بار دیگر فصل سرما از راه رسید تا ترس از سرمازدگی محصولات، کشاورزان را مجبور به پیش‌فروش محصولات خود کرده و راه بزخری را برای دلالان باز کند. هرچند برخی از محصولات کشاورزی در ایران توسط دولت خرید تضمینی می‌شود، اما این نوع خرید بیشتر مربوط به کالا‌های استراتژیک است و محصولاتی مانند مرکبات همچنان از این نوع حمایت‌های دولتی بی‌نصیب هستند.
کشاورزانی که یک سال برای به‌عمل‌آمدن محصولات خود زحمت کشیده‌اند، می‌ترسند طبیعت با آنها سر سازگاری نداشته باشد و سرما زحمت یک‌سالشان را به هدر بدهد. ترس از ضرر به‌دلیل سرمازدگی محصولات باعث می‌شود آنها دسترنج یک‌سال خود را ارزان به دلالان پیش‌فروش کنند. این در حالی است که حمایت‌هایی نظیر خرید تضمینی یا ایجاد صنایع تبدیلی در نزدیکی کشاورزان می‌تواند از زیان‌دیدن آنها جلوگیری کند.
ایران از اولین کشورها در جهان است که کشاورزی و زراعت در آن آغاز شده است. انسان‌های نخستین، برای اولین‌بار در فلات ایران به کشت و آبیاری و نیز پرورش دام مشغول شدند. برخی بر این باورند که آریایی‌ها برای پیداکردن چراگا‌ه‌های تازه مهاجرت می‌کردند، در حالی که مهاجرت آنها برای جست‌و‌جوی زمین بهتر و یافتن زمین‌های کشاورزی بود. با توجه به اکتشافاتی که در اطراف کاشان صورت گرفته و با توجه به اشیای پیداشده در اطراف این شهر، می‌توان گفت که ایرانی‌ها در شش‌هزار سال گذشته کشاورزی را به‌شیوه پیشرفته انجام می‌دادند. حفاری‌های مختلفی که در مناطق گوناگون ایران انجام شده، نشان می‌دهد که حدود 3300سال پیش از میلاد درخت در کاشان، ری و دامغان به‌طرز مشابهی نقاشی شده است. این موضوع نشان می‌دهد که در زمینه باغبانی نیز در نقاط مختلف ایران ارتباط‌هایی برقرار بوده است. لازم به‌ذکر است که در آیین زرتشت نیز به کشاورزی اهمیت زیادی داده می‌شد.
علم کشاورزی در ایران
کشاورزی باعث تحول در زندگی انسان شد. در این راستا انسان‌ها برای انجام فعالیت کشاورزی نیاز داشتند که در یک جا اسکان پیدا کنند و یکجانشین شوند تا مالک زمین باشند و کشت کنند. این روند باعث شد صاحبان زمین موضوع مالکیت را ایجاد کنند و برای حفظ آن و چیزی که کشت می‌کنند، بجنگند. کشاورزی با گذشت زمان و آغاز دوره مدرن به علمی جدید تبدیل شد و ایران نیز از این علم بی‌بهره نماند. در اوایل قرن چهاردهم هجری قمری اولین مدرسه کشاورزی ایران با نام مدرسه فلاحت مظفری تاسیس شد. کشاورزی با واردشدن سیب‌زمینی و باغات ایران با ورود انواع نهال‌های میوه به ویژه گیلاس، سیب و... از خارج توسعه بیشتری پیدا کرد. با ایجاد مدارس متوسط و عالی و دانشکده‌های کشاورزی، موسسه اصلاح و تهیه بذر و نهال و... به وضع کنونی درآمد. با توجه به اینکه علم کشاورزی در دنیا پیشرفت کرد، ایران نیز اقداماتی در جهت تولید و ابزارآلات ماشین‌های کشاورزی انجام داد. به بارآوردن محصولات با کیفیت و کمیت بالا از اهداف کشاورزی در ایران شد.
وجود دلالان در بازار کشاورزی
کشاورزان درحال حاضر با عرضه بالای محصولات خود و نبود مشتری روبه‌رو هستند. در این راستا بسیاری از آنها به‌دلیل ناآگاهی و نیز نابلدبودن در زمینه فروش محصولات خود، دسترنج یکساله خود را روانه بازار دلالان می‌کنند. پیش‌فروش محصولات کشاورزی به‌ویژه میوه و مرکبات از دیرباز وجود داشته و هم‌اکنون نیز این روند نابهنجار ادامه دارد. کشاورزان محصولات خود را با قیمتی بسیار پایین پیش‌فروش می‌کنند تا مبادا محصولات آنها روی دستشان بماند و خراب شود. در این بین دلالان با روش‌های گوناگون و حرفه‌ای کشاورزان را مجاب می‌کنند تا محصولاتشان را پیش‌فروش کنند. ایران در سال 95 شاهد افزایش زیادی در قیمت‌های محصولات کشاورزی بود. به‌گفته کارشناسان یکی از دلایل گرانی محصولات کشاورزی در سال 95 رهاشدن بخش بازرگانی محصولات کشاورزی بود. از دلایل دیگر این گرانی، می‌توان به نبود تعادل بین عرضه و تقاضا برای محصولات کشاورزی و کنترل‌نکردن قیمت‌ها اشاره کرد. از مهم‌ترین مشکلات کشاورزان و کشاورزی در ایران بی‌سروسامانی بازرگانی عنوان شده که در این بین همیشه مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان ضرر می‌کنند و تنها دلالان و واسطه‌ها به سود‌های هنگفت خود در این بخش می‌رسند.
خرید تضمینی و توافقی محصولات
خرید تضمینی محصولات کشاورزی در کشور تاکنون برای برخی از محصولات شامل گندم، پیاز، سیب صنعتی، سیب‌زمینی، خرما و... صورت گرفته است. خرید تضمینی، مادام که عرضه از تقاضا پیشی بگیرد و افت قیمت در بازار ایجاد شود، تا حدودی می‌تواند در تنظیم بازار موثر باشد. این مساله از زیان مداوم تولیدکنندگان تا حدودی جلوگیری می‌کند و نیز دلالان و واسطه‌گری‌ها در بازار محصولات کشاورزی را ناکام می‌گذارد. خرید توافقی نیز یکی از راه‌هایی است که تعاونی‌ها به‌صورت خودجوش انجام می‌دهند. در این نوع خرید، تعاونی‌ها سعی می‌کنند بازار را به‌نفع تولیدکننده تغییر دهند. هدف از خرید توافقی جلوگیری از زیان تولیدکننده است و در این راستا تعاونی‌ها به‌صورت مستقیم محصول را از تولیدکنندگان می‌خرند. این شیوه از سوءاستفاده فرصت‌طلبان جلوگیری می‌کند. در شیوه خرید توافقی قیمت محصول با توجه به شرایط بازار و نیز نوع محصول تعیین می‌شود. قیمت‌ها در خرید توافقی بالاتر از قیمت خرید تضمینی است. دولت سعی دارد خرید توافقی را جایگزین خرید تضمینی کند، زیرا در این نوع خرید نفع دولت نیز در نظر گرفته می‌شود. لازم به ذکر است که سازمان تعاون روستایی از همان زمان شکل‌گیری خود، از سال ۱۳۴۲ به امور اقتصادی مانند خرید توافقی می‌پرداخته است.
دغدغه بازاریابی کاهش یابد
یک عضو کمیسیون کشاورزی در گفت‌و‌گو با «آرمان» می‌گوید: دلالان در بازار کشاورزی از گذشته تا کنون حضور داشته‌اند. کشاورزان زیادی به‌دلیل ضعف توانایی مالی مجبور می‌شوند محصولات خود را پیش‌فروش کنند. عده‌ای که از این موضوع آگاه هستند، در نقش دلالان بازار محصولات کشاورزی ظاهر می‌شوند و قبل از برداشت محصول بار را خریداری کرده و در زمان برداشت آن را بار زده و می‌برند. شمس‌ا... شریعت‌نژاد می‌افزاید: درحال‌حاضر نیز حضور دلالان به‌صورت پررنگ در بازار محصولات کشاورزی وجود دارد. باید کشاورز توانمند شود تا بتواند محصولات خود را حفظ کند و برای نیاز مالی دستش را به‌سوی دلالان دراز نکند. او ادامه می‌دهد: در ایران بحث دلالان و واسطه‌گری تنها برای بازار کشاورزی صدق نمی‌کند و موضوعات مختلفی را در بر می‌گیرد. در واقع دلالی آفت بازار ایران شده است. کشاورزان در فضایی که درحال‌حاضر قرار دارند، باید از نظر مالی تامین شوند تا به اجبار به پیش‌فروش محصولات خود دست نزنند. کشاورزان باید بتواند هزینه‌های مربوط به برداشت محصول خود را داشته باشند که متاسفانه توانایی پرداخت این هزینه را ندارند. شریعت‌نژاد می‌گوید: در زمینه خرید تضمینی باید به این نکته اشاره کرد که کشاورز در زمان قبل از برداشت، نیاز مالی زیادی دارد و تضمین خرید، مشکلات کشاورز در مرحله قبل از برداشت را حل نخواهد کرد. کاری که واسطه‌ها انجام می‌دهند، به این شکل است که قبل از اینکه کشاورز هزینه کند، پول را در اختیارش قرار می‌دهند تا بتواند هزینه برداشت را تامین کند. او تصریح می‌کند: تضمین خرید برای محصولات میوه‌ای در ایران وجود ندارد و کمتر اتفاق می‌افتد. دولت باید اقدام به چنین کاری کند، چرا که محصولات استراتژیک محسوب نمی‌شوند. تولیدکننده باید دغدغه‌اش در زمینه بازاریابی کاهش یابد.
لینک مطلب:
https://www.eranico.com/fa/content/77345
