آن زمان که در فصل پایانی سال گذشته بانک مرکزی سیاست پیش‌فروش سکه طلا را آغاز کرد یکی از مهم‌ترین اهداف آن طرح، جمع‌آوری نقدینگی سرگردان اعلام شده بود.

در همین مورد پس از پیش‌فروش مجموعا 9 میلیون و 318 هزار سکه، مدیر اداره بررسی‌ها و سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی خبر داده بود که 5.6 ‌هزار میلیارد تومان نقدینگی سیال در جامعه جذب سیستم بانکی شد.

پیمان قربانی در همین مورد به موضوع قابل توجهی نیز اشاره کرده و گفته است: این میزان نقدینگی به طور متوسط حدود پنج ماه از فعالیت‌های سوداگرانه و سفته بازانه دور شد. طرح پیش فروش سکه اقدام مناسبی بود که از طریق آن بیش از 56 هزار میلیارد ریال از نقدینگی سیال موجود در دست این افراد جمع آوری و جذب سیستم بانکی شد.

اما حال که روزهای پایانی عرضه سکه‌های پیش‌فروش شده فرا رسیده و از آن مهلت پنج ماهه جذب نقدینگی نیز مدتیست که می‌گذرد به نظر می‌رسد باید این حجم نقدینگی را در بخشی دیگر شاهد باشیم. پایان آذر ماه سال گذشته جذب بخشی از نقدینگی سرگردان بازار از طریق پیش‌فروش سکه آغاز شد که طبق برآوردهای مقامات بانک مرکزی تا پایان اردیبهشت ماه آن مهلت پنج ماهه دوری این نقدینگی از فعالیت‌های سوداگرانه به اتمام رسیده است.

طبق آخرین اعلام بانک مرکزی در مجموع بیش از 9 میلیون و 318 هزار سکه پیش‌فروش شده که با فروش این میزان بیش از 5.6 هزار میلیارد تومان نقدینگی جذب سیستم بانکی شد. این رقم گویای این است که به طور متوسط هرکدام از سکه‌های پیش‌فروش شده 600 هزار تومان ارزش داشته‌اند که با توجه به تحویل بیش از چهار میلیون و 594 هزار و 700 سکه (طبق اعلام مدیر اداره بررسی‌ها و سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی در 15 مرداد ماه امسال) می‌توان برآورد کرد بیش از دو هزار و 756 میلیارد تومان نقدینگی از سیستم بانکی خارج شده است.

این در حالی است که ارزش هرکدام از آن سکه‌های وارد بازار شده اکنون دیگر 600 هزار تومان نیست. قیمت هر سکه تمام طرح جدید روز گذشته در بازار 790 هزار تومان بوده که از این رقم می‌توان برآورد کرد به دلیل ورود بیش از چهار میلیون و 594 هزار و 700 سکه به بازار رقمی معادل سه هزار و 629 میلیارد تومان به عنوان ارزش سکه‌های وارد بازار شده نقدینگی سرگردان در بازار هستند.

در واقع هرچند بانک مرکزی در آغاز زمستان سال گذشته توانست بیش از 5.6 هزار میلیارد تومان نقدینگی سرگردان را جذب کند اما اکنون 3.6 هزار میلیارد تومان نقدینگی سرگردان از بانک‌ها خارج و وارد بازار شده‌اند.

این در حالی است که هنوز عرضه سکه‌های پیش‌فروش شده به اتمام نرسیده و در آخرین آمار بانک مرکزی تکلیف هفت میلیون و 368 هزار سکه از 9 میلیون و 318 هزار سکه مشخص شده بود. طبق آن آمار پیش از شروع مرحله سوم عرضه سکه‌های پیش‌فروش در مجموع سه میلیون و 947 هزار سکه تحویل داده شده و سه میلیون و 420 هزار سکه به ابزارهای جایگزین تبدیل شده بودند. اما مدیر اداره بررسی‌ها و سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی در 15 مرداد ماه امسال در جمع خبرنگاران خبر داد که تعداد سکه‌های واگذار شده به چهار میلیون و 594 هزار و 700 سکه رسیده است.

3.6 هزار میلیارد تومان نقدینگی سرگردان در دستان کیست؟

نقدینگی سرگردان ناشی از تحویل سکه‌های پیش‌فروش شده از بانک‌ها طبیعتا در دستان همان خریداران سکه‌های پیش‌فروش شده است که بانک مرکزی آمارهایی از ترکیب آنها منتشر کرده بود. به گفته مدیر اداره بررسی‌ها و سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی ترکیب پیش خریدکنندگان سکه به هیچ وجه این ادعا که پیش خریدکنندگان سکه عمدتاً دلالان و سوداگران سکه و ثروتمندان جامعه بوده‌اند را تایید نمی‌کند.

پیمان قربانی در این مورد گفته است: به نظر می‌رسد بخش اعظم افرادی که در این طرح شرکت کرده‌اند، افرادی هستند که سعی بر آن داشته‌اند ارزش حداقل اندوخته خود را از این طریق حفظ کنند، زیرا بیش از 46 درصد از افرادی که در این طرح مشارکت کرده‌اند حداکثر 10 سکه پیش خرید کرده‌اند و متوسط سکه‌های پیش خرید شده توسط این افراد نیز کمتر از 10 سکه بوده‌ است. حتی اگر فرض شود که کلیه پیش خرید‌کنندگان سکه نیز دلالان و سوداگران بازار سکه و طلا بودند، در این صورت با توجه به اینکه در آن مقطع هنوز نرخ‌های سود بانکی مورد بازنگری قرار نگرفته بودند، باز هم طرح پیش فروش سکه اقدام مناسبی بود که از طریق آن بیش از 56 هزار میلیارد ریال از نقدینگی سیال موجود در دست این افراد جمع‌آوری و جذب سیستم بانکی شد. بنابراین، اجرای طرح پیش فروش سکه دامنه فعالیت دلالان و سوداگران مزبور را در آن مقطع زمانی به میزان قابل توجهی کاهش داد.

وی با بیان اینکه ترکیب استفاده کننده‌ها از گواهی سپرده و سایر ابزارهای جایگزین به خوبی نشان می دهد که غالب افراد شرکت کننده در طرح پیش فروش سکه، کسانی بوده‌اند که تمایل چندانی به فعالیت در بازارهای ریسکی نداشته‌اند، تاکید کرده است: اکثر کسانی که از ابزارهای جایگزین استفاده کردند افرادی هستند که تعداد بیشتری سکه پیش‌خرید کرده‌اند، بر این اساس این افراد را نیز نمی‌توان لزوماً در زمره دلالان و سوداگران بازار سکه و طلا به شمار آورد.

این سخنان مقام بانک مرکزی نشان می‌دهد که بیشتر اقشار خریدار سکه‌های پیش‌فروش صاحبان سرمایه‌های خرد جامعه هستند که اکنون بار دیگر نقدینگی در حجم 3.6 هزار میلیارد تومان به جیب آنها بازگشته است.