یکی از تصمیمات دولت در لایحه بودجه 97 که با واکنش‌های متعددی روبه‌رو شده، افزایش عجیب عوارض خروج از کشور است که نسبت به سال گذشته سه‌برابر شده است. در لایحه بودجه سال آینده عوارض خروج از کشور برای هر نفر۲۲۰‌هزار تومان تعیین شده که نسبت به ۷۵‌هزار تومان سال قبل تا ۱۴۵‌هزار تومان رشد دارد. طبق لایحه بودجه، درآمد حاصل از عوارض خروج مسافر از مرزهای کشور برای سال آینده حدود ۱۱۷۶‌میلیارد تومان پیش‌بینی شده است که در دو بخش تامین می‌شود. عوارض خروج برای هر نفر ۲۲۰‌هزار تومان و عوارض خروج زائران حج تمتع و عتبات عالیات ۱۱۰‌هزار تومان تعیین شده است. البته روند دریافت عوارض خروج متفاوت خواهد بود، به‌گونه‌ای که برای سفر اول برای هر نفر ۲۲۰‌هزار تومان دریافت می‌شود، اما این عوارض در سفر دوم ۵۰‌درصد افزایش یافته و به ۳۳۰‌هزار تومان می‌رسد. همچنین در سفر سوم و سفرهای بعدی تا صددرصد افزایش خواهد داشت. از عوارض دریافتی خروج مسافر از کشور، مبلغ ۴۰‌هزار تومان برای توسعه زیرساخت‌ها و تاسیسات گردشگری و حمایت از بخش میراث فرهنگی و صنایع دستی اختصاص پیدا می‌کند.

قانون زمان جنگ

داستان عوارض خروج از کشور به دوران جنگ تحمیلی برمی‌گردد؛ سال 64 بود که دولت وقت با هدف کمک به حل بحران اقتصادی ناشی از جنگ، لایحه‌ای را به این منظور به مجلس ارائه کرد. این لایحه شامل ماده واحده و شش تبصره بود که در تاریخ ٣٠تیر ١٣٦٤ به تصویب مجلس رسید و شورای نگهبان نیز مرداد همان سال آن را تایید کرد. با اینکه سالیان زیادی از پایان جنگ گذشته است، اما هنوز دولت روی عوارض خروج از کشور به‌عنوان یک منبع درآمدی حساب می‌کند. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که ایران تنها کشوری نیست که عوارض خروج از کشور دریافت می‌کند، گرچه نحوه اجرای آن در کشورهای مختلف متنوع است؛ گروهی از کشورها آن را فقط روی بلیت مسیرهای هوایی لحاظ کرده‌اند که محل هزینه‌کرد آن نیز مشخص است و برخی آن را محدود به مقاصد خاصی دانسته‌اند که یا با آنها زاویه‌ سیاسی دارند، یا تعمدی می‌خواهند حجم سفر به آن منطقه یا کشور را کنترل کنند.

عوارض خروج در دیگر کشورها

کشورهایی چون استرالیا، انگلیس، اتریش، کامبوج، برونئی، چین، کاستاریکا، بنگلادش، فیجی، مصر، اکوادور، دومینیکن، آلمان، کوبا، هندوراس، هنگ‌کنگ، ایرلند، لبنان، مالزی، مکزیک، جامائیکا، پاناما، فیلیپین، ترکیه و تونس، سریلانکا و تایلند از جمله کشورهایی هستند که قانون عوارض خروج را به‌اشکالی متنوع اجرا می‌کنند، البته عوارض خروج در بیشتر آنها همان مالیاتی است که روی بلیت هواپیما لحاظ می‌شود یا مستقیم به فرودگاه داده می‌شود. رقم عوارض خروج از کشور در ‌استرالیا ٣٥ ، اتریش هشت تا ٣٩ (بسته به کشور مقصد)، آلمان پنج تا ٦٣ (بسته به کشور مقصد و نوع پرواز)، مکزیک ٢٥، تایلند ٢٢، ترکیه هشت و بریتانیا بین ١٦ تا ٢٤٠ دلار (بسته به نوع پرواز، نوع سفر و کشور مقصد) ‌است

دود افزایش عوارض در چشم مردم

افزایش سه‌برابری عوارض خروج از کشور در لایحه بودجه 97 که یکشنبه هفته جاری به مجلس ارائه شد، واکنش‌های زیادی را برانگیخت. کارشناسان بر این باورند که افزایش عوارض خروج از کشور برای طبقه متوسط جامعه که عمدتا به سفرهای 600‌هزار تومانی کشورهایی چون ترکیه، گرجستان و... می‌روند، به‌صرفه نخواهد بود و ممکن است به‌دلیل اینکه این عوارض نرخ سفر آنها را افزایش می‌دهد، از رفتن به سفر منصرف شوند. برای مثال اگر قرار باشد یک شهروند برای بار سوم خروج از کشور بخواهد به ترکیه سفر کند، قیمت بلیت او ٧٥٠‌هزار تومان است و باید ٤٠٠‌هزار تومان هم عوارض بپردازد. بنابراین این امر ممکن است از میزان سفرهای خارجی مردم بکاهد که درنهایت دود آن به چشم مردم، صنعت هوایی و اقتصاد ایرلاین‌ها خواهد رفت. با این حال فعالان بخش خصوصی معتقدند که باید کل این پول صرف توسعه زیرساخت‌های گردشگری در کشور شود، درغیر این صورت بی‌‌‌معنا‌بودن این تصمیم نمایان می‌شود.