در جدیدترین گزارش وزارت امور اقتصادی و دارایی از آماری که از سوی آنکتاد منتشر شده، آمده که جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران هرچند در سال‌های گذشته روند کاهشی داشته است اما در سال ٢٠١٦ میلادی ٦٤ درصد افزایش داشته است. همچنین در این گزارش آمده باوجود این افزایش، با توجه به ظرفیت‌های بالقوه موجود در کشور، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران (حدود ٣,٤ میلیارد دلار) در مقایسه با کشورهای منتخب منطقه پایین است.

هرچند این آمارها حاکی از رشد سرمایه‌گذاری خارجی است اما بررسی‌ها نشان می‌دهد مقایسه این آمار با اهداف برنامه ششم که دست‌کم سالانه ١٠ میلیارد دلار جذب سرمایه‌گذاری خارجی پیش‌بینی کرده است، عقب‌ماندگی درخور‌توجه ٦٦ درصدی دارد.

روند سرمایه‌گذاری در ایران

در جدیدترین گزارش جهانی سرمایه‌گذاری که از سوی آنکتاد منتشر شده، روند سرمایه‌گذاری ایران بررسی شده است. بر اساس این جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران که در چند سال گذشته با روند کاهشی مواجه شده بود، در سال ٢٠١٥ میلادی به دوهزار و ٥٠ میلیون دلار رسید و در سال ٢٠١٦ میلادی با افزایش ٦٤درصدی به سه هزارو٣٧٢ میلیون دلار بالغ شد. همچنین، در سال ٢٠١٦ میلای سرمایه‌گذاری گرینفیلد یا جدید در ایران با افزایش شایان‌توجهی مواجه شد و از ١٢١ میلیون دلار در سال ٢٠١٥ میلادی به هزارو ٨٣ میلیون دلار در این سال افزایش یافت. در بخش دیگری از این گزارش آمده که باوجود این افزایش، با توجه به ظرفیت‌های بالقوه موجود در کشور، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران (حدود ٣,٤ میلیارد دلار) در مقایسه با کشورهای منتخب منطقه پایین است اما با توجه به امکانات موجود در کشور و ظرفیت‌های بالای ترتیبات برون‌سپاری خدمات و روش‌های ادغام و تملک و امکان افزایش سرمایه‌گذاری‌های جدید (گرینفیلد) و با توجه به بهبود رتبه اعتباری کشور و شکل‌گیری فضای خارجی مناسب‌تر در پسابرجام، امید می‌رود که در سال‌های آتی میزان جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشور  افزایش یابد. این درحالی است که پیش از این، حسن روحانی، رئیس‌جمهوری گفته بود برای دستیابی به رشد هشت‌درصدی نیازمند جذب ۳۰ تا ۵۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی هستیم.محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت نیز تأکید کرده بود برای رسیدن به رشد اقتصادی هشت درصد باید سالانه ٧٥٠‌هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری انجام شود.اما محمد خزاعی، رئیس سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران گفته بود: در برنامه ششم توسعه پیش‌بینی شده ٢٥ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب شود. اکبر قهرمانی، معاون دفتر سرمایه‌گذاری خارجی سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران نیز توضیح داده بود: طبق اهداف برنامه ششم باید ٦٥ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در بخش‌های مختلف جذب شود. اما پیش‌بینی دولتی‌ها از میزان سرمایه‌گذاری جذب‌شده برای رشد اقتصادی هشت‌درصدی در حالی است که فعالان بخش خصوصی تحقق این اعداد را دور از ذهن و خوش‌بینانه می‌دانند و تأکید می‌کنند که جذب ٥٠ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی برای دستیابی به رشد هشت‌درصدی اقتصاد بعید به نظر می‌رسد.

ارقام خوش‌بینانه

فریال مستوفی، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران در گفت‌وگو با «شرق» گفته است: برای تحقق رشد هشت‌درصدی اقتصاد به سرمایه‌گذاری نیاز داریم . این درحالی است که سرمایه‌گذاری داخلی به دلیل رکود موجود و کاهش تقاضا انجام نمی‌شود؛ بنابراین امید ما به سرمایه‌گذاری خارجی است. هرچند دراین‌باره نیز گشایش‌هایی صورت گرفته اما به آنچه مطلوب ما بود، دست پیدا نکردیم. در برنامه ششم پیش‌بینی این بود که سالانه ٦٥ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و فاینانس جذب کنیم اما این رقم مقداری خوش‌بینانه است. چون سال‌ها در تحریم بودیم و تازه از تحریم‌ها خلاص شدیم و هنوز هم با آمریکا کش‌وقوس‌هایی داریم. بنابراین جذب ٥٠ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم و فاینانس برای دستیابی به رشد هشت‌درصدی اقتصاد بعید به نظر می‌رسد اما نزدیک به ٣٠ میلیارد دلار با کشورهای مختلف خط اعتباری امضا شده است. کشورهای دیگر هم در حال مذاکره برای خط اعتباری هستند اما نیاز به زمان داریم.

اما و اگرهای رشد ٨درصدی
فرهاد فزونی، عضو کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران نیز در گفت‌وگو با «شرق» توضیح داده است: فعلا باید رقم هشت‌درصدی در برنامه ششم توسعه را فراموش کنیم؛ چراکه رقم هشت درصد ایده‌آل است و یکی از الزامات آن داشتن نه‌تنها ٥٠ میلیارد دلار که صد میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی است. بنابراین صحبت از رشد هشت‌درصدی دور از ذهن است. این درحالی است که بررسی‌های انجام‌شده به دست استادان دانشگاه شریف حاکی از آن است که رشد اقتصادی در حد سه درصد باقی خواهد ماند. البته مواردی هم دراین‌باره نادیده گرفته شده است؛ اما رشد اقتصادی در حد سه تا چهار درصد باقی خواهد ماند.

او اضافه می‌کند، مسئله دیگر آماری است که درباره سرمایه‌گذاری خارجی داده می‌شود. باید ببینیم مبنای این میزان سرمایه‌گذاری چه بوده است. فرض کنید در سال ٩٥، ١٣ میلیارد دلار مجوز سرمایه‌گذاری خارجی داده شده؛ اما آنچه محقق شده ١,٣ میلیارد دلار بوده است. حالا اگر به‌فرض در سال ٩٦، ٦٦ درصد نه صددرصد افزایش داشتیم ١.٣ درصد ٢.٦ درصد می‌شود. بنابراین با دومیلیارد و ٦٠٠ میلیون دلار نمی‌شود به رشد هشت درصد رسید. نکته دیگر اینکه سرمایه‌گذاری خارجی را باید تعریف کنیم. اینکه سرمایه‌گذاری به صورت مستقیم یا فاینانس بوده یا سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی با ایرانی‌ها در پروژه‌ها. خیلی از مسائل نفتی ما به همین شکل است. به گفته فزونی، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی سال ٩٥، ١.٣ بوده یعنی یک میلیارد و ٣٠٠ میلیون دلار محقق شده است. ١٣ میلیارد دلار داده شده اما فقط یک میلیارد و ٣٠٠ میلیون دلار تحقق پیدا کرده است. ما دنبال مجوز نیستیم چون رشد اقتصادی ایجاد نمی‌کند. آن چیزی که محقق و انجام می‌شود برای ما مهم است.

او اضافه کرد؛ مسائل و مشکلات سیاسی چه داخلی و چه خارجی در برنامه‌ها نمی‌آید و همین موضوع باعث کندی سرمایه‌گذاری خارجی در کشور می‌شود و وقتی رشد سرمایه‌گذاری داخلی منفی است، نمی‌توان انتظار داشت سرمایه‌گذار خارجی در ایران سرمایه‌گذاری کند. بنابراین باید ایرانی‌ها نشان دهند در مملکت خودشان علاقه‌مندی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد تا خارجی‌ها هم تشویق شوند. علاوه بر این، مشکلات داخلی نیز تأثیر خود را هم در سرمایه‌گذاری خارجی و هم داخلی می‌گذارد.