کانال‌شکنی‌هایی که در روزهای بعدی نیز ادامه یافت و رکورد نماگر بورس دائما ارتقا یافت. در این شرایط، ریشه‌های این رشد، مسیر آینده و نقش بازیگران و کارگردانان بازار سهام سه پرسش اصلی فعالان اقتصادی محسوب می‌شوند. پس از دوره طلایی بازار سهام در سال ۹۲ که شاخص کل توانسته بود در اوج بیش از ۱۳۵درصد بازدهی در آن سال کسب کند، بورس تهران در مسیر نزولی قرار گرفت. هرچند در این دوران عوامل غیراقتصادی و به‌طور خاص بحث مذاکرات هسته‌ای و در نهایت برجام نوساناتی را رقم زدند، اما همواره نماگر بورس در سطوحی پایین‌تر از قله قبلی خود در دی ۹۲ قرار داشت.

دومینوی رکوردشکنی بورس از سه زاویه

در سال‌جاری مجموع عوامل مختلف توانستند موجب رونق بورس و ثبت رکوردی جدید شوند. نشانه‌های بهبود فضای اقتصادی پسابرجام، رشد قدرتمند قیمت کالاها در بازار جهانی، افزایش نرخ دلار و همچنین روند کاهشی نرخ سود از جمله دلایل اصلی بودند که به رونق بورس در سال ۹۶ کمک کردند. به عبارت دقیق‌تر، سهم بیش از ۵۰درصدی شرکت‌های وابسته به نرخ جهانی کالاها و دلار در بورس تهران باعث شد تا پس از چهار سال نماگر بازار سهام بتواند از محدوده زیان خارج شود و رکوردهای جدیدی را تجربه کند. مقایسه وضعیت کنونی با دوره‌های رونق قبلی نشان می‌دهد بازار سهام هنوز ظرفیت رشد بیشتر را دارد. به‌طور تاریخی، خروج بورس از مسیر نزولی در سه فاز انجام می‌شود: ۱) رشد ملایم قیمت‌ها با حجم پایین معاملات ۲) تشدید روند صعودی با افزایش ارزش معاملات ۳) هیجانی شدن رفتار معامله‌گران و عموما تشکیل حباب. اکنون به نظر می‌رسد بازار سهام در حال ورود از فاز نخست به فاز دوم است. در این میان، ثبت رکورد تاریخی نیز می‌تواند به لحاظ روانی سرمایه‌گذاران بیشتری را به این بازار جلب کند که در مجموع شانس ادامه رشد را بالاتر نشان می‌دهد.

اما فارغ از تحلیل رفتاری، نگاهی به شرایط بنیادین بورس نیز امیدوارکننده است. به‌نظر می‌رسد رشد ملایم نرخ دلار و حفظ سطوح جذاب قیمت جهانی کالاها همچنان ادامه یابند. مواردی که بدون شک بهبود سودآوری شرکت‌های بورسی و در نتیجه رشد شاخص سهام را محتمل‌تر می‌کند. هرچند نباید از ریسک اقتصاد چین برای قیمت‌های جهانی غافل شد.  در یک مقایسه کلی مشاهده می‌شود نرخ‌های مزبور نه تنها نسبت به میانگین خود در سال ۹۵، بلکه نسبت به متوسط ۸ ماه نخست سال جاری نیز به مراتب بالاتر هستند. به‌عنوان نمونه، نفت برنت ۱۸ درصد، مس ۱۰ درصد، روی ۹ درصد، سرب و آلومینیوم حدود ۵ درصد بالاتر از میانگین قیمتی‌ خود در هشت ماه ابتدای سال معامله می‌شوند. اگر اثر دلار را نیز که اکنون حدود ۷ درصد بالاتر از میانگین ۸ ماهه خود معامله می‌شود را لحاظ کنیم این بهبود وضعیت کاملا مشهود است. به‌طور مثال، اکنون قیمت شمش فولاد خوزستان ۲۵ درصد بالاتر از میانگین خود در ۸ ماه ابتدایی سال معامله می‌شود.

در این میان، ریسک‌های سیاسی مربوط به تصمیم کنگره درباره برجام و تنش‌های منطقه‌ای مهم‌ترین موانع تداوم رونق بازار سهام محسوب می‌شوند که البته براساس اطلاعات فعلی، تهدیدی جدی از این سمت برای بورس‌بازان احساس نمی‌شود.  با توجه به موارد مزبور و اینکه بورس تهران در سال ۹۶ بیشتر به تحلیل‌ها توجه داشته تا جریان‌های سفته‌بازی، تازه‌واردها نیز باید در تصمیم‌گیری و انتخاب سهام خود به کفه تحلیلی وزن بیشتری دهند. گرچه این استراتژی طی دو، سه سال اخیر چندان موفق نبود و عموما جریان نقدینگی تعیین‌کننده مسیر قیمت‌ها بود. گرچه انتظار می‌رود توجه به تجربه‌های پیشین این بار از ورود بازار سهام به «فاز سوم رونق»، یعنی رشدهای دسته‌جمعی و هیجانی، جلوگیری کند، اما سهامداران باید همواره نسبت به این فضای هیجانی و موج‌سواری هشیار باشند. نقش سیاست‌گذار به‌عنوان کارگردان بازار سهام نیز اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. بر این اساس، اقداماتی نظیر افزایش عرضه‌های اولیه سهام، انتشار اوراق بدهی و بالا بردن سهام شناور آزاد باید مد نظر قرار داده شوند. همچنین، با رفع محدودیت‌های معاملاتی و تنوع ابزارها برای جذب حداکثری پول‌های سرگردان به دنبال کاهش نرخ سود بانکی به بازار سرمایه تلاش شود.