بیشتر گزارش کرده است. بنابراین استفاده از بیمه عمر علاوه بر منافع شخصی، بر منافع ملی نیز اثر تقویتی می‌گذارد.