پس از پایان مهلت دوماهه، کنگره آمریکا تصمیم خود را درخصوص ادامه برجام اعلام نکرد و به نظر می‌رسد ترامپ باید بار دیگر در این مورد نظر بدهد. از سوی دیگر گویا سیاستگذاران در ایالات متحده فرایند دیگری را در دستور کار خود قرار داده اند و می خواهند با افزایش محدودیت ها، در نختسین گام فروش هواپیمای مسافربری به ایران را دچار مشکل کنند.

در این چارچوب گرچه مجلس نمایندگان آمریکا با تصویب طرح «افزایش نظارت بر فروش هواپیما به ایران» به صورت مستقیم فروش هواپیما‌ به ایران را ممنوع نمی‌‌کند، اما این اهرم را به دولت آمریکا به ویژه وزارت خزانه‌داری می‌دهد تا در مسیر صدور مجوز فروش هواپیمای مسافربری به ایران مانع های جدی را ایجاد کند.

راهبرد سیاستگذاران آمریکایی

اکنون نمایندگان کنگره آمریکا با مسئولیتی که از طریق این طرح بر دوش وزارت خزانه‌داری آمریکا قرار می‌دهند دست ترامپ را برای ناکارآمد کردن این معامله باز می‌گذارند.

به نوشته یورونیوز، نمایندگان جمهوری خواه کنگره هدف اصلی این طرح را شفاف‌سازی در زمینه نحوه فروش، تامین مالی و رعایت مفاد مجوزهای قانونی در آمریکا اعلام کرده‌اند. مخالفان طرح اما آن را گامی در جهت نادیده گرفتن تعهدات آمریکا در برجام می‌دانند.

مجلس نمایندگان آمریکا تاکنون چند بار تلاش کرده است تا در طرح فروش هواپیما به ایران را که در دولت اوباما به تصویب رسید، عقیم کند اما هیچ یک از اقدام ها تاکنون به قانون تبدیل نشده است.

تارنمای روزنامه «وال استریت ژورنال» در گزارشی از به مخاطره افتادن قراردادهای فروش هواپیما از سوی دو شرکت بوئینگ و ایرباس به ایران به علت برنامه‌های تازه ترامپ خبر داد و نوشت: رویکرد کاخ سفید نسبت به توافق هسته ای سال 2015 می تواند بر شرکت های هواپیمایی تاثیرگذار باشد و موجب دامن زدن به تنش‌ها آمریکا با اروپا هم شود.

گزارش با اشاره به تلاش 15 ماهه این دو شرکت بزرگ برای دستیابی به این معامله، تهدیدهای آمریکا به ویژه احتمال خروج از توافق بین المللی برجام را عامل هراس بوئینگ و ایرباس عنوان کرد.

این دو غول صنعت هواپیماسازی در اروپا و آمریکا، قرارداد فروش نزدیک به 300 هواپیما را به ایران امضا کرده اند. ارزش کل معامله ها تا 40 میلیارد دلار برآورد شده است. با این که ایرباس تا به حال سه جت مسافربری را به ایران تحویل داده است اما اقدامات دولت ایالات متحده می تواند مانعی بر سر انجام کامل معامله به شمار رود.

بوئینگ قرار است در ماه‌های ابتدایی سال 2018 نخستین هواپیمای خود را به ایران صادر کند.

سخنگوی کاخ سفید در همین زمینه عنوان داشته است که مجوز فروش هواپیما در ایران را تنها زمانی صادر خواهد کرد که نسبت به استفاده صرفا تجاری آن‌ها اطمینان حاصل کند.

تارنمای شبکه تلویزیونی بلومبرگ نیز به نقل از مقام‌های کاخ سفید تردید در استفاده تجاری از هواپیماها را مهمترین دلیل مانع تراشی آمریکا دانست و افزود: ترامپ ممانعت از فرود هواپیما را راهی برای جلوگیری از انتقال کمک‌های نظامی ایران به سوریه می‌بیند.

دو شرکت بوئینگ و ایرباس هم که قرارداد فروش هواپیما به هواپیمایی ایران (ایران ایر) را امضا کرده‌اند خود را ملزوم به رعایت مقررات مورد نظر دولت ایالات متحده در این زمینه می‌بینند. بوئینگ اعلام کرده است اگر این معامله تضادی با سیاست خارجی آمریکا داشته باشد آن را پیش نخواهد برد.

گزینه‌های مشاوران برای ترامپ

گفته می شود که تصمیم گروه مشاوران ترامپ می‌تواند تاثیر زیادی بر رویکرد رئیس جمهوری آمریکا برای فروش هواپیما داشته باشد. وال استریت ژورنال آورده است که هنوز به رئیس جمهوری آمریکا گزینه‌های سیاسی برای نشان دادن واکنش به موضوع فروش هواپیما ارائه نشده است اما ماه ها است که کاخ سفید می‌گوید نگران نوع استفاده از این هواپیماها است.

در بخشی از گزارش وال استرت ژورنال، راهبرد تازه رئیس جمهوری آمریکا ایجاد مانع در انجام معامله های تجاری نسبت به ایران بیان شد و افزود: دولت آمریکا می خواهد ملاحظات بیشتری را برای صدور مجوزهای وزارت خزانه داری در نظر بگیرد تا فروش هواپیما را ممنوع یا حداقل سخت گیرانه‌تر کند.

تارنمای شرکت مشاوره مالی Seeking Alpha که به طور عمده بر تحلیل‌های تجاری و اقتصادی تمرکز دارد برخی احتمالات در تصمیم‌گیری ترامپ را به این صورت بیان کرده است: از مهمترین گزینه هایی که در دولت آمریکا مطرح می‌شود جلوگیری از فروش هواپیما، وضع شرایطی بسیار سخت (که در عمل مانع از فروش هواپیما می‌شود) یا تصویب آهسته و زمانبر مجوزهای فروش است.

سیاستی برای نابودی فرصت‌های تجاری غرب

بنابر اخبار رسانه‌های غربی در نخستین مرحله از این معامله بوئینگ فروش 80 هواپیما مسافری به ایران ایر که 30 عدد از آن ها پهن پیکر 777 هستند را در دستور کار داشت. علاوه بر این، مدتی قبل شرکت آمریکایی بوئینگ قرارداد فروش 30 هواپیمای 737 مکس دیگر را با شرکت آسمان امضا کردکه تعداد قابل افزایش تا 60 هواپیما است.
به نوشته تارنمای «هیل» که به کنگره آمریکا نزدیک است، مخالفت ترامپ با توافق هسته‌ای با ایران آشکار است اما باید تا میانه های ژانویه (دی – بهمن ) صبر کرد و دید که آیا وی تعلیق تحریم‌ها را تمدید می‌کند یا خیر. پیش‌بینی می‌شود که ترامپ بار دیگر پایبندی ایران به توافق را تایید نکند.

به نوشته هیل، این درحالی است که دو شرکت آمریکایی بوئینگ و جنرال الکتریک به شدت به دنبال فرصت های همکاری تجاری با ایران هستند.

تارنمای بلومبرگ هم در تحلیل اقتصادی خود از پیامد سیاست ترامپ علیه ایران آورده است: با اینکه تاکنون هیچ توصیه خاصی به دولت ترامپ در زمینه قراردادها صورت نگرفته است اما این گونه به نظر می‌آید که رئیس جمهوری آمریکا به دنبال آن است تا از فروش هواپیماهای بوئینگ، ایرباس و جنرال الکتریک به ایران جلوگیری کند.

جلوگیری از فروش هواپیما به ایران از سوی برخی مشاوران ترامپ نوعی هشدار نیز به شمار می‌رود. این تصمیم از یک سو می‌تواند دو اولویت دونالد ترامپ را در مقابل یکدیگر قرار می‌دهد؛ در یک سو سیاست تقابل با ایران مطرح است که ترامپ آن را به صورت جدی دنبال می‌کند و در طرف مقابل خواسته رئیس جمهوری آمریکا مبنی بر تحریک تولید در آمریکا قرار دارد.

با این حال دو روز پیش شبکه تلویزیونی سی.ان.بی.سی در گزارشی نوشت تاکنون برای قرار داد 8 میلیارد دلاری فروش 80 هواپیمای بوئینگ به ایران مشکلی پیش نیامده است.