بازار جهانی نفت در حالی در مقطع فعلی با رشد قیمت به تحولات اخیر در سیستم سیاسی عربستان سعودی پاسخ داده است که مشخص نیست با روشن شدن پاسخ معمای تاج و تخت در عربستان، این بازار چه واکنشی خواهد داشت. حلیما کرافت، تحلیلگر ارشد بازارهای کالایی در این زمینه عقیده دارد: پاکسازی آخر هفته در عربستان سعودی که از سوی محمد بن سلمان انجام شد، تحولی خیره‌کننده در نظام سیاسی عربستان سعودی و تیر خلاصی به مناسبات کهن سعودی‌ها است. از نگاه این تحلیلگر مطرح در وال استریت، چشم‌انداز کوتاه‌مدت و میان‌مدت بازار نفت به اتفاقات اخیر، صعودی به نظر می‌رسد. با این حال اما مشخص نیست با پیروز شدن بن سلمان در رقابتی که به راه انداخته است، سرنوشت بازار چه خواهد بود. این علامت سوال در حالی پیش روی بازار نفت قرار دارد که اگرچه شاهزاده جوان از گسترش توافق کاهش تولید در سال ۲۰۱۸ حمایت قاطع کرده است، اما در عین حال برنامه کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی عربستان در چشم‌انداز ۲۰۳۰ و همچنین گسترش تولید انرژی‌های پاک را در سر دارد. به گزارش «دنیای اقتصاد» در پی تحولات یاد شده، روز گذشته قیمت هر بشکه نفت خام برنت تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶:۳۰ به وقت تهران) با ۵۰ سنت رشد قیمت به ۵۷/ ۶۲ دلار بر بشکه رسید. هر بشکه نفت خام آمریکا نیز رشدی ۳۵ سنتی را به ثبت رساند تا به ۹۹/ ۵۵ دلار بر بشکه برسد.

کودتا یا مبارزه با فساد؟

تحولات آخر هفته گذشته در عربستان سعودی که با عنوان «اقدامات ضد فساد اداری» به وقوع پیوست، طی یک روز دستگیری ۴ وزیر، ۱۱ شاهزاده مطرح و ده‌ها وزیر سابق عربستان سعودی را در پی داشت. در میان افراد بازداشت‌شده، دستگیری ولید بن‌طلال، برادرزاده پادشاه و مطرح‌ترین بازرگان و سرمایه‌گذار عربستان و همچنین رئیس گارد ملی این کشور با بازتاب گسترده‌ای در میان رسانه‌های جهان همراه بوده است. شبکه خبری سی‌ان‌بی‌سی در گزارشی با اشاره به این که «طرفداران بن سلمان وقوع کودتا در این کشور   و تحولات اخیر را تنها در راستای ریشه‌کن کردن فساد ارزیابی می‌کنند»، تاکید می‌کند: «با این وجود دستگیری رئیس گارد ملی که مسوول کنترل امنیت است و تعطیل شدن فرودگاه‌های خصوصی در این کشور، نشان‌دهنده این است که احتمالا بازداشت‌‌ها در سطوحی بالاتر ممکن است ادامه داشته باشد.» به عقیده کارشناسان از آنجا که معمولا بازار نفت به موضوعات جدید واکنش نامشخص دارد، احتمال وقوع کودتا در عربستان نیز از این جنس خواهد بود و می‌تواند بیش واکنشی یا کم واکنشی بازار نفت را به همراه داشته باشد.

واکنش تاریخی بازار به تنش‌های عربستان

به گزارش سی‌‌ان‌بی‌سی، تاریخ نشان می‌دهد هر زمانی که در عربستان سعودی بحرانی رخ می‌دهد، قیمت نفت با رشد همراه می‌شود. در شرایط فعلی نیز اگر شاهزاده جوان عرب بر اقدامات خود اصرار داشته باشد، ممکن است اعتراضاتی از سوی روحانیون و عموم مردم این کشور ایجاد شود. بروز چنین اعتراضاتی در عربستان سعودی در حالی ممکن است منجر به وقوع انقلاب در این کشور شود که «دنیای اقتصاد» پیش از این در مصاحبه‌ای با عنوان «هواشناسی فرود سرمایه» که با فریدون فشارکی، تحلیلگر بین‌المللی بازار نفت انجام داده بود، به نقل از این کارشناس به احتمال وقوع انقلاب در عربستان سعودی و رشد چشمگیر قیمت نفت در پی آن اشاره کرده بود.

سی‌ان‌بی‌سی با در نظر گرفتن چنین احتمالی، نگاهی تاریخی به این موضوع داشته است که «معمولا یک ماه پس از اعتراضات مردمی در عربستان سعودی چه اتفاقاتی برای قیمت جهانی نفت رخ داده است.»بررسی‌ها نشان می‌دهد به‌طور میانگین یک ماه پس از اعتراضات مردمی در عربستان سعودی، نفت خام برنت به‌طور متوسط رشدی ۷/ ۲ درصدی دارد. قیمت نفت خام آمریکا نیز در چنین شرایطی به شکل میانگین با رشدی بیش از ۲ درصد همراه می‌شود.اما در کنار تحولات داخلی در عربستان، اتهام مقامات سعودی به ایران درباره حمله به فرودگاه بین‌المللی ریاض که یگان موشکی ارتش و کمیته‌های مردمی یمن مسوولیت آن را به عهده گرفته است نیز عاملی ژئوپلیتیک بود که بر رشد جهانی قیمت نفت تاثیر داشت. این حمله هوایی که روز یکشنبه (۱۴ آبان) صورت گرفت در حالی آسیبی به این فرودگاه بین‌المللی وارد نکرد که رئیس‌جمهور آمریکا و در پی او مقامات سعودی، ایران را عامل اصلی این حمله عنوان کردند. اما در حالی‌که مقام‌های نظامی ایران هرگونه دخالت در این حمله را تکذیب کردند، سعودی‌ها این اتفاق را به مثابه اعلان جنگ از سوی ایران برداشت کرده‌اند، برداشتی که اثر روانی آن بر بازار نفت به شکل رشد قیمت زیر سایه تنش‌های جدید در خاورمیانه خود را نشان داده است.

بی‌اثری تحولات عربستان بر بازار نفت

موازنه قدرتی که روز یکشنبه در بزرگترین کشور تولیدکننده نفت در خاورمیانه رخ داد، در حالی بر قیمت جهانی طلای سیاه اثر مثبت گذاشت که از نگاه کارشناسان اقداماتی که منجر به پاکسازی گسترده در ساختار قدرت عربستان سعودی شده اگرچه ممکن است در سیاست داخلی و خارجی این کشور اثرگذار باشد، اما در سیاست نفتی عربستان سعودی به‌عنوان بزرگترین صادرکننده نفت خام دنیا تاثیر فوری نخواهد داشت. این استدلال از اظهارات اخیر محمد بن سلمان ریشه می‌گیرد. شاهزاده جوان که سودای پادشاهی بر عربستان سعودی او را به تیتر یک رسانه‌های دنیا تبدیل کرده است؛ اخیرا اعلام کرده که تمدید توافق اوپک در سال ۲۰۱۸ اقدامی است که اوپک به آن نیازمند است. تلاش بن سلمان برای گسترش توافق اوپک در کاهش تولید اما به نیاز اصلی این کشور به افزایش قیمت نفت برای توجیه‌پذیر کردن فروش ۵ درصد از سهام آرامکو بازمی‌گردد.

شاهزاده جوان سعودی که با مطرح کردن چشم‌انداز سعودی ۲۰۳۰ قصد دارد وابستگی اقتصادی این کشور به درآمدهای نفتی را کم کند، برای عملی کردن ایده‌اش فروش بخشی از سهام آرامکو را در برنامه دارد اما یکی از مشکلات بزرگ در این مسیر به قیمت پایین نفت و اعتراضات داخلی نسبت به زیانی است که با فروش سهام این شرکت در قیمت‌های پایین به بار می‌آید.

بزرگ‌ترین‌ کاهش تعداد دکل‌ها

تحولات داخلی در عربستان سعودی و اظهارات غیرمسوولانه مقامات این کشور درباره ایران در حالی با افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک رشد قیمت جهانی نفت را به همراه داشت که در عین حال نمی‌توان از کاهش تعداد دکل‌های حفاری در آمریکا چشم پوشید. به گزارش بیکرهیوز، شرکت‌های تولیدکننده نفت آمریکایی در هفته گذشته تعداد هشت دکل حفاری را از چرخه فعالیت خارج کرده‌اند تا تعداد کل دکل‌ها به ۷۲۹ عدد برسد. این بیشترین کاهشی است که از ماه مه‌۲۰۱۶ به این سو رخ داده است. در کنار کاهش تعداد دکل‌های حفاری در آمریکا، نشانه‌های مثبتی که از احتمال تمدید توافق کاهش تولید ۸/ ۱ میلیون بشکه‌ای نفت از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک وجود دارد، عاملی برای دلگرمی بازار به آینده ارزیابی می‌شود.

افزایش انتظار برای رشد قیمت نفت

در حال حاضر در کنار محدود شدن عرضه نفت خام از سوی ائتلاف کاهش تولید، تقاضای قوی برای طلای سیاه باعث حرکت سریع‌تر بازار نفت به سمت تعادل در عرضه و تقاضا شده است. بانک بارکیلز در این زمینه به رشد جهانی اقتصاد نیز اشاره و اعلام کرده است: همزمان شدن رشد اقتصاد جهانی و برنامه کاهش عرضه، سازنده‌ترین رشد قیمت نفت را از سال ۲۰۱۴ به این سو به همراه داشته است. این بانک بریتانیایی همچنین در چشم‌انداز سه ماهه چهارم امسال، پیش‌بینی خود از قیمت متوسط قیمت هر بشکه نفت خام برنت را شش دلار افزایش داده و به ۶۰ دلار رسانده است. این بانک اعلام کرده است: کاهش سریع موجودی نفت خام در دنیا در کنار نشانه‌های مثبتی که وجود دارد، به این معنی است که در سه ماه اول سال آینده میلادی با سطوح بالاتری از قیمت‌ها مواجه خواهیم شد. بانک بارکیلز پیش‌بینی‌اش از قیمت هر بشکه نفت خام را در کل سال ۲۰۱۸ نیز افزایش داده و به ۵۵ دلار رسانده است.