محمدرضا کیاشمشکی: ورود به عرصه به‌کارگیری خودروهای برقی در حمل و نقل عمومی و شهری ایران یکی از مباحثی بود که در دولت یازدهم مطرح شد و شاهد عکس گرفتن برخی مسئولان دولت با خودروهای برقی طراحی شده بودیم اما در عمل خروجی مشخصی نداشت و تا امروز خودروهای برقی به خیابان های ایران نیامده اند. در خصوص آخرین وضعیت اقدامات انجام شده در این بخش با "مهدیه علی بخشی" معاون مرکز خودرو و توسعه فناوری خودروهای برقی پژوهشگاه نیرو به گفت‌و‌گو پرداخته ایم. مشروح این گفت‌وگو در ادامه آمده است:

مرکز فناوری خودروهای برقی پژوهشگاه نیرو بر روی ورود خوردی برقی به چرخه حمل و نقل کشور متمرکز شده؟

علی بخشی: عمده تمرکز مرکز فناوری خودروهای برقی پژوهشگاه بر روی توسعه زیرساخت خودروهای برقی است. زیرساختهایی که در این بخش نیاز داریم عمدتاً ایستگاههای شارژ و تأمین انرژی هستند. ایستگاههای شارژ تنوع زیادی در دنیا دارند، هم از نظر نوع استانداردها و هم نوع توان خروجی متفاوت هستند. استانداردسازی ایستگاههای شارژ یکی از اهداف ما است.

ما روی اجزای خودروهای برقی هم کار می کنیم. طراحی و ساخت و بومی سازی ایستگاه های شارژ، جایابی ایستگاه های شارژ که از لحاظ شبکه قدرت خیلی اهمیت دارد از دیگر اهداف ماست. جایابی ایستگاه های شارژ باید به گونه ای باشد که متناسب با شبکه قدرت باشد تا به شبکه قدرت فشار وارد نشود. احداث ایستگاههای شارژ و توسعه آنها را هدفگذاری کرده ایم. تدوین و پیاده سازی نقشه راهی را در برنامه داریم که مسیر را مشخص کند تا بدانیم تا چه سالی باید چه تعدادی ایستگاه شارژ در سطح کشور داشته باشیم. طرح دیگری به نام طرح تأمین انرژی خودروهای برقی به طور خاص داریم. دوچرخه و موتور برقی بار زیادی را به شبکه تحمیل نمی کنند اما خودروی برقی اگر در کشور رونق بگیرد، بار سنگینی را به شبکه قدرت اعمال می کند.

در این زمینه برآوردی داشتید؟

علی بخشی: بله برآوردی برای 10 سال آینده داریم و اینکه چه پروژه هایی را باید به صورت تفکیکی در این زمینه اجرایی کنیم. در حقیقت خودروهای برقی کیفیت توان شبکه را بهم می ریزند. هارمونیک هایی که دارند سیستم را مختل می کند. استانداردهایی بابت آن در دنیا وجود دارد و مواردی هم در حال تدوین است. بررسی های آنها را در دستور کار داریم تا با همکاری شرکت توانیر بتوانیم استانداردهایی را در این زمینه بابت ایستگاههای شارژ احصا و ابلاغ کنیم .

فعالیت هایتان را از چه سالی شروع کردید؟

علی بخشی: از سال 94 شروع کردیم. نقشه راه 10 ساله داریم و تا سال 1404 برنامه ریزی کرده ایم که چه کارهایی را باید انجام دهیم. یکی دیگر از حوزه های مهم کاری که داریم ایجاد زیرساخت آزمایشگاهی است. زیرساختهای آزمایشگاهی هم برای ایستگاههای شارژ و هم برای اجزای خودروهای برقی باید در کشور ایجاد شود و باید تدوین کنیم که چه استاندارهایی نیاز است، چه آزمون هایی باید در دستور کار قرار گیرد و چه گواهینامه هایی باید به تولیدکنندکان و فعالان در این بخش داده شود. هم در پژوهشگاه نیرو و هم در کلیه صنایع خودروسازی و مرتبط با خودروهای برقی باید یک شبکه آزمایشگاهی گسترده در کشور ایجاد کنیم؛ نه اینکه فقط به صورت متمرکز یک آزمایشگاه در پژوهشگاه نیرو یا سازمان خاصی داشته باشیم.

در حدود 2 سالی که فعالیت دارید توانستید با مراکز و نهادهای دیگر همچون وزارت صنعت، سازمان استاندارد، خودروسازان و ... ارتباط بگیرید؟

علی بخشی: ما کارگروه ملی خودروی برقی را تشکیل دادیم. جلساتی را داشتیم و برگزاری جلسات ادامه دارد. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، وزارت صنعت، سازمان گسترش، وزارت کشور ، شهرداری، سازمان تاکسیرانی تهران، سازمان محیط زیست و موسسه استاندارد جزو کارگروه ملی خودروی برقی هستند. تمام مجوزها، استانداردها و چالش ها در این کارگروه بحث می شود. البته بحث ها فنی نیستند، بلکه بیشتر آیین نامه ای و دستور العملی هستند. از این نظر که چگونه می توانیم این صنعت را راه اندازی کرده و گسترش دهیم در این کارگروه همفکری می کنیم. از نظر فنی هم با ایران خودرو، ایپکو، مرکز تحقیقات سایپا، شرکت های دانش بنیان و شرکت های خصوصی ساخت موتور در ارتباط هستیم. حتی سعی کرده ایم تا با شرکت های خارجی که تمایل دارند خودرو وارد کشور کنند هم تعامل برقرار کنیم تا اینکه همه زیر یک چتر بیایند. این موضوع به خصوص از نظر استاندارد بسیار مهم است و نگرانی اصلی ما در وهله فعلی این است که شاهد آغاز ورود خودروهای برقی به چرخه حمل و نقل کشور باشیم اما استانداردها رعایت نشود و محصولات با تنوع زیادی وارد کشور شود.

نقشه راه تا سال 1404 تدوین شده؟

علی بخشی: بله تدوین شده. در قالب یک پروژه تدوین سند 1404 اجرایی شده و این سند روی سایت پژوهشگاه نیرو موجود است.

آیا بر اساس این نقشه راه قرار است به استاندارد ملی در این زمینه برسیم؟

علی بخشی: در حال حاضر استاندارد  IEC را مبنای کار قرار دادیم، چون صنعت برق بر مبنای استاندار IEC کار می کند. باید در آینده استانداردها در این زمینه ملی شود. فعلا در حال مطالعه و تدوین دستور العمل های آن هستیم.  جاهایی که IEC سکوت کرده باشد یا با ساختار کشور ما همخوانی نداشته باشد از استاندارد SAE که امریکایی هست استفاده خواهیم کرد.

برآورد زمانی دارید که استاندارد ملی چه زمانی خروجی خواهد داشت؟

علی بخشی: ما پروژه هایی در این زمینه داریم که امیدواریم تا پایان امسال به نتیجه برسد.

یعنی تا پایان امسال، ما یک استاندارد ملی در زمینه خودروهای برقی خواهیم داشت؟

علی بخشی: فقط در زمینه ایستگاههای شارژ خواهیم داشت. البته تا پایان سال این استانداردها تدوین می شود و باید روال مشخصی را در سازمان ملی استاندارد طی کند تا ابلاغ شود. بهتر است بگوییم در اوایل سال آینده استاندادر ملی در زمینه ایستگاههای شارژ خودروهای برقی خواهیم داشت.

دو سه سال پیش صحبت شده بود که وزارت نیرو به بحث ایستگاههای شارژ ورود می کند. آیا تاکنون اقدامات انجام شده خروجی عملی داشته یا خروجی ها تنها نرم افزاری بوده؟ یعنی تا امروز توی بخشی از کشور شاهد وارد کردن ایستگاه شارژ و نصب آن بوده ایم؟ آیا همه در این زمینه با شما هماهنگ هستند؟

علی بخشی: ما پایلوت هایی را در حال اجرا داریم. نه همه با ما هماهنگ نیستند . الان شهرداری ها دارند پایلوت هایی را برای موتورسیکلت های برقی اجرا می کنند که بعضاً پروژه های موفقی نبودند. ما با شهرداری تهران ارتباط گرفتیم و با آنها کاملا هماهنگ هستیم. در شهر اراک هم خودمان داریم پایلوت موتورسیکلت های برقی را اجرا می کنیم. اما می دانیم که در مشهد و اصفهان هم پایلوت هایی در حال اجرا است. با اصفهان هم در حال نامه نگاری هستیم که تبادل اطلاعاتی داشته باشیم تا در خصوص ایستگاههای شارژ همسو با هم حرکت کنیم.

هنوز در بعد اجرایی در کشور اقدامی انجام نشده، همه در ابتدای کار هستند و چالش های زیادی دارند. به خصوص در زمینه قیمت وسایل نقلیه برقی چون قیمت بسیار بالایی دارند، چالش هایی وجود دارد. دنبالی این هستیم تا به راهکاری برسیم که در همه این موارد بتوانند پایلوت ها را اجرایی کنند. البته شهرداری تهران برای پایلوت موتور سیکلت برقی خود رأسا در حال وارد کردن 12 ایستگاه شارژ از خارج از کشور است تا آنها را نصب کند. ما هم در مرکز، پروژه های ایستگاه شارژ را هم به صورت معمولی و هم سریع در حال طراحی داریم که البته مدل آزمایبشگاهی است.

این مدل آزمایشی، تجاری سازی هم می شود؟

علی بخشی: بله، یکی از اهدف ما در مرکز این است که دانش فنی را به شرکت های خصوصی واگذار کنیم و شرکت های دانش بنیان و کوچک را حمایت کنیم تا وارد این صنعت شوند و بتوانند اجزای خودروی های برقی و ایستگاه های شارژ را بتوانند تولید کنند.

در حال حاضر با یک شرکت خصوصی قراردادی را در حال مبادله داریم که در زمینه ایستگاه های معمولی ورود کند. همچنین در زمینه ایستگاه های شارژ توان پایین هم پروژه مشترکی با شرکت دیگری در حال انجام داریم که هر زمان این پروژه تمام شود، به آن شرکت کمک می کنیم تا بتواند به تولید انبوه برسد.

این ایستگاه شارژی که طراحی ملی شده و در بعد آزمایشگاهی ساخته شده، در نوع خود نخستین مورد است؟

علی بخشی: برای خودرو اولین است که نمونه آزمایشگاهی با موفقیت ساخته و تست شده است. اما برای مورتور سیکلت ها فکر می کنم دانشگاهها تاکنون طرح های آزمایشگاهی موفقی داشته اند.

شهرداری تهران که به صورت جدی به موضوع وارد کردن ایستگاههای شارژ برای موتورسیکلت های برقی ورود کرده، از نظر رعایت استانداردها با شما هماهنگ هستند؟

علی بخشی: ما جایابی استاندارد را برایشان انجام دادیم. در خصوص استاندارد، ما هنوز نسخه تدوین شده ای نداریم ولی به شهرداری تهران اعلام کردیم که استانداردی که ما در حال تدوین آن هستیم از روی IEC هست که لازم است آن را اجرا کنند.

اینکه اشاره داشتید برای انتقال دانش و بومی سازی هم برنامه دارید، پس قاعدتا اولین ایستگاه های شارژ از خارج از کشور وارد می شود تا مهندسی معکوس و اقدامات ساخت داخل انجام شود؟

علی بخشی: بله قاعدتا همینطور است. هم در خصوص خودروی برقی و هم در خصوص ایستگاه های شارژ، اول نمونه های خارجی وارد می شوند تا بازار خودش را پیدا کند و اعتماد مردم به این تکنولوژی جلب شود. فناوری و تکنولوژی خودروی برقی هم آنقدر پیچیده نیست که ما نتوانیم به آن ورود کنیم. می توانیم از طریق شرکت های خصوصی به این صنعت ورود کنیم.

یعنی خودروسازها هم همزمان به این موضوع ورود کرده اند؟

علی بخشی: بله، خودروسازها الان مشغول ساخت خودروهای برقی هستند. مرکز تحقیقات ایران خودرو و مرکز تحقیقات سایپا، خودروسازی جنوب و حتی دانشگاه آزاد قزوین و خود مرکز ملی خودرو برقی، همه نمونه های خودرو برقی خود را دارند. در دانشگاههای مختلف در حال طراحی خودروی برقی هستند. در واقع خودروی برقی صنعتی هست که در دانشگاههای مختلف کلید خورده و تمایلی زیادی به آن وجود دارد و محققان به آن جلب شده اند.

سال خاصی برآورد شده که ما بتوانیم در حمل و نقل کشور، خودروی برقی ببینیم؟

علی بخشی: 2500 ایستگاه شارژ، یک میلیون و 200 هزار خودرو و 600 هزار موتورسیکلت برای افق 1404 هدفگذاری شده است. این آمار برای 8 سال بعد است. در مورد اینکه چه زمانی شاهد ورود نخستین خودروهای برقی هستیم باید گفت همین الان شهرداری تهران 5 هزار تاکسی برقی دارد وارد حمل و نقل تهران می کند که این برنامه برای امسال است.

یعنی تا پایان امسال ما شاهد تردد خودروهای برقی در تهران خواهیم بود؟

علی بخشی: الان شرکت های مختلف به صورت نمونه خودروهای برقی را وارد شهر تهران کرده اند که البته مشکل پلاک کردن دارند و در پارکینگ شرکت های وراد کننده یان خودروها متوقف هستند. اما شهرداری تهران در حال وارد کردن 5000 تاکسی به چرخه حمل و نقل است. مناقصه اش را برگزار کرده و برنده اش را انتخاب کرده و در فاز اجرا دارند وارد می شوند. شاید به امسال نرسد، ولی سال آینده حتما در حمل و نقل عمومی تهران تاکسی برقی را خواهیم داشت. در دنیا هم همینطور است، اول دوچرخه و موتورسیکلت برقی و بعد حمل و نقل عمومی شامل تاکسی و اتوبوس برقی وارد می شود و بعد به دست مردم می رسد.

به همان تعداد ایستگاه شارژ برای خودروهای برقی در نظر گرفته شده؟

علی بخشی: تعداد ایستگاه های شارژ عمومی به تعداد خودروهای برقی یک نسبتی دارد. ولی هر خودروی برقی یک ایستگاه شارژ خانگی خواهد داشت که همراه با خودروی برقی فروخته می شود. یعنی عمده تأمین انرژی خودروهای برقی در منزل انجام می شود. اما برای تاکسی ها و خودروها یک تخمینی زده می شود که چه تعداد ایستگاه شارژ عمومی در نظر گرفته می شود. شهرداری تهران در حال انجام کار است و قرار است ما به عنوان مشاور تعیین استانداردها در خدمتشان باشیم.