پنج‌شنبه گذشته (۷ دی) بود که تعدادی از مردم مشهد در اعتراض به آن‌چه سیاست‌های اقتصادی دولت و گرانی و فقر و مطالبات بانکی خوانده شد به خیابان آمدند. تجمعاتی که کم کم از دست ترتیب‌دهندگان آن خارج شد و شعارها و خواسته‌ها از معیشت به سیاست کشیده شد. مشهد یکی از شهرهایی است که بسیاری از موسسات اعتباری غیرمجاز که به معضلی برای نظام تبدیل شده‌اند آن‌جا فعالیت داشته‌اند.

سپرده‌گذاران موسسات مالی اعتباری غیرمجاز اکثرا _نه همه_ بازنشسته‌هایی بودند که با پس‌اندازهای خود برای دریافت سود در این موسسات که فکر می‌کردند از طرف بانک مرکزی تایید شده‌اند سپرده‌گذاری کرده و حالا اموال خود را بر باد رفته می‌دیدند. با رسیدگی نشدن به مطالبات آن‌ها صدای اعتراض‌شان بلند شد و ابتدا ماهی یک بار و سپس هفته‌ای یک‌بار و این اواخر تقریبا هر روز در مقابل بانک مرکزی، مجلس شورای اسلامی، نهاد ریاست‌جمهوری و قوه قضاییه دست به تجمعی مسالمت‌آمیز زده و خواهان احقاق حق خود بودند.

موضوع آن‌چنان پیچیده شد که سران سه قوه برای حل مشکل جلساتی را ترتیب دادند. به گفته مسئولان مشکل تقریبا ۹۸ درصد این سپرده‌گذاران که البته مبالغ پایینی بود حل شد اما آن دو درصد باقی‌مانده مبالغ هنگفتی است که باید راه‌کار مناسبی برای احقاق حق‌شان پیدا شود.

هنوز مشکل سپرده‌گذاران و اعتراضات آن‌ها حل نشده بود که لایحه بودجه ۹۷ جنجال تازه‌ای در میان مردم و به خصوص در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به راه انداخت. عده‌ای از مردم به نحوه تخصیص بودجه انتقاد داشتند به‌خصوص که گفته شد قرار است یارانه برخی افراد قطع شود و یا قیمت بنزین به ۱۵۰۰ تومان برسد. انتقادات به بودجه و این‌که با وجود این‌که گفته می‌شود دولت کسری بودجه دارد و برای جبران مجبور به گران کردن برخی تعرفه‌ها است، چرا به برخی نهادها که نحوه عملکردشان هم شفاف نیست بودجه‌های میلیاردی اختصاص یافته است آتش نتقادات را تندتر کرد.

این بحث‌ها همچنان در میان مردم و شبکه‌های اجتماعی داغ بود که گرانی ناگهانی قیمت تخم‌مرغ طاقت مردم را طاق کرد. این درست نقطه عطف ماجرا بود. مخالفان دولت در مشهد فرصت را غنیمت شمردند تا تجمعاتی را علیه سیاست‌های اقتصادی دولت و شخص رییس‌جمهور ترتیب دهند. این تجمعات که هم سپرده‌گذاران بلاتکلیف و هم مردم ناراضی از وضع معیشتی در آن حضور داشتند کم کم به آشوبی  مبدل و شعارها از ضددولتی به ضدحکومتی تبدیل شدند. نکته ای که ترتیب‌دهندگان از آن غافل بودند این است که ممکن است شروع کننده یک اتفاق باشند اما لزوما پایان دادن به آن دست آن‌ها نخواهد بود.

خبر تجمعات مشهد در سکوت رسانه ملی از طریق فضای مجازی به سرعت در تمام کشور پخش شد و دامنه این اعتراض در روز جمعه از خراسان به سایر استان‌ها از جمله اصفهان، کرمانشاه، قم، قزوین، خوزستان و ... کشیده شد. دیگر بحث سپرده‌گذاران مطرح نبود. تجمع کنندگان را افرادی خشمگین تشکیل می دادند که اعتراض از وضع معیشتی را به مسائل دیگری از جمله آزادی‌های اجتماعی و سیاسی هم بسط دادند و با حضور نیروهای انتظامی و تلاش‌ برای حفظ امنیت هم شعارها تندتر و هم برخوردها بیشتر شد.

در این زمینه غلامرضا مصباحی‌مقدم سخنگوی جامعه روحانیت مبارز معتقد است: اگر مسئولین پای حرف‌های مردم بنشینند و نهادهایی مانند فرمانداری‌ها با ارائه مجوزهایی اعتراضات مردمی را هدایت کنند، جلوی سوءاستفاده‌های احتمالی از اعتراضات مردمی گرفته می‌شود. از طرفی رسانه‌ها به ویژه صداوسیما این اعتراضات را انعکاس دهند.

همچنین سینا نریمان دبیر انجمن اسلامی دانشجویان ترقی‌خواه پلی‌تکنیک می‌گوید:‌ زمانی‌که رسانه‌های داخلی مثل صداوسیما و خبرگزاری‌ها نسبت به اعتراضات مردم سکوت می‌کنند، فضا برای جولان دادن معاندان که هدفی جز ضربه زدن به نظام ندارند، باز می‌شود.

به هر حال این اعتراضات در سکوت صداوسیما شنبه هم ادامه پیدا کرد و در این روز جدای از مساله سپرده‌گذاران و ناراضیان از وضع معیشت، برخی اهالی تهران هم به خیابان آمدند. این اتفاق در چند شهر دیگر هم تکرار شد. اعتراضاتی که درست است از نظر تعداد شرکت‌کنندگان خیلی قابل توجه نیست اما از نظر گستردگی در مناطق مختلف کشور تامل‌برانگیز است.

به طور قطع هیچ کس با نبود امنیت و ایجاد اغتشاش و التهاب در جامعه موافق نیست. آن هم در کشوری که با وجود بمباران تبلیغاتی از خارج و البته داخل، تلاش می‌شود فاصله‌های قومیتی و مذهبی بین مردم ایجاد شده و در منطقه آشوب‌زده خاورمیانه، ایران هم به سوریه‌ای دیگر تبدیل شود. اما سوال اینجاست که چه ساز و کاری برای اعتراضات مدنی مردم در نظر گرفته شده است؟ طبق اصل ۲۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی "تشکیل اجتماعات و راه‌پیمایی‌ها، بدون حمل سلاح، به شرط آن که مخل به مبانی اسلام نباشد آزاد است".‌

بر اساس همین اصل ابتدا سپرده‌گذاران در چند ماه گذشته دست به تحصن و اعتراض زدند اما در آن مدت کدام یک از مسئولان به میان آن ها رفت و نشان داد که صدای آن‌ها را شنیده است.

از سوی دیگر اگر مردم ایران به مشکل و معضلی اعتراض داشته باشند چه راهی برای بیان آن خواهند داشت؟ آیا وزارت کشور تاکنون به برگزاری حتی یک راهپیمایی اعتراض‌آمیز مجوز داده است؟ آیا صداوسیما به جای طرفداری از یک جناح خاص، صدای مردم معترض را به گوش مسئولین رسانده و تلاش کرده آتش خشم مردم را خاموش کند؟ آیا مکان معینی برای اعتراضات مسالمت‌آمیز مردم در نظر گرفته شده و یا رسانه‌ها می‌توانند تمام و کمال به انعکاس اعتراضات بپردازند؟ آیا برخی مسئولین که انگار در برج عاج نشسته‌اند از آن‌چه در زیر پوست جامعه می‌گذرد خبر دارند یا هر ندای مخالف و منتقدی را اغتشاش و آشوب و سازماندهی‌شده از سوی بیگانگان می پندارند؟

علی مطهری درباره این اتفاقات در یادداشت خود که در اختیار ایسنا قرار داده می‌نویسد: در کشور ما فرهنگ اعتراض وجود ندارد. هر تجمع اعتراض‌آمیزی به سرعت از شعارهای اولیه خود دور می‌شود و به خشونت می‌گراید. شاید علت آن این باشد که مجوز هیچ تجمعی صادر نمی‌شود و وزارت کشور همه تجمعات و اعتراضات مدنی را غیرقانونی می‌نامد. این در حالی است که قانون اساسی ما در اصل بیست‌وهفتم راه‌پیمایی را مشروط به این که مسلحانه و مخل احکام اسلام نباشد مجاز اعلام کرده است. در کشورهایی که تمرین دموکراسی بیشتری دارند، در یک روز و ساعت مشخص هزاران نفر در مسیر معینی با حفاظت پلیس، راه‌پیمایی کرده و اعتراض خود را در موضوع معینی اعلام می‌نمایند و سپس سرکار خود می‌روند و این یک امر عادی است. وزارت کشور ما باید اعتراض مدنی را به رسمیت بشناسد و در صدور مجوز سخت‌گیری نکند و مردم نیز باید پایبند به لوازم اعتراض مدنی باشند.

سیدحسین نقوی‌حسینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم تاکید می‌کند: وزارت کشور باید مکان مشخصی برای تجمعات مردم تعیین و اعلام کند تا آن‌ها بتوانند ضمن بیان اعتراضات‌شان، توضیحات مسئولان را بشنوند. در این صورت دیگر دشمنان قسم‌خورده ما نمی‌توانند از این فضا بهره‌برداری و سوءاستفاده کنند.

البته در این میان رسانه‌های معاند و مخالفین نظام تلاش کردند که از این نمد برای خود کلاهی ببافند و بر آتش اعتراضات بیفزایند اما به قول رهبر انقلاب آیا از دشمن توقعی جز دشمنی می‌رود؟ اینکه دونالد ترامپ، فرح پهلوی، رضا پهلوی، مریم رجوی و شبکه‌های ماهواره‌ای و کانال‌های تلگرامی ضدانقلاب به مرجعی برای پیگیری اخبار از سوی مردم تبدیل شده‌اند از اعتراضات مردم ایران دفاع کنند، آیا نشان‌دهنده این است که تمامی این اعتراضات از سوی آن‌ها سازماندهی شده یا آن‌ها آب را گل‌آلود دیده و تلاش می‌کنند خط اصلی را به دست گیرند؟ این‌که تنها گفته شود این اعتراضات توسط عده‌ای اغتشاش‌گر که از خارج خط گرفته‌اند صورت گرفته آیا واقعا دردی را دوا خواهد کرد؟

در این رابطه امیر عبداللهیان مشاور رییس مجلس در امور بین‌الملل در توییتی به دشمنان ازجمله ترامپ یادآور می‌شود: آقای ترامپ ذوق زده نشوید. حساب آشوب‌گران از پیگیری مطالبات معیشتی مردم جدا است. مردم ایران، امنیت ملی و مردم‌سالاری دینی نظام اسلامی را بر حاکمیت سیاست‌های مزورانه و تروریستی کاخ سفید ترجیح می‌دهند.

البته نباید این نکته را فراموش کرد که در میان این مردم طیف‌های مختلفی حضور داشتند اما به هر حال همه آن‌ها از مردم ایران هستند و از قاره دیگری نیامده‌اند. همان‌طور که در یک جامعه دزد و قاتل وجود دارد در میان معترضین هم قطعا تعدادی آشوب‌طلب و هنجارشکن حضور خواهند داشت که مانند حوادث دیشب تهران و چند شهر دیگر به اموال عمومی آسیب زده و شعارهای تندی علیه مبانی نظام و اسلام مطرح می‌کنند. در میان معترضان هم سالخوردگانی که اغلب از سپرده‌گذاران موسسات مالی بودند حضور داشتند، هم جوانانی که از بیکاری به ستوه آمده‌اند، هم کارگرانی که از فقر و گرانی خشمگینند، هم دانشجویانی که آرمان خود را حمایت از مظلومین می‌دانند، هم معترضانی که هنوز مشکل‌شان از سال ۸۸ حل نشده و صدالبته هم ضدانقلابی که فرصتی برای عرض اندام پیدا کرده‌اند و از ان‌سوی آب‌ها خط می‌گیرند و هم اغتشاش‌گران و آشوب‌طلبانی که هدف‌شان هنجارشکنی و گرفتن ماهی از این آب گل‌آلود است.

محمد کیانوش‌راد فعال سیاسی اصلاح‌طلب درباره این اتفاقات می‌گوید: اعتراض حق هر شهروند ایرانی است و اعتراض کردن نشانه زنده و پویا بودن این جامعه است؛ اما در فقدان نهادهای مدنی پرقدرت، بروز خواسته‌های مردم بعضا به صورت غیرقانونی بوده و به عنوان بستری برای سوءاستفاده قرار می‌گیرد.

جواد امام فعال سیاسی اصلاح‌طلب هم عنوان می‌کند:‌ تجمعاتی که انجام می‌شود به دلیل مسائل اقتصادی است اما چون ساماندهی ندارد از کنترل خارج می‌شود. با بها دادن به تشکل‌های صنفی، ‌کارگری یا سیاسی اعتراض‌های مردم می‌تواند کنترل شود تا هم مردم اعتراض خود را بیان کنند و هم تجمعات آنها موجب سوء استفاده قرار نگیرد.

از طرفی حمیدرضا فولادگر نماینده مردم اصفهان در مجلس با بیان این‌که «اعتراضات مردمی به مسائل اقتصادی و معیشتی و نگرانی از گرانی‌ها مربوط می‌شود»، تاکید می‌کند: دولت، قوه مقننه و قوه قضاییه باید کمک کنند تا مشکلات اقتصادی مردم حل شود.

وی می‌افزاید: افرادی که به خیابان‌ها آمده‌اند دلایل و انگیزه‌شان همین مسائل اقتصادی و معیشتی است اما دیگرانی که از اصل نظام، کشور و مردم دل خوشی ندارند و دشمن این آب و خاک هستند از این نوع تجمعات مردمی استفاده می‌کنند تا آن را به سمت و سوی اهداف سیاسی خود و براندازانه هدایت کنند.

در این چند روز تلاش شده راه‌کارهای مختلفی برای حل موضوع ارائه شود. از دادن مجوز برای راهپیمایی قانونی و تعیین مکانی معین برای این امر تا رسیدگی سریع به وضع معیشتی مردم و حل مشکلات اقتصادی به وجود آمده و بهتر است مسئولین درنهادهای مختلف تلاش کنند هرچه زودتر با حل کردن مشکلات مردم پاسخگوی اعتراضات آن‌ها باشند و به جای امنیتی کردن فضا به سمت ایجاد فضایی برای تعامل و گفت‌وگو با معترضین بروند و صدا و سیما و رسانه‌ها هم صدای همه مردم ایران را به گوش مسئولان رسانده و پاسخ‌های قانع‌کننده مسئولان را انتقال دهند.

ذوق‌زدگی و تشویق به ادامه اعتراضات از سوی دشمنان این آب و خام مثل دونالد ترامپ و مریم رجوی و امثالهم طبیعی است اما نکته تامل‌برانگیز خوشحالی و حتی تشویق این اتفاقات از سوی برخی افرادی است که خود را دلسوز نظام می‌دانند اما به خاطر دشمنی با دولت تلاش می‌کنند به هر نحوی شده ضربه‌ای وارد کنند و این اعتراضات را بستری برای اثبات خود می‌بینند غافل از این‌که وقتی این دود غلیظ‌تر شود به چشم همه خواهد رفت و آن‌وقت "نه از تاک نشان ماند نه از تاک‌نشان".