سال‌ها مطالعه و نظریه‌پردازی نسخه‌های متفاوتی برای خانواده پیچیده‌اند اما شالوده این پژوهش‌ها برای رسیدن به امنیت مالی با آگاهی نسبت به سه حوزه قابل استفاده است. نحوه مدیریت پول و اعتبار، تولید ثروت و مدیریت ریسک سه وجهی هستند که خانواده با کسب دانش اندکی در این زمینه‌ها در مسیر امنیت مالی قرار خواهد گرفت.

مسیر امنیت مالی خانواده

امنیت مالی چیست؟

توانایی خانوار در مدیریت نیاز‌های اقتصادی پیش‌رو و آمادگی برای آینده نامشخص، امنیت مالی این نهاد اجتماعی را شکل می‌دهد. در واقع دو گونه از آینده در این مبحث به میان می‌آید؛ آینده قابل پیش‌بینی و آینده غیرقابل پیش‌بینی. امنیت مالی خانواده در مورد اول شامل برنامه‌ریزی برای بازنشستگی، بیمه، خرید مسکن، هزینه‌های تحصیلات فرزندان و نیاز‌های مشخصی است که هر خانواده به آنها توجه لازم را نشان می‌دهد. اما در نوع دوم، مهارت مالی خانوار است که امنیت خانواده را تامین می‌کند. برنامه‌ریزی برای مواقع ممکنی که خانواده با مشکلات ناگهانی مالی، سلامت، ازکارافتادگی یا هرگونه معضل غیرقابل پیش‌بینی مواجه می‌شود، مستلزم آگاهی و دانش است. دانش مورد نیاز خانواده در سه زمینه مدیریت منابع مالی ضروری است؛ مدیریت ریسک، تولید ثروت و مدیریت پول و اعتبار.

اما ضرورت کسب دانش در این سه حوزه به چه دلایلی است؟ پاسخ این پرسش در سه مولفه‌ اساسی که آینده مالی پیش‌بینی‌ناپذیر را رقم می‌زنند نهفته است؛ شرایط عمومی اقتصاد، نیاز‌ها یا ترجیحات آتی و دسترسی به اطلاعات مناسب. اینکه نرخ تورم به چه سمتی خواهد رفت، روند بازارها چگونه است یا نرخ سود بانکی به چه عددی خواهد رسید، از عهده خانوار خارج است. از طرفی نیاز‌هایی که در آینده ایجاد خواهند شد نیز آنچنان قابل ردیابی نیستند؛ تعداد فرزندان، شرایط شغلی یا حوادث می‌توانند ترجیحات خانواده را تغییر دهند. علاوه بر این دلایل، دسترسی افراد به منابع اطلاعاتی درخصوص سرمایه‌گذاری امن، بیمه مناسب و بهترین صندوق برای پس‌انداز نیز به آسانی فراهم نیست؛ بنابراین ضرورت کسب دانش اقتصادی در سه زمینه مدیریت مالی به شدت قابل تاکید است.

مدیریت پول و اعتبار: خانواده باید هدف خود را برای میزان بودجه مازادی که نیاز دارد مشخص کند؛ چراکه در مواقع بروز نیاز‌های ناگهانی اهمیت ذخیره این اعتبار دوچندان حس خواهد شد. در این مسیر، خانواده باید بهینه‌ترین سرویس مالی را انتخاب کند؛ سرویسی که هم مطمئن باشد و هم بازدهی مناسبی داشته باشد. اینکه مازاد بودجه خانواده در چه صندوق یا بازاری سرمایه‌گذاری شود، نیازمند دسترسی به اطلاعات، داشتن علم کافی برای تصمیم‌گیری و مهم‌تر از همه رصد درآمد‌ و هزینه‌ها است. خانواده در راستای مدیریت قدرتمند اعتبار باید پول در گردش خود را تحت نظر داشته باشد، گزارش دقیقی از نقدینگی ورودی و خروجی به ثبت برساند و در آخر، همواره موقعیت خود را نسبت به پیش‌بینی یا هدف گذاشته ‌شده مورد سنجش قرار دهد.

تولید ثروت: پشتوانه خانواده در دوره نیازمندی از ثروتی که اندوخته شده، تامین می‌شود. این امر نشانگر اهمیت پرداخت به عملیات ذخیره مالی برای آینده است. در واقع خانواده باید استقراض برای هزینه‌های فعلی را فراموش کرده، ذخیره برای مخارج آینده را در دستور کار خود قرار دهد. دو اصل در تولید ثروت برای خانواده نقش موثری دارند؛ هر چه زمان بیشتری صرف پس‌انداز برای آینده شود و هرچه میزان پس‌انداز بیشتر باشد، ثروت بیشتری تولید خواهد شد. تلفیق این دو اصل بهترین استراتژی ممکن برای هر خانواده است. زمانی‌که پروسه پس‌انداز بیشتر، در طول زمان طولانی‌تر اتفاق می‌افتد، به وضوح تولید ثروت با ضریب بیشتری افزایش خواهد یافت؛ بنابراین شروع زودهنگام، مسیر امنیت مالی خانواده را بسیار هموار می‌کند. برای مثال دو برادر دوقلو در نظر گرفته می‌شوند.

برادر اول، از ۲۱ سالگی به مدت ۱۰ سال ۲ میلیون تومان ذخیره می‌کند و پس از آن پس‌انداز را قطع می‌کند. اما برادر دوم از ۳۵سالگی آغاز به پس‌انداز سالانه ۲ میلیون تومان برای مدت ۲۰ سال می‌کند. در زمانی که این دو برادر ۵۵ ساله شوند کدام یک ثروت بیشتری تولید کرده است؟ در صورتی که سود سالانه‌ای که به حساب پس‌انداز این دو تعلق می‌گیرد بین ۸ تا ۹ درصد در نظر گرفته شود، برادر اول با ۱۰ سال ذخیره، ۲۲۰ میلیون تومان سرمایه دارد و برادر دوم که به مدت ۲۰ سال همان مبلغ را پس‌انداز کرده، تنها ۹۵ میلیون تومان ثروت دارد. اینجا است که اهمیت شروع زودهنگام پس‌انداز قدرت خود را به نمایش می‌گذارد.

مدیریت ریسک: رویداد‌‌های غیرمنتظره همواره در کمین خانوار هستند؛ بنابراین خانواده باید پیش از وقوع این اتفاقات از ریسک‌های مالی و سلامت پیشگیری به عمل آورد. شیوه مناسب برای زدودن اضطراب ریسک از خانوار، انتقال آن به پایگاه دیگر است و بیمه این نقش را در اجتماع پذیرفته است. هر فرد باید در سه جبهه متفاوت از منابع خود مراقبت کند. جبهه اول مراقبت از درآمد است. بیمه عمر و بیمه ازکارافتادگی دو راه حل مکمل برای جلوگیری از خطر فقدان درآمد در ناملایمات زندگی هستند. جبهه دوم مراقبت از ثروت است. در این جبهه دارایی‌های مهم مانند مسکن، زمین یا دارایی خاصی که ارزش زیادی دارد، باید تحت پوشش بیمه قرار گیرند تا از خطر مالی و جانی حوادث ناگهانی جلوگیری شود. جبهه نهایی نیز به مراقبت از اعضای خانواده مربوط می‌شود. بیمه سلامت یا هرگونه بیمه‌ای که هزینه‌های درمانی و دارویی خانوار را به حداقل برساند، گزینه مناسبی برای پیشگیری از ریسک سلامت خواهد بود.