تنش‌های ایجادشده در بازار کاغذ که انتقادات بسیاری را به‌ویژه از سوی رسانه‌ها و روزنامه‌های کشور به‌همراه داشت، در نهایت موجب شد ستاد تنظیم بازار به این بخش ورود کند و پنج راهکار برای کاهش قیمت در نظر گیرد. بر همین اساس نه‌تنها قرار بر استمرار تخصیص ارز مبادله‌ای شد، بلکه تسهیلات دیگری نیز برای این بخش در نظر گرفته شد. با این‌همه، همچنان در بازار کاغذ شاهد افزایش ۲۰‌درصدی قیمت‌ها نسبت به ماه‌های قبل هستیم.

بر اساس آمارهایی که از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت منتشر شده است، در شش‌ماهه اول سال جاری بالغ بر ۵۸‌هزار تن کاغذ و محصولات کاغذی به کشورهای مختلف صادر شده است؛ عددی که در مقایسه با تولیدات کمتر از ۲۸‌هزارتنی شش‌ماهه اول سال گذشته از نظر وزنی 6/111‌درصد رشد را نشان می‌دهد. همچنین از نظر ارزش، صادرات این بخش به رقمی حدود 7/45‌میلیون دلار رسیده که این رقم در قیاس با ارزش 6/26‌میلیون دلاری صادرات این بخش در شش‌ماهه اول سال ۱۳۹۵ رشدی بالغ بر 9/71۹‌درصد را نشان می‌دهد. در حوزه انتشار، چاپ و تکثیر رسانه‌های ضبط‌شده نیز از نظر ارزش در شش‌ماهه اول سال جاری شاهد 2/0‌درصد رشد بوده‌ایم. البته صادرات در این حوزه از نظر وزن 5/3‌درصد کاهش داشته است. بدین ترتیب در بخش انتشار، چاپ و تکثیر رسانه‌های ضبط‌شده بالغ بر ۶۸۸ تن کالا با ارزشی بالغ بر 7/45‌میلیون دلار به کشورهای مختلف صادر شده است. البته باید اشاره کرد که آمارهای اعلام‌شده به تفکیک نبوده و مشخص نیست وضع صادرات کاغذ به چه شکل بوده، اما در مجموع آمارهای اعلام‌شده در زمینه صادرات کاغذ و محصولات کاغذی اینگونه اعلام شده است. اما افزایش صادرات کاغذ و محصولات کاغذی در شرایطی رخ می‌دهد که در ماه‌های گذشته بازار کاغذ در داخل کشور با گرانی مواجه شده و بنا بر آنچه از سوی فعالان این عرصه عنوان می‌شود، افزایش قیمت کاغذ در سطح بین‌الملل دلیل این گرانی بوده است. با این‌همه، محصولات صادراتی ایران در این بخش اگرچه از نظر وزنی حدود ۱۱۲‌درصد رشد داشته‌اند، اما افزایش ارزشی آنها به ۷۲‌درصد هم نمی‌رسد. همین مساله گویای این است که در حوزه کاغذ و محصولات کاغذی در بخش بین‌الملل افزایش قیمت با افزایش وزن همخوانی چندانی نداشته و این دو عدد به‌طور متناسب با یکدیگر رشد نکرده‌اند.

دلایل افزایش قیمت کاغذ

در هفته‌های گذشته با طرح این موضوع که قرار است به‌جای ارز مبادله‌ای ارز آزاد به کاغد تعلق گیرد، شاهد افزایش جدی قیمت‌ها در این بازار بودیم. رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران در ارتباط با آخرین وضعیت قیمت کاغذ و نیز اقلامی که در انتظار افزایش تعرفه واردات بوده و در حالت توقف ثبت سفارش است، اظهار کرد: جزئیات ثبت سفارش سیاست دولت در مورد خیلی از اقلام بوده که شاید طی چند سال اخیر نیز شرایط مناسبی نداشته، چراکه ارز مبادله‌ای در اختیار واردات اقلام غیرمناسب و غیرضروری قرار گرفته است. به گزارش ایسنا، ابوالفضل روغنی گلپایگانی ادامه داد: در دولت یازدهم قرار بر این بود تا ارز تک‌نرخی شود و ارز مبادله‌ای نیز در مورد خیلی اقلام حذف شد تا به تولید‌کننده کمک شده و در راستای شفاف‌سازی گام برداریم و به این باور دست یابیم که صرفا از رانت و امکانات دولتی استفاده نمی‌شود. او با بیان اینکه بحث ۹‌درصد مالیات بر ارزش افزوده یکی از مسائل جدی در مورد برخی محصولات و به‌ویژه کاغذ است، گفت: وارد‌کنندگان از پرداخت ۹‌درصد مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند، در حالی که تولید‌کنندگان داخلی باید این رقم را پرداخت کنند که چنین موضوعی سبب شده رقابت نابرابری بین محصولات تولیدی داخل و محصولات وارداتی پیش آید. رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران ادامه داد: خواسته ما این است که اگر از محصولات وارد شده مالیات بر ارزش افزوده اخذ نمی‌شود، در مورد تولیدات داخلی نیز این اقدام صورت نگیرد و یا اگر قرار است از ما مالیات بر ارزش افزوده دریافت شود، این موضوع برای واردات کاغذ نیز لحاظ شود. روغنی در مورد علت گرانی کاغذ بیان کرد: گرانی کاغذ چند دلیل مختلف داشت که یکی از آنها حذف ارز مبادله‌ای برای کاغذ وارداتی بود. علاوه بر این نرخ ارز به‌طور معمول بالا رفت و عامل بعدی این بود که شرایط برای تولید‌کنندگان داخلی به‌سختی پیش رفت و شاهد کاهش قابل تامل محصولات آنها هستیم تا جایی که به‌دلیل زیان‌ده‌بودن تولید خود را به‌شدت کاهش دادند. او در ادامه با اشاره به اینکه از سوی دیگر ثبت سفارش کاغذ کاهش یافته و همین مساله موجب شد زمینه‌ کمبود کاغذ در کشور پیش آید، خاطرنشان کرد: یکی از مسائل دیگری که ازابتدای سال با آن مواجه بودیم افزایش قیمت خمیر کاغذ بود تا جایی که به ازای هر تن ۱۲۰ تا ۱۳۰ یورو قیمت‌‌ها بالا رفت. روغنی با درخواست از دولت مبنی بر شفاف‌سازی سیاست‌ها و ساماندهی بازار کاغذ، گفت: کاغذ یکی از محصولاتی است که در GDP و رشد اقتصادی تاثیر قابل اشاره‌ای دارد و باید در ارتباط با ساماندهی بازار آن چاره‌اندیشی شود. متاسفانه از ابتدای سال جاری روند تدریجی افزایش قیمت کاغذ آغاز شد و طی سه‌ماهه اخیر شاهد افزایش بسزای قیمت این محصول به ازای هر بند بودیم.

تبعات گران‌شدن کاغذ

گرانی کاغذ هم از نظر فرهنگی و هم اقتصادی جای نگرانی دارد، چراکه میلیون‌ها نفر از طریق صنعت نشر امرار معاش می‌‌کنند. نماینده تشکل‌های صنعت چاپ استان‌های کشور با بیان اینکه به دلایل جهانی، گرانی قیمت کاغذ باز هم ادامه خواهد داشت، گفت: امیدواریم واردکنندگان کاغذ نخواهند کالاهایی را که با قیمت مناسب‌تر به کشور وارد کرده‌اند، به قیمت آینده بفروشند، به همین دلیل به مصرف‌کنندگان و واردکنندگان کاغذ توصیه می‌کنم با عقلانیت و آرامش این بازار را کنترل کنند. غلامرضا شجاع ادامه داد: اگر قیمت کاغذ کاذب شود، عده‌ای که واردکننده حرفه‌ای نیستند و فقط پول دارند به این حوزه وارد می‌‌شوند و حتی بیم این موضوع می‌‌رود که برخی سازمان‌ها و نهاد‌ها و ارگان‌‌های نیمه‌دولتی و بانک‌های کشور نیز برای کسب سود بیشتر به این عرصه بیایند و این موضوع موجب برهم‌زدن آرامش بازار شوند. او بر لزوم نظارت نهادهای صنفی بر قیمت کاغذ تاکید کرد و یادآور شد: از انجمن واردکنندگان کاغذ می‌‌خواهم بر موضوع گرانی کاغذ نظارت جدی داشته باشد تا کاغذی که با قیمت قبل به کشور وارد شده است، افزایش پیدا نکند، تا دو روز پیش قیمت جهانی کاغذ 950 تا 980 دلار بود، اما پیش‌بینی می‌شود که به ‌هزار و 30 دلار افزایش پیدا کند. به‌گفته شجاع،‌‌ از طرفی باید مواظب بود اگر واردکنندگان را تهدید کنند و کاغذ وارد نشود کمبود کاغذ موجب افزایش لجام‌گسیختگی شده و آن وقت با گرانی غیرقابل کنترل مواجه خواهیم شد،‌ زیرا صلاح بازار در عرضه و تقاضا و رقابت سالم در بخش خصوصی باید اتفاق بیفتد.