بررسی‌های فنی نشان می‌دهد در مقطع کوتاهی با عرضه ارز قیمت دلار کاهش می‌یابد؛ ولی با خروج عرضه، قیمت‌ها به سرعت رشد می‌کنند. در این شرایط، کارشناسان معتقدند برای هیجان‌زدایی از بازار ارز بهتر است در کنار عرضه ارز به سطوح تقاضا توجه بیشتری شود و با مدیریت انتظارات، میزان تقاضا را کاهش داد.

روز گذشته، قیمت دلار از مرز ۴ هزار و ۵۰۰ تومان عبور کرد؛ در اولین روز هفته، شاخص بازار ارز با ۷۱ تومان افزایش به بهای ۴ هزار و ۵۴۵ تومان رسید. همسو با رشد دلار، سکه تمام بهار آزادی با ۹ هزار تومان رشد تا قیمت یک میلیون و ۵۱۷ هزار تومان رشد کرد. رشد دلار به سوی مرز ۴هزار و ۵۵۰ تومان موجب شد میزان بازدهی این ارز در دی ماه به 8/6 درصد و از انتهای سال گذشته به حدود ۲۱ درصد برسد. دلار در انتهای سال ۹۵ در محدوده ۳هزار و ۷۵۰ تومان قرار داشت و در سی‌امین روز آذرماه سال جاری نیز به عدد ۴ هزار و ۱۸۷ تومان رسیده بود. بخش زیادی از رشد ۳۵۸ تومانی دلار در دی ماه به نوسانات روز آخر این ارز مربوط بود.

روز شنبه، دلار در محدوده۴ هزار و ۴۸۰ تومان آغاز به کار کرد. در نیم ساعت ابتدایی روز توانست خود را تا محدوده ۴هزار و ۴۹۰ تومان بالا بکشد و با آغاز عرضه بازیگران بازارساز به سرعت مرز ۴هزار و ۵۰۰ تومانی را شکست. در واقع در ابتدای هفته، عوامل افزایشی «بالا بودن نرخ حواله درهم» و «ورود تقاضای جدید با شکست سطوح مقاومتی مهم» که در گزارش روز گذشته «دنیای اقتصاد» به آنها اشاره شد ، چربش بیشتری در بازار داشتند و در تمام طول روز بر روند افزایشی قیمت اثر گذاشتند. با این حال، آنچه جرقه عبور دلار از مرز روانی را زد، جوسازی بازیگران ارزی پیرامون عرضه بازارساز بود. در این میان، نبود عرضه از سوی صرافی‌های مجاز در راستای خیابان فردوسی نیز به هیجانات بازار دامن می‌زد. در اولین روز هفته هیچ صرافی در این راسته حاضر به فروش دلار نبود.

ویژگی‌های عرضه بازارساز

به گفته یکی از معامله‌گران، بازیگران بازارساز عرضه خود را با قیمت ۴ هزار و ۴۷۹ تومان آغاز کردند. عرضه بازارساز در این روز ۴ ویژگی مهم داشت: تنها به صرافی‌های مجاز تضامنی دلار عرضه می‌شد؛ دوم، میزان عرضه برای هر فرد یک بار و در بسته‌های ۵۰ هزارتایی بود. سوم، قیمت عرضه شده نزدیک به سطوح قیمتی دلار فردایی و حدود ۴هزار و ۴۷۹ تومان بود. در ساعات ابتدایی روز قیمت دلار فردایی زیر محدوده ۴هزار و ۴۹۰ تومان قرار داشت. چهارمین ویژگی نیز به تغییر صرافی عرضه‌کننده ارز مربوط بود.  به گفته فعالان، معامله‌گران ارزی با جوسازی پیرامون شیوه عرضه بازارساز به سرعت قیمت دلار را از سطح ۴ هزار و ۵۰۰ تومان عبور دادند، امری که میزان هیجانات ارزی را بالاتر برد. تفسیر این دسته از معامله‌گران از شیوه عرضه آن بود که بازارساز خود تمایل به رشد قیمت دارد. محدود کردن عرضه به بازیگران مجاز و میزان حجم آن در بسته‌های ۵۰ هزارتایی به جای بسته‌های ۱۰۰ هزارتایی از جمله نشانه‌هایی بود که دلالان برای استدلال خود بیان می‌کردند.

البته بیشترین تاکید آنها بر نوع قیمت‌گذاری بود. این دسته اعتقاد داشتند، بازارساز با عرضه ارز در نزدیک ۴ هزار و ۵۰۰ تومان، سیگنال افزایشی به بازار داد. این در حالی بود که بازیگران بازارساز اعتقاد داشتند، اگر قیمت دلار در سطوح پایین‌تری اعلام می‌شد، میزان تقاضای کاذب در بازار به شدت بالاتر می‌رفت. علت این امر آن بود که ارزش دلار در مناطق همسایه به بالای ۴هزار و ۵۰۰ تومان رفته بود و در صورتی که بازارساز قیمت را پایین‌تر اعلام می‌کرد، زمینه‌ها برای آربیتراژ ارزی فراهم می‌شد.  افزون بر این، روز شنبه نرخ حواله درهم تا هزار و ۲۳۷ تومان بالا رفته بود. این عدد نشان‌دهنده آن بود که ارزش دلار بالای ۴ هزار و ۵۳۰ تومان بود. حتی نرخ حواله درهم بانک ملی در ابتدای روز هزار و ۲۲۷ تومان بود. در نتیجه به نظر می‌رسد افزایش ابتدای روز شنبه و عبور از کانال ۴ هزار و ۵۰۰ تومان اجتناب‌ناپذیر بود، چرا که میزان تقاضا در تمام مناطق جغرافیایی بالا بود. در این شرایط، اگر بانک مرکزی با قیمت‌های پایین‌تری اقدام به عرضه می‌کرد؛ تنها زمینه‌های قاچاق ارز بیشتر می‌شد. در چنین شرایطی، به نظر می‌رسد بازارساز تنها با عرضه ارز نمی‌تواند نوسانات قیمتی را مدیریت کند؛ کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که بازارساز در کنار عرضه ارز، با مدیریت انتظارات سطوح تقاضا را پایین‌تر بیاورد. تحلیل تکنیکال نیز حاکی از آن است که اثر عرضه ارز در بازار موقتی بوده است.

تلاش برای ورود تقاضای جدید

به گفته کارشناسان، در سطوح فعلی طرف تقاضاست که بیشتر در شکل دادن نوسانات قیمت موثر است و عرضه ارز تنها به‌صورت مقطعی نوسانات را کاهش می‌دهد. در چنین شرایطی، معامله‌گران بزرگ بازار سعی می‌کنند با جابه‌جایی‌های کانالی قیمت، زمینه را برای ورود تقاضای جدید به بازار فراهم کنند تا سوخت افزایش‌های بیشتر مهیا شود. در واقع، هر گاه قیمت از یک سطح مقاومتی عبور کند، افراد جدیدی به منظور کسب سود وارد بازار می‌شوند. این اتفاق در۲ روز انتهایی بازار نیز رخ داده است. معامله‌گران در روز پنج‌شنبه با شکست سطح ۴ هزار و ۴۵۰ تومان و روز شنبه با عبور از مرز ۴هزار و ۵۰۰ تومان زمینه‌ساز ورود تقاضای جدید به بازار شدند. در این شرایط، تنها با عرضه ارز نمی‌توان نوسانات قیمت را کاهش داد، بلکه باید سطوح تقاضا را مدیریت کرد. از سوی دیگر، به گفته فعالان، یکی از مسائلی که میزان تقاضا را بالا برده، بحث انتظارات است. در نتیجه بازارساز باید سعی کند با استفاده همزمان از تغییر سمت انتظارات و عرضه ارز، دامنه تغییرات قیمت دلار را مدیریت کند.

سیگنال افزایش عرضه ارز

یکی از مسائلی که بازیگران خریدار بازار ارز به آن کمتر دقت کرده‌اند، میزان افزایش قیمت نفت در ماه‌های اخیر است. به نظر می‌رسد بازارساز با استفاده از این موضوع می‌تواند تا حدی سطوح انتظاری تقاضا را پایین بیاورد، چرا که قیمت نفت در سه ماه گذشته حدود ۱۱ دلار بالاتر رفته است. این میزان افزایش در یک ماه گذشته نزدیک به ۸دلار بوده و قیمت را به آستانه ۶۴ دلاری رسانده است. با توجه به میزان صادرات ۳/ ۲ میلیون‌بشکه‌ای نفت ایران در روز می‌توان انتظار داشت که میزان درآمد ارزی برای کشور در کمترین حالت برای یک ماه نیم میلیارد دلار افزایش پیدا کند. با توجه به تاخیر دو ماهه در وصول درآمدهای نفتی، می‌توان انتظار داشت که از بهمن ماه میزان درآمدهای ارزی افزایش پیدا کند. از سوی دیگر، شرکت‌های پتروشیمی نیز در ماه‌های انتهایی سال عرضه ارز خود را افزایش می‌دهند و به‌طور سنتی در این مقطع زمانی در افت قیمت دلار نقش مهمی را بازی می‌کنند. آخرین موضوعی که می‌تواند سمت انتظارات متقاضیان را تحت تاثیر قرار دهد؛ آن است که تقاضای شرکت‌های تجاری از بازار خارج شده و تحرک تقاضای آنها در انتهای سال بر قیمت‌ها اثرگذاری چندانی نخواهد داشت. به گفته فعالان، تنها چند عامل تقاضا را در بازار تحریک می‌کنند و زمینه را برای رشد بیشتر قیمت فراهم می‌کنند. اولین عامل، رشد نرخ حواله درهم است که سیگنال افزایشی به بازار داخلی می‌دهد. دومین عامل، ورود تقاضای احتیاطی به بازار است که بیشتر بر مبنای روند قیمت به بازار ورود پیدا کرده است. در واقع با شکست هر سطح مقاومتی، تقاضا از سوی افراد جدیدی وارد بازار ارز می‌شود، موضوعی که کشش سمت تقاضا و اثرگذاری آن در تغییرات قیمت را بیشتر و اثر عرضه ارز را کاهش می‌دهد. البته این نکته را باید مد نظر قرار داد که این افراد بعضا معامله‌گران حرفه‌ای بازار نیستند و معمولا با تغییر روند قیمت با ضررهای هنگفتی مواجه می‌شوند. این اتفاق در سال‌های گذشته نیز رخ داده است.

به‌عنوان مثال، سال گذشته با عبور دلار از سطح ۴ هزار و ۱۰۰ تومان تقاضای زیادی از سوی افراد آماتور وارد بازار شد ولی با تغییر روند و افزایش عرضه ارز این دسته از بازیگران آماتور با ضرر سنگینی مواجه شدند.

سیگنال غلط در مدیریت انتظارات

در شرایطی که مدیریت انتظارات در شرایط فعلی در روند تقاضا اثر زیادی دارد، نقل قولی از سوی معاون سیاسی رئیس‌جمهوری در کانال‌های اطلاع‌رسانی معامله‌گران دلار پخش شد که تا حدی قیمت‌ها را تحت تاثیر قرار داد. آنچه از صحبت‌های مجید تخت‌روانچی در بازار برجسته شده بود را می‌توان در ۲ سرفصل خلاصه کرد: اول، اگر اروپا نیز به برجام عمل نکند، آخر دنیا نمی‌شود؛ دوم، برداشت من این نیست که اروپایی‌ها در حال حرکت به سمت خروج از برجام هستند. در حالی که در ظاهر این صحبت‌ها نباید برداشت منفی را در بازار ایجاد کند ولی برداشت معامله‌گران متفاوت بود. از نظر آنها، تا این لحظه اصلا صحبتی ازخروج اروپایی‌ها از برجام نشده بود؛ در نتیجه، وقتی مسوولی در مورد آن صحبت می‌کند، یعنی احتمالی را برای چیزی قائل می‌شود که پیش از آن در بازار وجود نداشته است. در واقع معامله‌گران دلار اصلا تصوری از احتمال خروج اروپا در بازار نداشتند؛ ولی پس از این مساله احتیاطی را نیز در نظر گرفتند. شاید به نظر برسد که این اظهارات نباید اثری در بازار داشته باشند و تنها معامله‌گران از آنها برای نوسان‌گیری استفاده کرده‌اند، ولی باید این نکته را مد نظر قرار داد که مقامات سیاسی و اقتصادی در شرایط فعلی نیاز است که در صحبت‌های خود دقت بیشتری به عمل آورند تا ناخواسته زمینه‌ساز هیجان‌سازی نوسان‌گیران نشوند. در کنار این، مقامات سیاسی می‌توانند با دادن اخبار واقعی مثبت و شفاف‌سازی در مورد احتمالات و گشایش‌های آینده به بازار کمک کنند که با دقت بیشتر و هیجان کمتر مسیر آینده خود را انتخاب کنند. به گفته فعالان، شاید افراد زیادی در حال ورود به بازار ارز نباشند و نیاز است که در مورد شرایط عرضه و تقاضا در ماه‌های آتی به‌طور کامل توضیح داده شود، تا هم از دامنه نوسانات کاسته شود و هم افراد زیادی  دچار  زیان را به  نشوند.

احتیاط فردایی‌ها

تحلیل تکنیکال روند قیمت دلار نقدی، هرگونه مداخله بازارساز در عرضه ارز را با یک گپ کاهشی نشان می‌داد. با این حال، نکته جالب در روند قیمت آن بود که این گپ کاهشی بلافاصله پر می‌شد. بازارساز حدود ساعت ۱۲ و یک بعد از ظهر، تلاش کرد با افزایش عرضه، قیمت‌ها را نزدیک به ۴ هزار و ۵۰۰ تومان حفظ کند؛ اما تاثیر عرضه در بازار نقدی از میان رفته بود. پس از تلاش‌های ناموفق بازارساز، نمودار دلار نقدی ریزنوسان‌های روبه صعود ثبت می‌کرد که میل افزایشی دلار را همزمان با حساسیت بالای آن نسبت به رویدادهای روانی نشان می‌داد. خطوط پیش‌بینی قیمت بر اساس شاخص میانگین متحرک (در بازه ۱۰ تا ۳۰ روزه) نیز از میل افزایش موقت دلار نقدی حکایت داشتند. تحلیل‌های تکنیکال، روند قیمتی را تا انتشار رویدادهای مهم، افزایشی نشان می‌دهند؛ البته پیش‌بینی‌های تکنیکال رشد شدید قیمت را پشتیبانی نمی‌کنند و بیشتر به حساسیت روانی این حدود قیمتی اشاره دارند. در واقع، نمودارهای تکنیکال حکایت از رفتار احتیاطی معامله‌گران داشتند. این روند در معاملات آتی ارزی نیز مشهود بود. در واقع، برخلاف معاملات نقدی که روز شنبه با هیجان زیاد معامله‌گران همراه بود، بازیگران فردایی با احتیاط بیشتری در بازار خرید و فروش می‌کردند. در شرایطی که دلار نقدی در آستانه مرز ۴ هزار و ۵۵۰ تومان قرار داشت، دلار فردایی تا ساعت ۵ عصر نتوانست به بالای۴۵۲۰ تومان برسد.