در روز‌های اخیر عراق تعرفه چند محصول صادراتی از ایران را افزایش داد. این افزایش تعرفه می‌تواند منجر به کاهش چشمگیر صادرات کالا‌هایی از جمله آبمیوه‌ها و لبنیات شود. در واقع، تعرفه‌گذاری اخیر از آنجا به ضرر ایران تمام شده که کشوری مانند ترکیه با تعرفه ترجیحی دو تا سه‌درصد کالا‌های خود را به عراق می‌فروشد، اما ما باید با تعرفه ۳۰ تا ۴۰‌درصدی این محصولات را عرضه کنیم. اینجاست که لزوم فعالیت مناسب برای تعرفه‌گذاری ترجیحی با بازار‌های صادراتی کشور احساس می‌شود.

تعرفه‌های ترجیحی نوعا به دلیل تفاوت در میزان حقوق گمرکی و عوارض ورودی نسبت به واردات کالای مشابه با تعرفه یکسان برای کشور ذینفع نسبت به سایر کشورها که مشمول ترجیحات خارج هستند، امتیازی برای کشور صادر‌کننده کالا محسوب می‌شود و در عین حال متضمن توسعه صادرات و شکوفایی اقتصاد آن کشور با کشورهایی است که احتیاج به حمایت‌‌هایی از این دست را داشته و اگر مورد حمایت کشورهای پیشرفته صنعتی قرار نگیرند، قادر به صدور کالای خود به خارج از مرزهای قلمرو گمرکی نیز نیستند. البته این نکته در قالب موافقتنامه‌های چندجانبه و تحت عنوان حمایت کشورهای پیشرفته از کشورهای درحال‌توسعه صادق است، منتها شکل دیگر این مزایا زمانی است که موضوع مبادلات پایاپای بین دو یا سه گروه از کشورها و تقریبا در شرایط مساوی از لحاظ صنعت، اقتصاد برقرار شده و ترجیحاتی برای یکدیگر نسبت به دیگر کشورهای غیرعضو قائل شوند. در این صورت نیز شناخت کشور مبدا حائز اهمیت خواهد بود، زیرا که قطعا در صورت فقدان گواهی مبدا استفاده از این ترجیحات میسر نخواهد شد. در همین رابطه رئیس کنفدراسیون صادرات با بیان اینکه مسائل سیاسی مانع از پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی است، گفت: باید تا زمان الحاق به این سازمان، خلأ حضور دربازارهای صادراتی را با انعقاد تعرفه‌های ترجیحی پر کنیم. محمد لاهوتی ایران را بزرگ‌ترین اقتصاد خارج از سازمان جهانی تجارت توصیف کرد و افزود: کشوری مثل چین زمانی که عضو سازمان جهانی تجارت نبود، این مساله را با انعقاد تعرفه‌های تجریحی خنثی و میزان حجم تجارت خود را تعدیل کرد؛ پس قبل از اینکه بازارها به روی کالاهای ایرانی بسته شود، باید مشکلات را برطرف کرد. او تصریح کرد: در بازارهایی که امروز کالاهای ایرانی در اختیار دارند، متاسفانه رقبا به‌راحتی برخی از محصولات را کنار می‌زنند که این به ضعف دیپلماسی و عدم وجود رایزنان قوی در بازارهای هدف برمی‌گردد و باید برای آن چاره‌اندیشی کرد. عضو هیات نمایندگان اتاق تهران ادامه داد: درباره واردات نیز در صورتی که موضوع تولید صادرات‌محور به‌عنوان اولویت مطرح باشد، ورود موقت قطعا راهگشا خواهد بود. او یکی از مشکلات پیش روی تجارت خارجی کشور را بالا و پایین کردن تعرفه‌ها دانست.

تاثیر تصمیم عراقی‌ها بر بازار آبمیوه ایران

در سال‌های اخیر یکی از مدل‌های تجاری که در مناسبات ایران با کشورهای همسایه برقرار شده، تجارت ترجیحی است که باعث می‌شود معاملات آسان‌تر انجام شود. البته اخیرا اخباری مبنی بر عملکرد نامناسب ایران در زمینه تعرفه ترجیحی منتشر شده است که در همین رابطه رئیس هیات‌مدیره انجمن صنایع کنسانتره و آبمیوه ایران به‌تازگی از احتمال کاهش ۳۰ تا ۴۰‌درصدی میزان صادرات کنسانتره و آبمیوه به عراق به دلیل تصمیم این کشور در افزایش تعرفه واردات از ۳۰ به ۱۳۰‌درصد خبر داد. به گزارش ایسنا، موسی شمس‌مولوی درارتباط با افزایش تعرفه واردات آبمیوه عراق از ۳۰ به ۱۳۰‌درصد و تاثیر آن بر صادرات آبمیوه از ایران به این کشور اظهار کرد: عراق و افغانستان دو بازار اصلی ایران برای صادرات آبمیوه هستند و به‌طور حتم باید منتظر تاثیرات این تصمیم باشیم، اما در حال حاضر پیش‌بینی می‌کنیم که حدود ۴۰‌درصد میزان صادرات آبمیوه به عراق تا پایان سال کاهش یابد. او ادامه داد: با توجه به شرایطی که سایر کشورها در رعایت‌ استانداردها و افزایش برخی مواد در نظر می‌گیرند، متاسفانه میزان صادرات آبمیوه از ایران چندان زیاد نیست و در این زمینه با دو مساله مواجه هستیم. یکی از مواردی که درارتباط با آن دچار ضعف هستیم، رعایت استانداردها از سوی کشورهای مقصد است، علاوه بر این موضوع دیگری که وجود دارد، مربوط به لزوم اضافه کردن مواد الکلی به این نوشیدنی‌هاست تا مجوز واردات به سایر کشورها را اخذ کنیم که ما در این مورد ورود نمی‌کنیم. رئیس هیات‌مدیره انجمن صنایع کنسانتره و آبمیوه ایران با اشاره به اینکه رعایت تعرفه ترجیحی از دیگر مسائلی است که ایرانی‌ها در صنعت مذکور از آن متضرر شده‌اند، خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه ما عضو WTO نیستیم، باید تعرفه ۳۰ تا ۴۰‌درصدی را مدنظر قرار دهیم، در حالی که کشورهایی نظیر ترکیه تعرفه ترجیحی دو تا سه‌درصدی دارند. علاوه بر این ما با هزینه‌های سنگین حمل‌ونقل همراه هستیم و از حمل‌ونقل ریلی و دریایی برخوردار نیستیم تا بتوانیم در این راستا رقابت کنیم. شمس‌مولوی در مورد وضعیت واردات آبمیوه به ایران نیز اظهار کرد: متاسفانه بالغ بر ۷۰‌درصد واردات آبمیوه به ایران قاچاق است و بیشتر از کشورهای همسایه ایران به‌ویژه امارات متحده عربی، کردستان عراق، ترکمنستان و سایر کشورهای پیرامونی ایران مدنظر قرار می‌گیرند. اما در این بین بیشترین میزان محصولات وارداتی به کشور مربوط به نوشیدنی‌های انرژی‌زاست و کمتر آبمیوه‌ای به کشور وارد می‌شود.

تعرفه‌های ترجیحی، زمینه‌ساز معرفی تولید داخلی

یک عضو هیات‌رئیسه اتاق تهران با اشاره به اینکه تعرفه‌های ترجیحی در شرایطی صورت می‌گیرد که هر دوطرف توافقنامه در مورد ارزشگذاری میزان صادرات توافق‌شده به نتیجه برسند، در مورد اهمیت تعرفه ترجیحی به «آرمان» می‌گوید: موضوعی که در بحث‌های منطقه‌ای یا به‌عبارتی کشورهای توسعه‌یافته پیش می‌آید، این است که تعرفه‌های ترجیحی می‌توانند به‌عنوان یک راهکار برای استفاده از محصولات دو کشور یا حتی چند کشور در یک منطقه ایجاد شوند و همچنین این تعرفه‌ها می‌توانند معرفی کالاهای تولیدی یک کشور را در کشوری دیگر زمینه‌سازی کند. فاطمه مقیمی می‌افزاید: در حال حاضر ایران هم به‌لحاظ درآمد ارزی و هم معامله تجاری با ترکیه این دروازه را باز کرده است که بتواند فروش محصولات یا معاملاتش را بر مبنای ارز داخلی قرار دهد که می‌توان این موضوع را یک فرصت مناسب برای راه‌اندازی تعرفه‌های ترجیحی در نظر گرفت. او تصریح می‌کند: اگر قرار است میزان تعرفه صادراتی کالاها در بازار‌های هدف بالا رود، مقدار زیادی به بستگی به این دارد که مبلغ مربوط به ارزش ارز یا دلار در بازارهای داخلی ایران بالا رفته باشد. همچنین موضوع تک‌نرخی شدن ارز که بخش خصوصی سال‌ها در مورد آن صحبت می‌کرد و منتظر بود این اتفاق شکل بگیرد، شاید ناشی از این مساله باشد، اما قطعا کیفیت کالایی که برای بازار هدف تعریف می‌کنیم، می‌تواند فرصت‌های خوبی را برای ایران ایجاد کند. این عضو هیات‌رئیسه اتاق تهران با بیان اینکه کمیسیون‌های تجاری بین کشورها حداقل سالی یک بار با مسئولیت یکی از وزرای محترم نشست‌هایی در این زمینه تشکیل می‌دهند و فرصت‌های جدید تعامل تجاری را مورد بررسی قرار می‌دهند، اظهار می‌کند: یکی از مسائل مورد بررسی ایجاد منطقه آزاد تجاری بازارهای مشترک بین دو کشور است. تعرفه‌های ترجیحی برمبنای همین مسائل اعلام می‌شوند. اکنون ما با ترکیه، آذربایجان و سایر کشورهای همسایه این ارتباط را داریم که می‌تواند در ارتباط تجاری ما با دیگر کشورها تاثیرگذار باشد، البته به‌شرطی که کشورهای همسایه در توافقات بین منطقه‌ای خود بتوانند قوی‌تر عمل کنند.