در سال‌های تحریم ایران و به ویژه اوج گرفتن آن در پایان دهه ۱۳۸۰ روابط بانک‌های ایرانی در حوزه بین‌الملل به طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار گرفته و به گونه‌ای قطع شد. در این بین عدم برقراری روابط کارگزاری و به دنبال آن ایجاد موانع در مبادلات ارزی و بانکی و از سوی دیگر عدم امکان گشایش ال‌سی از جمله مواردی بود که در نتیجه تحریم شبکه بانکی به آن تحمیل شد که خود موجبات ایجاد هزینه‌هایی برای بانک‌ها و فعالان اقتصادی و در اهم آن نداشتن دسترسی به منابع ارزی بود.

 با اجرایی شدن برجام در پایان سال ۱۳۹۴ که لغو تحریم‌های بانکی را نیز به همراه داشت، به مرور شرایط بهبود یافته و بانک‌ها وارد مذاکره و برقراری ارتباط با بانک‌های جهانی شدند. هر چند که همچنان موانعی برای برقراری ارتباط با بانک‌های بزرگ وجود دارد و بر اساس اعلام مقامات ارشد بانک مرکزی انتظارات به طور کامل برآورده نشده، ولی شرایط نسبت به گذشته بهبود مناسبی دارد.

بر اساس آخرین آمار دریافتی، تاکنون در فاصله اجرایی شدن برجام تا پایان مهرماه امسال بر اساس تحولات و تعدیلاتی که در روابط بین‌الملل شکل گرفته حدود ۸۰۴ رابطه کارگزاری با ۲۸۶ بانک خارجی برقرار شده است. طی این مدت ۲۷ هزار فقره گشایش اعتبار اسنادی و ۳۰۰۰ فقره ثبت سفارش برات اسنادی و ۱۱۵ هزار فقره حواله ارزی صادر شده است. گسترش روابط کارگزاری با بانک‌های مختلفی از اروپایی نظیر هلند، ایتالیا، بلژیک و اتریش و یا کشورهای آسیایی نظیر چین و کره جنوبی بوده است.

این در حالی است که چندی پیش در نتیجه سفر هیات ایرانی متشکل از اعضای وزارت امور خارجه و شبکه بانکی به قاره آفریقا مذاکراتی برای برقراری اولین روابط کارگزاری با بانکهای قاره سیاه انجام شد.

همچنین مذاکرات و قراردادهایی برای تامین مالی خارجی بین بانک‌های ایرانی و طرف‌های اروپایی و آسیایی منعقد شد به طوری که در چند ماه اخیر قراردادی برای خطوط اعتباری تامین مالی خارجی کوتاه مدت با مبلغ حدود ۲۶.۲ میلیون دلار و همچنین قراردادهای مالی میان‌مدت و بلندمدت در مجموع ۲۳.۱ میلیارد دلار با بانک‌های اروپایی و آسیایی به امضا رسید.

در حوزه ارزی چه می‌گذرد؟

اما در چند ماه ابتدایی شروع به کار دولت دوازدهم در بانک مرکزی تغییراتی در سطح مدیریتی رخ داد که از مهمترین آنها جایگزینی احمد عراقچی به جای غلامعلی کامیاب در معاونت ارزی بود. در این مدت یکی از اتفاق‌هایی که در ادامه ایجاد زمینه برای یکسان‌سازی نرخ ارز افتاد، بازنگری در مقررات ارزی بود. بر این اساس بانک مرکزی نسبت به حذف ارز مبادله‌ای در برخی موارد ورود کرد، به گونه‌ای که ارز مسافرتی در شهریورماه به طور کامل حذف و در ادامه نیز ارز مبادله‌ای که به ایرلاین‌ها اختصاص پیدا می‌کرد نیز متوقف ‌شد. با این حال گرچه زمینه‌ها برای یکسان‌سازی نرخ ارز در حال چیده شده است، ولی زمان مشخصی برای آن اعلام نشده و مسئولان بانک مرکزی تاکید دارند هنگامی که از یکسان‌سازی پایدار نرخ ارز مطمئن باشند، درباره آن اقدام خواهند کرد.

از دیگر موارد در حوزه ارزی و امور بین‌الملل می‌توان به حرکت به سمت پیمان‌های پولی اشاره کرد. پیگیری‌ها و مذاکراتی با برخی از کشورهای هدف نظیر ترکیه، پاکستان، روسیه، چین، عراق، برزیل و هند برای انعقاد پیمان‌های پولی و سوآپ ارزی انجام شد. به هر حال در زمان تحریم‌ها عدم دسترسی به منابع ارزی و مسائلی که تحریم دلاری برای ایران به همراه داشت، موجب شد تا بعد از اجرایی شدن برجام مذاکرات برای انجام پیمان‌های پولی و به عبارتی استفاده از پول‌های محلی در تبادلات تجاری بین ایران و کشورهای مقابل در دستور کار قرار گیرد.

همچنین دراین رابطه دیگر اقدام انجام شده به مذاکرات با بانک‌های بزرگ روسیه برای تسهیل در روش‌های پرداخت بین‌المللی از طریق سوییچ کارت‌های بانک‌های ایران و روسیه برمی گردد که در نتیجه آن می‌توان در کشورهای طرف مذاکره از کارت‌های بانکی استفاده کرد.